Arama


Safi - avatarı
Safi
SMD MiSiM
3 Ocak 2019       Mesaj #5
Safi - avatarı
SMD MiSiM
Türk müziğindeki makamlar, adlarıyla değilse bile işlenişleriyle klasik arap ve İran makamlarına benzer Yine de gerek aralıklar, gerekse “seyir" açısından, "türk makamlar” denilen makamlar tümüyle Türkiye Türkleri'ne özgüdür.

Bugün için bu makamların adlarının ve içeriklerinin kaynağını söyleyebilecek durumda değiliz. Türk makamları, öteden beri, bir oktavdan daha küçük ses gruplarıyla açıklanmıştır. Abdülkadir Töre’nin öğrencisi ve izleyicisi Ekrem Karadeniz, makamları, ilk kez birer oktavlık inici ve çıkıcı dizilerle açıklamak istemişse de, bu yöntem kabul görmemiştir. Rauf Yekta, Hüseyin Saadettin Arel ve Suphi Ezgi, eleştirilmekle birlikte, tüm eğitim kuruluşlarınca benimsenmiş- kuramlarında (ARELEZGİ SİSTEMİ), makam dizilerini, dörtlü ve beşlilerin birleşmesiyle açıklamışlardır.

Türk müziğinde üç tür makam ayırt edilir:
1. Basit makamlar: “tam dörtlü” (çargâh, buselik, kürdi, rast, uşşak, hicaz) ve “tam beşli"lerin (çargâh, buselik, kürdi, rast, hüseyni, hicaz) birleşmesiyle oluşmuş kategoridir; 13 makamı kapsar: çargâh, buselik, kürdi, rast, uşşak, hüseyni, hicaz, hümayun, uzzal, zengûle, suzinâk, neva, karcığar. Bunlara, tüm öteki makamların bileşimini oluşturduklarından, ana makamlar da denir.
2. Şed (göçürülmüş) makamlar: karar perdesi değiştirilmiş bir basit makamın, yeni karar perdesi üzerinde yeni seyir özellikleri kazanmasıyla oluşmuşlardır. En çok şeddi olan basit makam zengûledir. Evcârâ, suzidil, hicazkâr, zir- güleli suzinâk, şedaraban makamları, zengûlenin şedleridir Buselik makamı da, yegâh perdesinde sona eren birçok makamın (sultaniyegâh, ferahfeza, şivenüma vb.) bileşiminde, göçürülmüş olarak yer alır. En çok kullanılan makamlardan nihavent de, bir buselik şeddidir.
3. Bileşik (mürekkep) makamlar: en az iki makamın birleşmesiyle oluşan makamlar. En kalabalık kategori budur. Evcârâ ve bir bakıma-kürdilihicazkâr dışında, XV. yy.'dan sonra düzenlenmiş makamların tümü bu türdendir. En çok kullanılan bileşik makamları: sultaniyegâh, ferahfeza, şevkefza, bayatiaraban, gülizar, dilkeşhaveran, dügâh, hisar, hisarbuselik, bayatı, ısfahan, müstear, sabazemzeme, şehnaz-buselik, tahirbuselik, yegâh, zavil. Bu üç kategoriden birine dahil etmekte güçlükle karşılaşılan nikriz, ferahnâk, hüzzam, saba, segâh, neveser, ırak, evç makamlarından ilk beşi, kendi adlarını taşıyan dörtlü ya da beşlilerle açıklanmıştır. Ama sonuçta bu sekiz makamın en yakın olduğu kategori, bileşik makamlar kategorisidir. Muhayyer ve tahir makamları, hüseyni ve neva makamlarının inici biçimleridir ve aslında birer basit makamdır.

Bir makamın en önemli sesi, karar, yani bitiş perdesidir (durak). İkinci önemli ses güçlü'dür. Basit makamlarda, güçlü 4. ya da 5. derecedir. Bileşik makamlarda, makamın bileşimine göre iki ya da üç güçlü kullanılabilir. Öbür önemli sesler, seyir özelliklerine bağlıdır. Seyir, kalıplaşmış bir ezgi değil, melodinin ilerleyişini belirleyen sıkı bir düzendir. Sözgelimi, birbirinden fiziksel olarak hiçbir farkı olmayan hicazkâr ve şehnaz makamları, seyir özellikleriyle ayırt edilir.

Makamlar, bir de inici ya da çıkıcı olarak nitelenir. Karar perdesinden ya da dolaylarından başlayarak tiz perdelere doğru seyreden makamlar çıkıcı: tiz duraktan (karar perdesinin oktavı) ya da dolaylarından başlayan makamlar da inici'dir. Kimi makamlar da güçlüden ya da dolaylarından seyre başlar Bunlar da inidçıkıcı makamlardır.
Kaynak: Büyük Larousse
Son düzenleyen Safi; 6 Ocak 2019 18:47
SİLENTİUM EST AURUM