Psikoterapi
En genel anlamıyla ruhsal sorunların veya davranış bozukluklarının yok edilmesi veya azaltılması amacıyla kullanılan her türlü yönteme psikoterapi denilmektedir. Günümüzde dünyada birbirine benzeyebilen veya birbirine taban tabana zıt prensipleri benimsemiş yüzlerce psikoterapi türü bulunmaktadır. Uygulayıcının kişisel eğilimlerine, yetiştiği ekole ve benimsediği yaklaşıma göre psikoterapi de farklı tanımlar, farklı içerikler kazanmaktadır. Duygusal çatışmaları çözümleyen, bu çatışmalardan doğan kaygı ve gerginlikleri, çökkünlükleri azaltan, ruhsal uyum düzeyini artıran, kişilerarası ilişkileri daha olgunlaştıran tüm teknik ve yöntemlere psikoterapi diyebiliriz. (Prof. Dr. Cengiz Güleç) Psikoterapi Ne Değildir?
Şimdi birazda ne olmadığı üzerinden psikoterapinin ne olduğunu anlamaya çalışalım. 1. Psikoterapi terapistininizin sizi eleştirmesi yada taşlaması değildir. Psikoterapistler sadece yanlışlarınızı göstermezler. Psikoterapistler sizi yargılamazlar. 2. Psikoterapi bir eğitim seansı değildir. Bir diyalogtur. 3. Psikoterapi bir nasihat veya öğüt değildir. Güzin abla ile hiç bir ilişkimiz yoktur.) Psikoterapistler sizden daha akıllı değildir. Psikoterapistler sizin adınıza kararlar vermezler. Yapacağınız evliliğin geleceği hakkında tahminde bulunamazlar. Çünkü sizin için en iyi olanı yine ancak siz bilebilirsiniz. Psikoterapistler bir insan adına karar vermektense bir insana nasıl doğru karar verileceğini öğretmeyi tercih ederler. Psikoterapi zaman zaman küçük tavsiyeler içermesine rağmen genellikle psikoterapistler tavsiye vermekten kaçınırlar. Psikoterapistler kendinize verebileceğiniz tavsiyelere destek olarak kendi kararlarınızı alabilmenizi sağlamaya çalışırlar. 4. Psikoterapi sadece çocukluğunuzu anlatmanız değildir. 5. Psikoterapi sadece geçmişteki travmalarınızı anlatmanız değildir. 6. Psikoterapi sadece olumsuz alışkanlıklarınızı anlatmanız değildir. 7. Psikoterapi ne düşündüğünüz değil nasıl düşündüğünüzdür. 8. Psikoterapist sizi değiştirmez. Değişmek için sahip olduğunuz içinizdeki güçleri gösterir. 9. Psikoterapistler motivatör olarak çalışmazlar. "Hadi koçum sen yaparsın." gibi ifadeler kullanmazlar. 10. Psikoterapistler sadece iyi dinleyen insanlar değildirler. 12. Psikoterapilere zayıf insanların gittiği inancı son derece yanlıştır.
Psikoterapi Türleri
1. Hekimin Hastaya Yanaşma Biçimi ve Tutumuna Göre A. Bastırıcı (Suppressive) B. Destekleyici (Supportive) C. Derinliğine Araştırıcı ( Explosive)2. Ruhsal Bozukluk (Psikopatoloji) Anlayışı ve Kuramsal Çıkış Noktasına Göre:
A. Psikodinamik temellere dayananlar B. Öğrenme ilkelerine dayanan davranışçı psikoterapi türleri.
C. Bilişsel Psikopatoloji, bilgi işlemleme ( İnformation Processing), sosyal psikoloji ilkelerine dayananlar.
D. Varoluşçu (existential) ve olgu-bilimsel temellere dayananlar.
A. Psikodinamik Temellere Dayananlar
a. Psikanaliz. Freud’un geliştirdiği ve bunun değiştirilmiş, uyarlanmış biçimleri. b. Freud’dan yöntemce büyük ayrılma göstermeyen, fakat kuramsal açıdan ayrılıkları olan yeni analiz okulları. (Jung, Adler, Rank, Horney, Sullivan…)
c. Psikanalitik Nesne İlişkileri Kuramı, Psikanalitik benlik
psikolojisi, psikanalitik kendilik psikolojisi.
B. Öğrenme ilkelerine dayanan davranışçı psikoterapi türleri
Sistematik duyarsızlaştırma (systematik desensitization), üstüne gitme, itici koşulama (aversive training) olumlu pekiştirme ve söndürme (pozitive reinforcement and extinction) vb.
