NE

soru adi.

1. Nesne, yüklem ya da (kişisiz kalıplarda) özne işlevi yüklenerek soru cümlesini kurar: Ne aldın? Bu nedir? Ne düştü?
2. Aynı işlevde, dolaylı soru cümlelerinde kullanılır: Ona neler söylediğini bilmiyorum. Bunu ne yapacağını söyler misin?
3. Dilek ya da koşul gösteren bir fiilden önce kullanıldığında, herhangi bir şey ya da her şey: Ne bulsa yer. Ne isterseniz yaparım. Ne verdimse az buldu.
4. Çoğul olarak birçok şeyler: Neler söylemedi kil İnsan zekâsı neler buluyor.
5. Ad, kişi adılı + yörne ne? Unun böyle yapmasından arkadaşına ne?
6. Ne alıp veremiyor?, bir kimseye musallat olan, onu sıkıntıya sokan biri için “ne istiyor, neden böyle yapıyor?" anlamında kulanılır. ll Ne arar, ne gezer, bir şeyin bir kimsede, bir yerde bulunmadığını belirtmek için söylenir: O çulsuzda para ne arar. Buralarda av hayvanı ne gezer ll (Orada) ne arıyor?, “ne işi var, niçin oraya gitmiş?” anlamında kullanılır: Orada ne arıyor, söyle ona hemen işine dönsün. ll Ne buyrulur, görülen, tanık olunan bir şeyin ya da durumun, olumsuzluğunu vurgulamak için söylenir. ll Ne çıkar, yapılan bir işten zarar da, yarar da gelmeyeceğini anlatır: Tut ki böyle demişim, bundan ne çıkar?; "bir yararı olmaz, sonuç değişmez” anlamında kullanılır: Yardım etse ne çıkar, adam öldükten sonra. ll Ne de olsa, ne kadar olsa. ll Ne dedim de, pişmanlık belirtir: Ne dedim de onun gibi bir aptala uydum. ll Ne demek, anlamı nedir: Maviş ne demek?; “olmaz, yakışık almaz, o nasıl şey" anlamında söylenir: Para ne demek, seve seve yaparız. Cenazeye gitmezsek herkes bize ne der? ll Ne demeye, nasıl bir düşünceyle, hangi amaçla, niçin: Ne demeye işinden ayrılmış?; hangi anlama: Bu sözü ne demeye getirdi? ll Ne denir, ne dersin, söylenecek bir sözün, yapılacak bir işin kalmadığı durumlarda söylenir. ll Ne denli, ne kadar, çok fazla. ll Ne dese beğenirsin, bir kimsenin beklenm'eyen bir söz söylediğini belirtir. ll Ne diye, niçin, hangi amaçla; ne demeye: Ne diye gittin oraya? ll Ne gibi, bir şeyin nasıl olduğunu sormak için kullanılır: Ne gibi önlemler aldınız? ll Ne ile, hangi araçla, hangi şeyle: Ne ile geldin? Ne ile dönüyorsun? ll Ne imiş, "öyle bir şeyin sözü mü olur, ne değeri var?” anlamında söylenir: istemez, para da ne imiş. ll Ne kadar, ölçü ve miktarı belirtme anlamıyla soru bildirir: Bu iş için ne kadar istiyorsunuz?; çok, pek fazla: Hava ne kadar soğuk. ll Ne kadar olsa, bir yerde, sonuçta; ne de olsa: Ne kadar olsa o da bir insandır. ll Ne olacak, önemsememe, küçümseme belirtir: Ne olacak, sonradan görmüş; önemi yok, ne değeri var: Ne olacak, sizinkisi yapılıncaya değin bizim arabayı kullanın. ll Ne olduğunu bilememek, şaşırmak, neye uğradığını anlayamamak. ll Ne oldum delisi, ummadığı, beklemediği üstün bir duruma kavuşan ve bunu sindiremeyerek aşırı ölçüde şımaran kimse için kullanılır. ll Ne olur, ne olursunuz, bir kimseden bir şey isteme durumunda yalvarma ve rica belirtir: Ne olur, bu konuda bizi destekleyin. ll Ne olursa olsun, “sonuç, iyi de olsa, kötü de olsa kabulüm” anlamında kullanılır: Ne olursa olsun, artık daha fazla bekleyemem. ll Ne oluyor, "ne gereği var ya da ne karışıyor”anlamında söylenir: Bilet sormak da ne oluyor? Ona ne oluyor, parasını biz vereceğiz. ll Ne önemi var, anlamaya, üstünde durulmaya değmez. ll Ne söylüyorsun?, "söylediğine dikkat ediyor musun” anlamında uyarı sözü olarak söylenir; "söylediklerin doğru mu, gerçek mi" anlamıyla kullanılır. ll Ne üstüme, ne üstüme lazım, neme, neme gerek. ll Ne var, bir kimseye, adını söyleyerek yapılan seslenmeye onun verdiği sertçe yanıt. ll Ne var ki, aralarında karşıtlık ilişkileri bulunan tümceleri bağlar: Az yiyor, ne var ki yine şişmanlıyor. ll Ne yapacağını bilememek, bir durum ya da olay karşısında şaşırıp kalmak, nasıl davranacağını kestirememek, ll Ne yalan söyleyeyim, “işin doğrusunu belirtmek gerekirse" anlamında kullanılır: Ne yalan söyleyeyim, ben onlardan yanayım. ll Ne yaparsın ki, ne yapmalı ki, "ne çare, elden bir şey gelmez” anlamında kullanılır. ll Ne yapıp yapıp, her çareye başvurup bir yolunu bularak: Ne yapıp yapıp adamı razı edeceksin. ll Ne yazar, "hiçbir etkisi olmaz, bir şeye yaramaz” anlamında kullanılır. ll Ne + iyelik eki + gerek ya da lazım, bir şeye karışmamak, onunla ilgilenmemek durumunda söylenir: Neme lazım, ben onun yaptıklarına dokunmam. Nene lazım, o nasıl istiyorsa öyle olsun. ll Neme lazım, bir kimseden ya da bir şeyden söz ederken “hakkını vermek, doğrusunu söylemek gerekirse” anlamında kullanılır: Neme lazım, adam gerçekten çok iyi çalışıyor. ll Neme lazımcı - NEME LAZIMCI. ll Nesi, kişilerden söz ederken, adıl göreviyle kullanılır: O hanım, annenin nesi oluyor?; hangi yönden, hangi bakımdan: Buranın nesi hoşuna gitmedi?; çok güzel, kusursuz: Nesi var, aslan gibi delikanlı. ll Nesi var, nesi yok, bir kimsenin servetini, mal varlığını tümüyle belirtmek için kullanılır: Nesi var, nesi yok Kızılay'a bağışlamış. ll Ne + iyelik eki + var, bir kimsenin nasıl olduğunu sormak için kullanılır: Neyin var, hasta mısın? ll Ne + iyelik eki + eksik?, "her şeyimiz var” ya da “başkalarına göre eksik bir yanımız yok" anlamında kullanılır: Bizim onlardan neyimiz eksik, bizi niye çağırmıyorlar? ll Neyin nesi kimin fesi, bilinmeyen, kimliği ve kişiliği tanınmayan birinden söz ederken kullanılır. ll Neyleyeyim, çaresizlik, güç yetmezliği belirtir. ll Neymiş, söylentiye bakılırsa, sözde, güya: Neymiş, geceleri eve geç geliyormuşum.