Bilgelik Nedir? / Bilgelik ile Zeka Arasındaki Bağlantı!
Bilgelik öğrenilebilir mi? Daha bilgece davranmak için ne tür faktörleri hesaba katmak gerekiyordur? Bilgeliği tanımlamak zordur, ama görüldüğünde fark edilir. Bilge insanlar kriz anlarında sakin kalmayı başarabilen, ayrıntılarda boğulmak yerine büyük resmi görebilen, düşünceli ve yaptıklarını sürekli tartan insanlardır. Kendi
bilgilerinin sınırını bilip, alternatif perspektif arayarak, dünyanın sürekli değişim halinde olduğunu unutmazlar.
Zekâ ile bilgeliği karıştırmamak gerekir. Zekânın bilgeliğe katkısı olabilir, ama bilge olmadan da zeki olabilir insan. Bilge insan belirsizliğe tahammül edebilir; en zor sorunların bile çözülebileceği konusunda iyimserdir. Doğrunun ve gerçeğin ayrımını yapabilir.
Peki, insan nasıl bilge olur? Bilgelik iyi kararlar almayı sağlar.
Mantıklı ve bilgece düşünebilmenin birçok yararı vardır.
Yapılan araştırmalar bilge insanların daha uzun yaşayabileceğini gösteriyor. İnsanlar bilgeleştikçe, özellikle ileri yaşlarda esenlik dereceleri artıyor. Zekânın ise esenliğe bir etkisi yok. Muhtemelen
IQ seviyesi kişinin günlük yaşamda iyi ilişkiler kurmasını ya da iyi kararlar almasını gerektirmiyor. Bulgular bilgece muhakemenin yaşla birlikte arttığını gösteriyor.
Cornell Üniversitesi'nden araştırmacılara göre
bilgeliğin anahtarı dengedir. Bilge insan bütün seçenekleri değerlendirirken kısa dönem ile uzun dönemi, kendi çıkarları ile başkalarının çıkarını dengeleyebilir, mevcut duruma adapte olurken onu biçimlendirmeye çalışır. Herhangi bir açmazla karşılaşıldığında farklı çıkarları, kısa ve uzun vadeyi hesaba katmalı, değişen ortamı ve onun nasıl şekillendirilebileceğini göz önünde bulundurmak gerekiyordur.
Araştırmacılar bilgelik eğitimi deneyinde
farklı stratejiler üzerinde durmuş ve katılımcıları olaya farklı bir perspektiften bakmaya teşvik etmişti. Örneğin olup bitenlere kuşbakışı bakma ya da duvardaki bir sinek gibi bakma çağrısı yapılarak, bireyin kendisini üçüncü bir şahsın yerine koyup, örneğin bir açmazla karşılaşıldığında
'ne yapabilirim?' sorusu yerine
'Bilge biri bu durumda ne yapardı?' diye sorması isteniyordu. Bazen üçüncü bir şahsa bile ilgili soru sorulabilir.
İnsanlar genellikle başkalarının yaşamı konusunda daha bilge düşünürler. Verilen bir ödevi kendilerinin ve başkalarının ne zaman bitireceği sorulduğunda insanlar başkaları hakkında daha
doğru ve gerçekçi tahminlerde bulunuyordu. Onların süresini hesaplarken hastalık gibi öngörülemez etkenleri göz önünde bulunduruyor, oysa kendileriyle ilgili daha iyimser tahminlerde bulunuyor, örneğin gelecekte daha iyi organize olacağını düşünüyordu. İnsanın bilge olabilmesi
bir ölçüde mümkün gibidir. Ama bunun için
birçok faktörü akılda tutmak gerekiyor. Bu bağlamda insanların hem kısa vadede hem de uzun vadede farklı amaçları, öncelikleri ve tepkileri olduğunu hesaba katmak gerekir.
Kaynak: BBC Future / Science