3. Terapi Durumunun Biçimi ve Yapısına Göre Psikoterapiler
A. Bireysel (individual) psikoterapi.
B. Kütle (grup) psikoterapisi.
C. Psikodrama
D. Oyun Psikoterapisi
E. Aile Psikoterapisi
Çeşitli Psikoterapi Türlerinde Kullanılan başlıca Ruhsal ve Fiziksel Araçlar
1. Daha çok bastırıcı ve destekleyici psikoterapi türünde
A. Eğindirme (telkin, suggestion)
B. İnandırma (persuasyon)
C. Yol gösterme, (Rehberlik, guidence)
D. Danışma ( Counselling)
2. Bastırıcı Destekleyici ve Derinliğine araştırıcı Türlerde
A.Hipnoz
B.Uyuşturma (narkoz)
C.Boşaltma (catharsis)
3. Genellikle Derinliğine Araştırıcı Çözümleyici (psikanalitik türlerde)
A.Güdümsüz görüşme
B.Serbest çağrışım
C.Düşlerin çözümlenmesi
D.Sürçmelerin çözümlenmesi
E.Simgelerin çözümlenmesi
F.Direnç (resistance) ve Aktarımın (transferance) çözümlenmesi
G.Açıklama ve yorumlamalar.
4. Daha Çok Davranışçı Psikoterapilerde
A. Gevşeme, koşulama
B. Edimsel koşulama
C. Üstüne Gitme (exposure)
D. Pekiştirme, söndürme
E. Çeşitli öğrenme teknikleri.
Dolaysız Araçlar
1. Çevrenin Değiştirilmesi (Aile düzenlemesi, hava değişimi, iş değiştirilmesi…)
2. İlaçlar, fizik sağaltım yolları, (faradi banyolar, Spor) çeşitli uğraşı iş ve uyumlandırma (rehabilitasyon ) yolları.
Psikoterapi Nasıl Etkili Olur?
Nasıl etkili olacağı birazda aldığınız psikoterapinin türü ile ilgilidir. Psikoterapi bir çok şekilde etkili olabilir. Bazı örnekler vermek gerekirse;
1. Doğal gelişme ve değişme süreçlerinizin önünde duran engelleri ve şablonları fark etmenizi sağlayabilir.
2. Geçmiş deneyimlerinizden yararlanarak şu anı ve geleceğinizi kontrol etmenizi sağlayabilir.
3. Semptom (hastalık belirtisi) ve çatışmalarınızı çözümleyerek etkili olabilirler.
4. Psikoterapiler zaten var olan ama belki de fark edemediğiniz içsel potansiyellerinizi kullanarak etkili olabilirler.
5. Duygu düşünce ve davranışlarınızda yaptığınız küçük değiştirmelerin yaşantınızda nasıl büyük değişmelere yol açabildiğini anlamanıza yardımcı olabilir.
Kimlere psikoterapi uygulanamaz?
Orta veya ağır derecelerde zeka kusurları olan kişilerde psikoterapi uygulamak neredeyse imkansızdır.
Hangi psikoterapi daha etkilidir?
Aşağıdaki tablodan bunu rahatlıkla anlayabilirsiniz. Her sorun için hangi terapinin daha etkili olabileceğinin farklılaşabileceğini unutmayınız. Rakamların o psikoterapi türünün etki derecesinin daha iyi olduğunu gösterir. Terapinin Çeşidi
Ortalama Etki Derecesi (effect-size)
Psikodinamik Terapi (Psychodynamic therapy) 0.69
Dinamik- Eklektik Terapi (Dynamic-eclectic therapy) 0.89
Adlerian therapy 0.62
Hypnotherapy (Hipnoterapi) 1.82
Danışan Merkezli Terapi (Client-centered therapy) 0.62
Gestalt therapy 0.64
Rational-emotive therapy 0.68
Diğer kognitif psikoterapiler (Other cognitive therapies) 2.38
Transactional therapy 0.68
(gerçeklik terapisi) Reality therapy 0.14
Sistematik desensitizasyon (Systematic desensitization) 1.05
Implosion 0.68
Davranış terapileri (Behavior modification) 0.73
Kognitif-davranışçı terapi (Cognitive-behavioral therapy) 1.13
Eclectic-behavioral therapy 0.89
Vocational-personal development 0.65
Undifferentiated counseling 0.28
Placebo treatment (Placebo etkisi) 0.56
Toplam 0.85
