Salah Birsel

, Jean Janet, Marguerite Duras ve Max Jacob'dan çeviriler de yaptı
Şair ve deneme yazarı Salah Birsel, 1999'da İstanbul'da yaşama veda etti.

Asıl adıyla Ahmet Selahattin 1919'da Bandırma'da doğdu, ortaöğretimini İzmir Erkek Lisesi'nde, yüksek öğrenimini ise İstanbul Üniversitesi Felsefe bölümü'nde tamamladı (1948).

Fakülteye gittiği yıllarda Nişantaşı Ortaokulu'nda başladığı Fransızca öğretmenliğine (1943) mezun olduktan sonra da bir süre devam etti.

Burhan Arpad'la ABC Yayınevi'ni kurdu. Sonradan İhsan Devrim'in de ortak olduğu bu yayınevi, tek parti iktidarının kışkırttığı faşist ve ulusçu öğrencilerin 'Tan' gazetesini tahrip ettikleri olaylar sırasında yıkıldı.

1942'de 'İnkılapçı Gençlik' dergisinde yayımlanan 'Bulut Geçti' adlı şiiri yüzünden, aile kurumunu yerdiği gerekçesiyle mahkemeye verildi ve iki yıl süren dava sonunda beraat etti.

Öğretmenlikten ayrıldıktan sonra Ankara ve İstanbul'da iş müfettişliği, kitaplık müdürlüğü gibi görevlerde bulundu. Türk Dil Kurumu Yayın Kolu Başkanlığı yaptı (1960-1973). Ankara Üniversitesi Basım Evi Müdürü iken emekli oldu (1972).

Yazın alanına 'Gündüz' dergisinde yayımlanan (1937) şiirleriyle erken yaşlarda giren Birsel, daha sonraki yıllarda 'İnkılapçı Gençlik' dergisinde yazdı. 'Sokak', 'İnsan', 'Yenilikler' gibi dergilerde yazıları yayımlandı.

1940'ların yeni edebiyat hareketi içinde aktif rol üstlenen Birsel, Garip Şiiri'nden farklı bir yol arayan şiirleriyle dikkati çekti, ama ilgisi giderek şiirden düzyazıya ve asıl anlamda denemeye kaydı.

'Keçi Çobanı Kuzu Çobanı' adlı denemesiyle 1970 TRT Deneme Başarı Ödülü'nü, 'Şiir ve Cinayet' adlı kitabıyla Türk Dil Kurumu Deneme Eleştiri Gezi Ödülü'nü (1976), 'Paf ve Puf' adlı kitabıyla da İş Bankası Deneme Eleştiri Büyük Ödülü'nü (1982), 'Yaşlılık Günlüğü' kitabıyla da Sedat Simavi Edebiyat Ödülü'nü (1986) kazandı.

Yapıtları

Şiir: 'Dünya İşleri' (1941), 'Hacivat'ın Karısı' (1955), 'Ases' (1960), 'Kikirikhane' (1961), 'Haydar Haydar' (1962), 'Köçekçeler' (1980), 'Bütün Şiirleri' (1986)

Roman

: 'Dört Köşeli Üçgen' (1961)

İnceleme / Araştırma:

'Şiirin İlkeleri' (1952), 'Rüştü Onur' (1956), 'Sen Beni Sev' (1957), 'Fransız Resminde İzlenimcilik' (1967), 'Goethe' (1972), 'Seyirci Sahneye Çıkıyor' (1989)

Deneme

: 'Kendimle Konuşmalar' (1972), 'Seyirci Sahneye Çıkıyor' (1975), 'Kurutulmuş Felsefe Bahçesi' (1979), 'Paf ve Puf' (1981), 'Halley Kimi Kurtarır' (1981), 'Amerikalı Tolstoy' (1982), 'Bir Zavallı Sarı At' (1985), 'Yapıştırma Bıyık' (1985), 'Şişedeki Zenci' (1986), 'Asansör' (1987), 'Kediler' (1988), 'Hafiyeler Önde Gider' (1991), 'Nezleli Karga' (1991), 'Yalnızlığın Fırınlanmış Kokusu' (1992), 'Tarih / Salah Bey Tarihi: Kahveler Kitabı' (1976), 'Ah Beyoğlu Vah Beyoğlu' (1976), 'Boğaziçi Şıngır Mıngır' (1980), 'Sergüzeşt-i Nono Bey' (1982), 'İstanbul - Paris' (1983), 'Günlük' (1955), 'Kuşlar Örtünmek' (1976), 'Hacivat Günlüğü' (1982), 'Yaşlılık Günlüğü' (1986), 'Aynalar Günlüğü' (1988), 'Bay Sessizlik' (1990), 'Gece Yarısı Mektupları' (1991)

Birsel'in Jean Janet (Hizmetçiler), Max Jacob (Genç Bir Şaire Öğütler), Marguerite Duras (Bütün Gün Ağaçlarda) gibi birçok yazardan yaptığı çevirileri de bulunmaktadır.

Salah Birsel'den birkaç örnek
Küheylan
Ne toz talaz bir günaydın
Çıkıyorsan bir yokuşu
Biraz bezginlik biraz umut

Ben ne sipahiyim dokun yeleme
Çok cenk oldu Saadparem
Gürzlemeye ölü geldi

Çadırlar içinde kaç ağaç
Sandım özel bir biçimde
Kırıldı bir Küheylan

Bugün dün oldu Saadparem
Eller başüstünde
Tutiler hişt dedi

Ey biraz uyku biraz leylak
Kırılınca bir küheylan
Ortasından şırak

Bir Şairin Ölümü
Kimse inanmaz
Benim hafif-makineliyle öldüğüme
Veya ayrıldığıma dünyadan

Benimde başkentte bi odam
Şiir kitaplarım
Üniversitede adım
Ve arkadaşım vardı

Ünüm de olurdu
Yaşasaydım

Kamer Hanım
Gün gelecek KAMER HANIM
Gençliğini düşünecek
Hafifçe daralacak kalbi
Mutfağa doğru gidecek

Yumurtayı çırparken kasede
Durup saçlarını çözecek
Şurup kaynayacak bir kenarda
Hatıralar üşüşecek

Ve yayıldıkça mutfağa pasta kokusu
O da endamını gerecek
Bir tabak alacak raftan
HACİVAT beni sevmişti sahi deyecek

Gün gelecek KAMER HANIM
Boyuna pasta pişirecek

Pencerede Kadınlar
İlkin bir sarışın açtı pencereyi
Sonra bir hallicesi bir dillicesi
Daha sonra güldü kaçtı
Kadınların en incesi
Derken sıra esmere geldi
Bir etlicesi bir sütlücesi

Piyanolu Ases

Ben piyano çalıyorum sen orada kaç yıl
Saçlarını at sevmeyi değiştiriyor çünkü
Ellerini at gözlerini at dudaklarını at yoksa
Ben seni okşuyorum senin esmerliğinle yoksa

Senin gökyüzün benim gökyüzümden piyanolu
Kirpiklerini at gözlerini öpüyorum çünkü
Kaşlarını at ağzını at kulaklarını at
Ben seni okşuyorum senin esmerliğinle yoksa

Ben senin dişlerinle gülüyorum daha ne
Senin yıldızların her gece Beethoven li
Piyanoyu al seni düşünmeyi tutuyor çünkü
Ben seni sevdalıyorum sen orada kaç yıl.