Çanakkale Boğazı

Çanakkale Boğazı
Vikipedi, özgür ansiklopedi

Ad: 800px-Canakkalebogaz.jpg
Gösterim: 1654
Boyut: 31.7 KB

Çanakkale Boğazı

Çanakkale Boğazı, Karadeniz'i Akdeniz'e bağlayan boğazlardan birisidir.
Asya ile Avrupa kıtalarının birbirine bağlayan boğazda köprü yoktur. Kıtalar arasında ulaşım feribotlarla sağlanır. En derin noktasının derinliği 167 metre olan boğazın ortalama derinliği 65 metredir.
Çanakkale Boğazı, İstanbul Boğazı'nın iki katıdır ve en dar yeri orta tarafında 1300 m'dir. Burası güneyde Çanakkale kenti kuzeyde Kilitbahir'in olduğu yerdir. Boğazın en geniş yeri 7 km, uzunluğu 60 km'dir.
Batıdan boğaza girilirse Rumeli kıyısı boyunca Seddülbahir, Kirte, Kilitbahir, Eceabat, Boğalı, Büyük Anafarta, Kumköy, Uzundere, Küçük Anafarta, Cumalı, Bayırköy, Burgaz, Gelibolu, Yeniköy ana yerleşimleri görülecektir. Anadolu tarafında ise Kumkale, Erenköy, Kuzuköy, Çanakkale, Nara, Yapıldak, Bergos, Lapseki, Çardak yerleşimleri vardır. Boğazın Rumeli kıyısı Tekeburun'dan Çankaya burnuna, Anadolu kıyısı Kumkale burnundan Çardak'a uzanır.
Çanakkale Boğazı Birinci Dünya Savaşı'nda tarihte ender rastlanan bir savaşa ev sahipliği yapmış; bu savaş sonucunda toplam 150,000 kişi hayatını kaybetmiş; savaşın sonucunda Çanakkale Geçilmez sözü Dünya'ya ispatlanmıştır.

