Kırım Savaşı

Osmanlı Devleti, İngiltere, Fransa ve Sardinya-Piemonte’nin Rus Çarlığı’na karşı yürüttükleri savaş
(Ekim 1853- Şubat 1856).

Büyük devletlerin Ortadoğu üzerindeki çıkar çatışmalarının bir sonucu olan savaşın doğrudan nedeni Rusya’nın Ortodoks Osmanlı tebasınm koruyuculuğunu üstlenmek istemesiydi. Bir başka önemli etken de Filistin’deki kutsal yerlerde bulunan Rus Ortodoks ve Katolik kiliselerinin ayrıcalıkları konusunda Rusya ile Fransa arasında çıkan anlaşmazlıktı.

Ocak 1853 başlarında Prut Irmağı kıyısına 150 bin asker yığan Ruslar, 9 Şubat 1853’te olağanüstü elçi olarak İstanbul’a gönderilen Prens Menşikov aracılığıyla Osmanlı Devletinden, Ortodoks teba üzerinde Rus korumasını kabul etmesini istedi. Osmanlı Devleti bu isteği ve daha sonra verilen bir notayı geri çevirdi. Bunun üzerine Prut’u aşan Rus kuvvetleri Eflâk ve Boğdan’ı işgale başladı.

Osmanlılar İngiltere’nin de desteğiyle işgale karşı kararlı bir tutum takındı. Ingiliz donanması 23 Eylül’de İstanbul’a gönderildi. Osmanlı Devleti 4 Ekim’de Rusya’ ya karşı savaş ilan ederek Eflâk ve Boğdan’ da karşı cephe açtı. Karadeniz’deki Rus donanmasının 30 Kasım’da Sinop’ta bir Osmanlı filosunu batırmasının ardından, Fransız ve İngiliz donanmaları Ocak 1854’te Osmanlı deniz taşımacılığını korumak için Karadeniz’e girdi. Ardından İngiltere ve Fransa 28 Mart’ta Rusya’ya savaş açtılar. Rusya savaşa girmesini engellemek istediği.

Avusturya’nın baskıları üzerine Eflâk ve Boğdan’dan çekildi. Ağustosta Avusturya bu toprakları işgal etti. Eylülde Kırım’a asker çıkaran müttefikler Sivastopol Kalesi’ni bir yıl süren bir kuşatma altına aldılar. Savaşın en büyük çarpışmaları 20 Eylül’de Alma Irmağında, 25 Ekim’de Balaklava’da ve 5 Kasım’da İnkerman’da gerçekleşti. 26 Ocak’ta savaşa giren Sardinya-Piemonte de bölgeye 10 bin kişilik bir kuvvet gönderdi. 11 Eylül 1855’te, Fransızların Rus savunmasının önemli noktalarından biri olan Mala- hov’a karşı giriştikleri başarılı saldırıdan üç gün sonra Ruslar kaleleri havaya uçurarak ve gemilerini batırarak Sivastopol’ü terk ettiler. Savaş sırasında Kafkaslar’da ve Baltık Denizinde de ikincil düzeyde harekâtlar yürütüldü.

Avusturya’nın müttefiklere katılma tehdidinden sonra, Rusya 1 Şubat 1856’da barış için öne sürülen ön koşulları kabul etti. 25 Şubat - 30 Mart arasında toplanan Paris Kongresi’nin sonunda imzalanan Paris Antlaşmasıyla savaş sona erdi. Savaş Osmanlı Devleti açısından 1711’deki Prut Savaşı’ndan sonra Rusya karşısında alınan en başarılı askeri sonuç olmanın yanı sıra diplomatik alanda atılan olumlu adımların da bir göstergesi oldu. Büyük devletlerin Doğu Avrupa’daki ilişkilerine kesin bir çözüm getirmemekle birlikte, Kırım Savaşı Mart 1855’te I.Nikolay’ın yerine geçen yeni Rus çarı II. Aleksandr’a Avrupa’nın öteki devletleriyle başarılı bir mücadele yürütmek için Rusya’nın geri kalmışlığının üstesinden gelmesi gerektiğini gösterdi. Bir başka sonuç da İngiltere ve Fransa’nın yanında yer alan Avusturya’nın, Orta Avrupa’daki ilişkilerde kendisine üstünlük sağlayan Rus desteğini yitirmesiydi. Böylece İngiltere ve Fransa’ya bağımlı duruma gelen Avusturya, bu devletlerden yeterli destek görmediğinden 1859 ve 1866’daki savaşlarda yenilgiye uğrayarak, İtalyan ve Alman birliklerinin gerçekleşmesini önleyemedi.

Kırım Savaşı askerlik tarihinde her iki tarafın yaklaşık 250’şer bin kişi gibi beklenmedik derecede yüksek kayıplara uğradığı bir felaket sayılır. Bu kayıplarda kötü askeri yönetimin yanı sıra olağanüstü soğuk kış koşulları ve bulaşıcı hastalıklar da büyük rol oynamıştır. Askerlik uzmanları Kırım Savaşı’nı 20. yüzyıldaki savaşların habercisi olarak değerlendirirler. Uygulanan yeni savaş taktikleri, hemşirelik hizmetlerinin yerine getirilmesi, savaş muhabirlerinin çatışmaları yerinde izleyerek ilk kez gazetelerine cepheden haber göndermesi gibi gelişmeler, bu savaşın özellikleri arasında sayılır.