EBRU

a. (fars. ebr ve ebrı, bulut gib den ebru).
1. Ciltçilikte kullanılan yc yol renkli parlak kâğıt.
2. Dalga dalg; Hrenkli kumaş.
3. Kâğıt üzerinde renkl hareler oluşturma sanatı ve bu harelere verilen ad.
4. Ebru eb ru, yanak için dalga dalga kırmızı anlamında kullanılır.

—Esk. bot. Ebruyı sanem, kankurutan otu, adamotu.

—Tekst. Ebrulanmış bir kumaşın görünümü.

—ANSİKL. Kâğıt süsleme sanatlarının en önemlilerinden biri olan ebruculuğun başlangıç tarihi kesinlikle bilinmemektedir. Üzeri tarihli en eski ebrulu kâğıt 1554 yılından bir Malik Deylemi yazısıdır. Ancak bunun hafif ebru denen ve oldukça gelişmiş bir teknik gösteren tür olması nedeniyle, ebruculuğun en az XV. yy.'da başladığı söylenebilir. 1608 tarihli Tertibi risale-i ebrî, ebru sanatına ilişkin ayrıntılı bilgi verir. Ebru kâğıdı Batı kaynaklarında türk kâğıdı ya da türk mermer kâğıdı olarak adlandırılmıştır. Araplar’da ise varak ül-mücezza (damarlı kâğıt) olarak tanınır. Ebruculuğun Türkistan’da, Buhara’da doğduğu, oradan İran'a ve Anadolu’ya geçtiği sanılmaktadır.

Ebru teknesi budaksız çamdan, çinko ya da galvanizden hazırlanır. Kullanılacak toprak ve bitkisel boyalar düzgün bir mermer üzerinde destesenk'le ezilir. Biraz su eklenerek merhem kıvamına getirilen boyaların her rengi değişik bir kaba konur. Büyük bir kap içinde, yapışkan bir koyuluk vermek üzere kitre zamkı eklenmiş su, en az bir gece bekletildikten sonra süzülerek ebru teknesine dökülür. Küçük bir kapla, ezilmiş boyalardan bir parça alınarak suya serpilmeye başlanır. Boyanın suyun üzerinde çok yayılması isteniyorsa fazlaca, az yayılması isteniyorsa az sığır ya da koyun ödü eklenir. At kuyruğundan yapılmış bir fırçayla boyanın su üzerinde biçimlenmesi sağlanır. Ödün bir işlevi de yayılan boyaların birbirine karışmasını önlemektir. Daha sonra, ebrulanacak kâğıt, teknenin sağından ya da solundan yavaşça suyun yüzeyine bırakılır (ebruda mat kâğıt kullanılır); 10-15 saniye sonra ebru yu yapanın yönünden, köşelerden tutularak kaldırılır. Uzun çıtalar üzerinde gölgede kurutulur, mühreyle parlatılır.

Ebrular elde edilen motiflere göre battal ebru, bülbül yuvası ebru, Necmettin ebrusu ya da çiçekli ebru, çifte aharlı ebru, gelgit ebru, hafif ebru, kılçıklı ebru, kumlu ebru, somaki ebrusu, sümbül ebrusu, taraklı ebru, tarama ebru, vb. çeşitli adlarla anılırlar. Önemli ebru sanatçıları arasında Şebek (XV-XVI. yy.'lar), Hatip Mehmet Efendi (XVIII. yy), Şeyh Sadık Efendi (XIX. yy), Hezarfen Ethem Efendi (XIX. yy.), önemli bir hat ustası olan Sami Efendi (XIX. yy), Şeyh Aziz Efendi (1871-1942) sayılabilir. Çağdaş ebrucuların en ünlüsü Necmettin Okyay'dır. Bu sanatçının yanı sıra Abdülkadir Kadri Efendi (1875-1942), Bekir Efendi (XX. yy. başları), Sami Okyay. Sacit Okyay, Mustafa Düzgûnman, Niyazi Sayın günümüz ebrucuları arasında belirtilebilir.