Şeker pancarı
Köklerinden şeker çıkarılan değerli tarım bitkisi.
Dünya şeker üretiminde şeker kamışından sonra ikinci önemli kaynak olan bu bitki bir pancar çeşididir. Şeker pancarı, yalnızca tropik ve astropik bölgelerde yetiştirilebilen şeker kamışından farklı olarak, ılıman ve serin yörelerde üretilebilmektedir. Şekeri, şekerkamışından farklı olarak gövdesinde değil köklerinde biriktiren bu bitkinin tarımına, şeker kamışına göre çok daha yakın zamanlarda başlanmıştır.
Şeker kaynağı olarak değer kazanmadan çok önceleri şeker pancarı sebze ve hayvan yemi olarak yetiştirilirdi. Şeker pancarından ilk kez 1747’de Alman kimyacı Andreas Marggraf’ın çalışmalarıyla şeker elde edilmesine karşılık, ilk pancar şekeri fabrikasının kurulması ancak 1802’de Silezya’da gerçekleşti. 1811’de Fransa’nın İngiltere’nin ambargosu altındaki Batı Hint Adalarından ham şeker getirtememesi üzerine Napoleon’un desteğiyle Fransa’da şeker fabrikaları kurulmaya başladı. Daha sonraki dönemlerde pancar şekeri üretimi Avrupa’da hızla artış gösterdi ve 1880’e gelindiğinde kısa bir dönem için pancar şekeri üretimi kamış şekeri üretimini aştı.
Ispanakgiller (Chenopodiaceae) familyasının Beta vulgaris türünden gelişmiş iki yıllık bir bitki olan şeker pancarı, ilk yıl şeker içeren etli bir kazık kök ve kökün tepesinde demetler oluşturan iri yapraklar, ertesi yıl ise çiçek ve tohum verir. En çok derin, humusça zengin ve hafif toprakları sever. Tohumdan fide elde edilerek üretilir.
Günümüzde en çok şeker üreten ülkelerin başında Fransa, Almanya, ABD ve Türkiye gelir. Türkiye’de kıyı kesimleri ile Güneydoğu Anadolu Bölgesi dışındaki tüm yörelerde, devlet denetimi altında üretilen şeker pancarı buğdaydan sonra en çok üretilen bitkisel üründür. 19. yüzyılda şeker pancarı ekimi denemelerinin yapıldığı bilinirse de Türkiye’de şeker pancan ilk kez 1906-07’de, Mollazade Nuri Bey tarafından Uşak’ta yetiştirildi. 1926’da ilk şeker fabrikası kuruldu.
Şeker pancarıyla ilk kez Cumhuriyet’in ilk yıllarında karşılaşan çiftçiler, bu bitkinin üretim tekniği karşısında bocalayınca uzunca bir süre üretim artışı olmadı. Fabrikaların tarım örgütlerinin kurulması, kredi, makine, gübre, ilaç ve tohumluk sağlanması gibi önlemler, ürünün fabrikalar tarafından anında satın alınması biçiminde pazar güvencesiyle birleşince şeker pancarı üretimi hızla arttı. 1926’da yalnızca 323 hektar olan şeker pancarı ekim alanı 1930’da yaklaşık 9 bin hektara, 1940’ta 41 bin hektara, 1960’ta 203 bin hektara, 1975’te 241 bin hektara ulaşmış, günümüzde ise 400 bin hektara yaklaşmıştır.
Devlet istatistik Enstitüsü (DİE) verilerine göre 1989’da yaklaşık 353 bin hektarlık bir alanda 11 milyon ton şeker pancarı üretimi yapılmıştır. Gene bu verilere göre en çok şeker pancarı üreten iller Konya, Eskişehir, Tokat, Afyonkarahisar, Amasya, Ankara, Sakarya ve Bursa’dır.
Kaynak: Ana Britannica
