VEHHABÎLER
Vehhabîlik mezhebinin üyeleri. Arabistan'da yaşarlar. Vehhabîlik, Muhammet bin Abdülvehhab (1703-1792) tarafından kuruldu.
Necid'de bağımsız bir devlet kuran Emir Muhammet bin Suud'un Vehhabîlik mezhebini benimsemesiyle Vehhabîler büyük bir güç ve etkinlik kazandılar. Suud'un ölümünden sonra yerine geçen oğlu Abdülaziz döneminde Vehhabîlik bütün Arap Yarımadası'na yayıldı. Vehhabîler, Sünnîlere çok kötü davrandılar. Ulemadan birçoğu öldürüldü. Abdülaziz, Muhammet bin Abdülvehhab'ın teşvikiyle halifeliğini ilân etti. Mekke Şerifi Galib, Vehhabîleri sindirmek istediyse de başaramadı. Vehhabîler Kerbela'ya saldırdılar (1802). Daha sonra Taif Kalesi'ni alarak halkını öldürdüler; dinî, tarihî ve edebî yapıtları parçaladılar, din büyüklerinin mezarlarını yıktılar.
Abdülaziz'in oğlu Suud Mekke'ye girerek İslâm büyüklerinin mezarlarını yıktırdı. Cidde'ye yürüdüyse de Cidde Valisi Şerif Paşa ve Şerif Galib'in kuvvetlerine yenildi. Babası Abdülaziz'in 1803'te bir Şiî tarafından öldürülmesi üzerine Suud onun yerine geçti. Ordularının kumandanlığına getirdiği Abdullah, Bağdat ve Umman'a seferler yaptı. Hac mevsiminden sonra Medine'yi kuşattı. Bu arada Suud kendini Necid Hükümdarı ilân etti. Yemen halkından Vehhabîliği kabul etmelerini istedi. Yemen kadısı bu teklifi kabul etmedi ve bu mezhebin üyelerini kâfir ilân etti. Buna karşılık Suud, Medine'de din büyüklerine ait bütün mezarları yıktırdı, yalnızca Hz. Muhammet'in mezarına dokunmadı.
Vehhabîlerin Mekke ve Medine'yi ele geçirerek hac yolunu kapamaları üzerine Mısır Valisi Mehmet Ali Paşa'ya bunları sindirme görevi verildi. Mehmet Ali Paşa'nın oğlu Tosun Paşa bir orduyla Medine üzerine yürüdüyse de yenilgiye uğradı. Suud'un ölümünden sonra, yerine oğlu Abdullah bin Suud geçti. Mehmet Ali Paşa'nın oğlu İbrahim Paşa, 1818'de Deriye'yi alarak Abdullah'ı esir etti ve oğullarıyla birlikte İstanbul'a gönderdi. Abdullah ve oğulları İstanbul'da idam edildiler. Osmanlıların Hicaz'dan çekilmesinden sonra Şerif Hüseyin'i kovan Vehhabî Emiri Abdülaziz, Mekke, Medine ve Cidde'yi alarak, bugünkü Suudi Arabistan Krallığı'nın temelini oluşturacak olan Necid-Hicaz Krallığı'nı kurdu (1923).
MsXLabs & Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi
