neon (Ne)

periyodik tablonun 8 grubunda (soy gazlar) yer alan kimyasal element. Elektrikli panolarda ve flüoresan lambalarda kullanılır. Eylemsiz (tepkimeye girmeyen), renksiz, kokusuz, tatsız ve havadan daha hafif bir gaz olan neon, Yer atmosferinde ve yerkabuğundaki kayaçların içinde sıkışmış halde çok az miktarlarda bulunur. Neon atmosferde helyuma oranla 3,5 kez daha bol bulunmakla birlikte, kuru havamn hacminin yalnızca yüzde 0,0018’i neondan oluşur. Bu element evrende Yer’e göre daha boldur.

Neon -246,048°C’de sıvılaşır ve bunun yalnızca 2,5°C altında da donar. Düşük basınç altındayken içinden bir elektrik akımı geçirildiğinde parlak turuncu-kırmızı arası bir ışık salar. Bu özelliğinden (ilk olarak 1920’lerde yaygınlaşan) reklam panolarında ve bazı flüoresan ve elektrik boşaltmak lambalarda yararlanılır.
Neonu ilk olarak 1898’de İngiliz kimyacılar Sir William Ramsay ve Morris W. Travers, havanın sıvılaştırılmasıyla ayrıştırdıkları ham argonun en uçucu bileşeni olarak buldular. İçinden elektrik akımı geçirildiğinde görülmemiş bir parlaklığa ulaştığından yeni bir element olduğu hemen anlaşıldı.
Neon gazı sanayide, sıvılaştırılmış havanın ayrımsal damıtılması yoluyla üretilir; sıvılaştırılmış havanın en uçucu bölümü helyum, neon ve azot karışımından oluşur. Azot bu karışımdan yüksek basınç ve düşük sıcaklık altında yoğunlaştırıldıktan sonra oldukça soğutulmuş odun kömürünün üstünde yüze tutma (adsorpsiyon) yoluyla uzaklaştırılır. Neon ise helyumdan, etkinleştirilmiş odun kömürü üstünde düşük sıcaklıkta seçici olarak yüze tutma yöntemiyle ayrıştırılır. Bu yöntemle 88 ton sıvı havadan 1 kg neon elde edilir.

Neonun hiçbir kararlı kimyasal bileşiği yoktur. Neon molekülleri tek atomludur. Neon doğada, neon-20 (yüzde 90,92), neon-21 (yüzde 0,26) ve neon-22 (yüzde 8,82) gibi üç kararlı izotopunun karışımı halinde bulunur.