Türkiye'de Geleneksel Başgiyimi

Türban
Vikipedi, özgür ansiklopedi

Farsça dulband kelimesi Türkçe'ye tülbent olarak geçmiştir. Türkçe'den Fransızca'ya turban olarak geçen sözlük yeniden Türkçe'ye adapte edilmiştir. Aslen türban sözcüğü çoğunlukla Sih erkeklerinin giydiği uzun baş sargısı anlamına gelir. İslam'daki başörtüsü anlamına gelmemesine ve İslamî yazınlarda tesettürün bir parçası olan başgiyiminin bu şekilde adlandırılmamasına rağmen, 20. yüzyılın son yıllarında ve 21. yüzyılın ilk yıllarında, Türkiye'deki siyasal İslam tartışmaları sırasında bazı taraflarca, yanlış bir kelime kullanımı olarak, başörtüsü sözcüğü yerine İslam'daki hicab kavramının siyasal İslamcılarca uygulanması anlamında kullanılmıştır. Bununla birlikte sözcük İslam'daki başörtüsünü veya tesettürün bir türünü veya bölümünü tanımlamaz.

Türban, genellikle pamuklu veya ipek kumaştan yapılmış, başa veya fes, kavuk gibi bir iç şapkanın üzerine sarılan uzun baş örtüsü. Müslüman ve sih toplumlarında, genellikle Asya ülkelerinde yaygındır. Fes veya kavuk üzerine sarılan türban Türkçe'de sarık olarak anılır.

Kökenbilim
Türban kelimesinin kökeni Farsça dulband kelimesine dayanır. Türkçe'de tülbent olarak kullanılan kelime Fransızca'yaturban olarak geçmiştir. Bu nedenle Türkçe'de halen tülbent veya baş örtüsü anlamlarında da kullanılır.
1982 yılından önce Türkiye de yayınlanmış bulunan hiçbir Türkçe sözlükte rastlanılmayan ve bilinmeyen bir kelimedir. Zaman zaman sıkma baş ile aynı anlamda kullanılır.

Türban kullanımı
Türban diğer milletlerde kullanıldığı şekli ile Türkler arasında yaygınlaşmamıştır. Sarık ise Osmanlı Devleti zamanında Osmanlı sultanları ve din büyükleri tarafından takılırdı. Bugün özellikle Batı'da türban kavramı Sihlerle yakından ilişkilendirilmiştir.
1. Sihlerde Türban
Vaftiz olmuş Sihler inanışları gereği saçlarını kesemezler. Türban takmak zorunlu değildir ancak türban uzun saçı toplamak için çok kullanışlıdır. Zamanla saçı uzun olmayanlar da bu geleneksel başlığı takmaya başlamışlardır. Özellikle Batı'da Sihler için türban kimlikleriyle ilgili bir öğe haline de gelmiştir. Sihler taktıkları türbanı, daha çok, Pencapça "türban" anlamına gelen ve daha saygın bir isim olduğu kabul edilen dastār (ਦਸਤਾਰ) olarak anarlar. Hintçe'de türban için kullanılan sözcük pagṛī`dir.

Ad: 800px-Sikh_wearing_turban.jpg
Gösterim: 433
Boyut: 51.6 KB

Türban takan bir Sih erkeği

2. Müslüman Toplumlarda Türban
Türban İslam kültürü açısından da önemli bir motiftir ve kadınlar tarafından takılır.
3. Sudan'da Türban
Sudan'da takılan beyaz türban toplumsal statü göstergesidir.
4. Arap Yarımadasında Türban
Türban Arap Yarımadası'nda yüzü ve başı doğrudan güneş ışığından korumak için geleneksel olarak takılır. Nitekim türbanın Arap geleneklerinde farklı bir yeri vardır. Eski Arap kültüründe bir kişinin türbanını atmak, düşürmek hakaret olarak kabul edilirdi.
5. Şiilerde Türban
Türban Şii liderler arasında da yaygındır.
6. Osmanlı'da Türban

Yavuz Sultan Selim

Osmanlılarda başlık olarak Sarık kullanılırdı. Osmanlı padişahları da başlangıçtan II. Mahmud dönemine kadar sarık takmışlardır.Yukarıdaki resimde Yavuz Sultan Selim'in sarıklı resmi görülmektedir.

Türban Tartışmaları
11 Eylül saldırıları, Irak ve Afganistan'ın işgali ve sonrasında yaşananlar dünyada Müslümanlara olan önyargıyı artırmış, nefret suçu olarak tabir edilen saldırılarda büyük bir artış görülmüştür. Müslüman veya Arap olmayan ve türban takan toplumun çoğunluğunu oluşturan Sihler ve türban takan diğer azınlıklar da bu saldırılardan paylarını almışlardır. Bu durum batı medyasında büyük yankı bulmuştur.
Çağdaş Türkiye'de türban sorunu, İslam dininde yer alan hicaba (bugün Türkiye'de gerek kavramsal gerek somut anlamda daha sıklıkla başörtüsü olarak anılır) dair farklı bir bakış açısını tanımlamak için kullanılmıştır. Gelenekselleşen başörtmeden ayrı olarak siyasî temellere sahip olduğu düşünülen başörtme eylemine ve başörtüsüne türban takmak veya türban nitelemeleri yapılmıştır. Geleneksel örtü şekli ile çağdaş ve sıklıkla siyasî bir vurgu barındırdığı düşünülen örtü şekli tarzındaki bu ayrım birçok taraftar toplamış, hem olumlu hem olumsuz yorumlar almıştır. Bununla birlikte Türkiye dışında türban sözcüğünün bu anlamda kullanılmazken, İslamî kaynaklarda da kadınların örtünmelerine ve kullandıkları başörtüsüne türban denmez.

MsXLabs Üye Girişi