İstiklal Savaşı'nda Çanakkale Boğazı
Boğazın her iki yakasında kaleler vardır. İlk defa Türk kuvvetleri 1356'da Süleyman Paşa ile Çimenlikhisar kalesini fethetti, Çardak kalesini yaptı. Yıldırım Beyazıt Bizans surlarını yıkıp iç kaleyi düzeltti. Fatih Sultan Mehmet, Rumeli'de Sestos (Kilidülbahir-deniz kilidi), Anadolu'da Aydos (Seddülbahir-deniz seti) kalelerini yaptı.
Çanakkale savunma komutanı Tümgeneral Cevat Paşa idi. Müstahkem mevki komutanı ise tugay komutanı Esat Paşa'ydı. Yardımcısı Albay Weber'di. Bu bölge Osmanlı'da Gelibolu Sancağı adıyla kayıtlıydı. Kuvvetler, Tekirdağ'daki 3. Kolorduya bağlıydı. 7, 8, 9. tümenlerde 511 subay, 15.000 asker, 2.000 hayvan bulunuyordu. (Erickson 2003:106)
2 Ağustosdaki seferberlik ilanından sonra bu bölgedeki personel sayısı 29.000'e çıkmıştı. Almanya, Koramiral von Usedom'u 500 uzmanıyla yolladı. Silahlar, şubat 1915'de 25.000 tüfek, 8 makineli, 263 top ve takviyelerle 34.500 askerdi. Savunma hatları dış, ara, iç hatlar olarak üç kısımdı. Dış hatlar Kumkale ve Seddülbahir'di. Savunma obüs topları, sualtı mayınları, denizaltı ağları ve ağır toplardan ibaretti. 312 obüsün başında kuzeyde Binbaşı Rıfat, güneyde Yüzbaşı Ali, Binbaşı Halit, Binbaşı Hasbi vardı. 1. Ordu kuzeyde, 2. Ordu güneyde konuşlandı.
18 Mart'taki İngiliz-Fransız gemileri saldırısını Türkler çökerttiler. 3 zırhlı gemi battı, 3'ü yaralandı. 24 Martta 5. Ordu faaliyete geçti. Başında 17 tümene komuta eden Liman von Sanders vardı. Karargah Gelibolu'daydı. Kurmay başkanı Yarbay Kazım Bey'di. Yardımcıları Yüzbaşı Muhlmann ve Prigge. Almanlar, Osmanlı üniforması giymişti. 1. Ordu başında Freiherr von der Goltz vardı. Güney Gelibolu'daki kuvvetlerin başında Esat Paşa, Kumkale'de Albay Weber, Bolayır'da Albay von Sodensten bulunuyordu.
25 Nisan saldırıları: Düşman kuzeyde 6 yerden, güneyde Kumkale ve Saros'tan taarruza geçti. Anzaklar Arıburnu'na çıktı. Burada 19. tümen ve 57. Alay komutanı Mustafa Kemal'di. Askerlere "size ölmeyi emrediyorum" dedi. Conkbayırı muharebelerinde 57. Alay'ın hepsi şehit oldu. Güneyde, Aytepe ve Gözcübabatepe'de Yahya Çavuş'un kahraman direnişi vardı.
1 Mayısta Osmanlı kolorduları karargah kurdu. Seddülbahir'de von Sodenstern ve Arıburnu'nda Esat Paşa. Düşman Seddülbahir'de saldırdı. Kirte muharebeleri savaşın en kanlı cepheleriydi. 13, 14, 16. tümenler cepheye gitti. İstanbul'dan 2. tümen geldi. Burada 13.000 asker şehit oldu. 23 mayısta geçici ateşkes ilan edildi. 4 hazirandaki 3. Kirte muharebesini de kaybeden düşman çekildi.
21-22 haziranda Fransızlar Seddülbahir'de bozguna uğradı. 28-29 haziranda da İngiliz-Anzak saldırısı püskürtüldü. Faik Paşa, Rafet Paşa kahramanca direndiler. 30 haziran-5 temmuz Türk karşı saldırısı başarısız oldu. 16.000 kayıp verildi. 12 temmuzda İngilizlerin saldırısı yine başarısızlıkla sonuçlandı. 5. Ordu tümenleri ağır kayıplar verdi, tümenler alay düzeyine indi. Weber'in yerine Vehip Paşa geldi, 2. Ordu takviye etti.
6 Ağustosta İngilizler Suvla'ya, sarıbayıra çıktı. Burada, Anafartalar Grubu komutanı olan Albay Mustafa Kemal düşmanı kıyıya kadar sürdü. 12 ağustosta Şahinsırtı muharebelerinde Mustafa Kemal'e şarapnel isabet etti, saati onu korudu. 15 ve 27 ağustostaki İngiliz saldırıları başarısız oldu. Burada 3860 asker şehit düştü. Cesetler her yeri kapladı, sıcakta kokuştu. Düşman bir ara Kocaçimen'e çıktı. Kerevizdere ve Conkbayırı muharebelerinde göğüs göğüse muharebeler oldu. Üstteğmen Nafiz Çakmak Conkbayırı'da şehit oldu.
Kara torpilleri içinde 50 kg nitratdöpotasyum vardı, patladığında 2 km'lik alanı titretiyor, askerleri toprağa gömüyordu. Onun için bu Gelibolu Yarımadası boydan boya şehitliktir. Bu cephede 4 hareket grubu oluşturuldu: Anafartalar'da Mustafa Kemal, Arıburnu'nda Esat Paşa, Seddülbahir'de Vehip Paşa, Asya'da Mehmet Ali Paşa. Tümen sayısı 20'ye çıktı. Tuğgeneral Hasan Paşa takviyeye geldi.
Eylülde Bulgaristan savaşa girince, Almanya'dan silah ve cephane kolaylıkla gelmeye başladı. Vehip Paşa'nın yerine Cavit Paşa geldi. İzmir'den 20. tümen yardıma koştu. Türk ordusu düşmana karşı genel taarruza geçmeden önce, düşman sessizce savaş alanından çekilerek Çanakkale'yi terk etti. 19 aralıkta zafer Liman von Sanders'e bildirilince Sanders "Allah'a şükür" dedi. O da Enver Paşa'ya durumu bildirerek Gelibolu'nun temizlendiğini bildirdi. 8,5 ay süren savaş bitmişti. Yaralıların taşınması, şehitlerin gömülmesi aylarca sürdü. 21.000 asker hastanede öldü.
Son Çanakkale gazisi Hüseyin Kaçmaz 1994'te 110 yaşında öldü. Son Anzak askeri de 1997'de öldü. (Dündar 1993)

MsXLabs Üye Girişi