LYDİA

Anadolu'nun B.'sında, Hermos (Gediz) ve Maiandros (Büyük Menderes) nehirleri arasında bölge; K.’den Mysia, G.’den Karia, D.'dan Phrygia, B.’dan ionia ve Aiolis ile sınırlıydı. (Bu bölgenin adı Homeros'ta Maionia olarak geçer). Bu sınırlar, Lydia kralı Alyattes döneminde Kızılırmak'a, Karun (Kroisos) dönemindeyse Propontis’ten (Marmara denizi) Lykia bölgesine değin genişlemişti. Doğal kaynaklar açısından çok zengin olan bölge (ormanlık, kil ve mermer yatakları, kuartz, altın) atları, battaniye ve halılarıyla ünlüydü. Lydia’nın merkezi Sardeis, başlıca kentleri Magnesia e pros Sipyloi (Manisa), Apollonia, Tralles (Aydın), Thyateira'ydı. Lydia Krallığı'ndan sonra Perşler'in eline geçen bölge satraplık oldu (İ.Ö. 546). Büyük İskender herhangi bir direnişle karşılaşmadan Sardeis'e girdi ve burada Zeus'un anısına büyük bir tapınak yaptırdı. Daha sonra Sejefkiler (İ.Ö. Z70'ler) ve Bergama Krallığı (İ.Û. 190) yöreye egemen oldu. Roma döneminde Asya (Asia) eyaleti içinde yer aldı.

LYDİALILAR

Anadolu’da Hermos, Kaystros ve Maiandros vadilerinde yerleşmiş eski halk. Tarih sahnesine kral Gyges (öl. İ.Ö. 644'e doğr.) döneminde çıkan bu halk, başkenti Sardeis olan bir krallık kurdu. Savaşçı bir halkın önderleri olan Gyges ve ardılları Mermnadlar (547’ye değin), büyük Phrygia devleti Kimmerler tarafından yıkıldığı sırada, kıyıdaki yunan sitelerini ve iç kesimlerdeki halkları egemenlikleri altına almaya giriştiler. Lydia kralları, Kimmerler'i kovdular; Alyattes (İ.Ö. 610-561’e doğr.) sınırlarını Halys'e değin genişletti. Yunan sitelerinin direnişinin Ka-Atina'da Lykabettos tun döneminde (561-547) son bulduğu sakaynaklara ve bilinen ilk paraların basılmasını sağlayan Paktolos'un elektrumuna sahiptiler. Karun, Pers kralı Keyhüsrev'e karşı bir sefer düzenledi. Keyhüsrev, Karun’u Sardeis'te kuşattı ve Lydia'yı yenilgiye uğrattı. Ahemeniler’in egemenliği altına giren Lydialılar, savaşçı niteliklerini yitirdiler, ama yunan kültürü karşısında lydia kültürü, ancak İ.Ö. IV. yy.'da gerilemeye başladı.

LYDİA DİLİ

Antikçağ’da Lydia’da konuşulan dil. (Sardeis'te bulunan lydia dilinde yazılmış metinlerin en eskileri İ.Ö. VI. yy.’a uzanır. Çoğu ise IV. yy.’dan kalmadır. Bu metinler, batı yunancadan türemiş bir abeceyle yazılmıştır. Bu dilin hint-avrupa kökenli olduğu sanılmaktadır, çünkü, hititçe ve luvi diliyle birçok ortak özelliği saptanmıştır.)