kilim

Orta Asya, Anadolu, Balkanlar ve İran’ın bazı bölgelerinde dokunan havsız döşeme yaygısı.

Genellikle kilimle karıştırılan cicim, sumak ve zili gerçekte daha başka tekniklerle dokunan ayrı yaygılardır. Kilimden en büyük farkları da tersleri ile yüzlerinin aynı olmamasıdır. Kilim, göçebe kavimlerin kullandığı dokumaların en önemlilerinden biri olarak çok eski dönemlerden beri üretilegelmiştir. Kilimi halıdan ayıran en önemli özellik, deseninin ve yüzeyinin halıda olduğu gibi çözgülerin üstüne atılan tek tek ilmeklerle oluşturulmayadır. Kilimde desen, renkli yün ipliklerin çözgülerin arasından sürekli olarak geçirilmesiyle yapılır.

Bunun sonucunda kilimin yüzeyi ince ve düz bir dokuma görünümü kazanır; tersi ile yüzü arasında da fark olmaz. Kilimi dokumak için halıdaki gibi parça parça yün iplikler değil, sürekli iplik sağlayan boyalı yün yumaklar kullanılır. Dokuma tekniği nedeniyle geometrik desenlere çok uygun olan kilimlerde örgelerin genellikle simgesel anlamlan vardır. Ev. taht, el, hayat ağacı, ejder, kuş, boynuz, eli belinde, kaz ayağı, güneş, çiçek, ırmak, da£ vb gibi doğadan ve insan yaşamından alınmış örgeler, stilize edilerek kullanılır. Genellikle başlangıçta bir ifade aracı olarak ortaya çıkan bu örgeler, zamanla anlatımcı niteliklerini yitirerek belirli bir yöreye özgü hale gelmişlerdir.

Kilimlerde nakışlar, belli bir düzene bağlı olur. Bazılarında aynı örge tekrar ederken, bazılarında birden çok örge dönüşümlü olarak dizilmiştir. Simetri, bir örgenin iç içe büyümesi ya da örgelerin girişik olarak düzenlenmesi de çok sık rastlanan uygulamalardır. Kilim deseni şemaları gelenekseldir ve kolay kolay değiştirilmez. Buna karşın gene de çoğu kilimde yapıldığı zamana, yöreye ve nerede kullanıldığına ilişkin ipuçları bulunur. Anadolu’nun orta, doğu ve batı bölgelerinde dokunan kilimler de farklı özellikler taşır. Bunlar bazen Türkmen, Yörük, Kürt ve Türk kilimleri diye sınıflandırılırsa da, bu yanıltıcı olabileceği için, kilimleri dokundukları yere göre adlandırmak daha doğru olur. Kilimler örgelerinin karakterlerine göre de adlandırılır. Kayseri yöresindeki Avşarların “sandıklı” ve “kuşlu”, doğudaki Direjan aşiretinin “yedi dağ çiçeği” adlı kilimleri ünlüdür.

BAKINIZ El Sanatları - Halı Sanatı