lehçe
DİYALEKT olarak da bilinir, bir dilin sözcük dağarcığı, dilbilgisi ve söyleyiş özellikleriyle farklılaşmış, sınırlı bir grup insan tarafından kullanılan biçimi.
Başlıca iki tür lehçe vardır: - Aynı bölgede oturan insanların konuştuğu coğrafi lehçe,
- aynı toplumsal sınıf, eğitim düzeyi ya da meslek grubundan insanların kullandığı toplumsal lehçe.
Lehçe farklılıklarının ortaya çıkması, dilin sürekli geliştiğini gösterir. Bu farklılıklar, ayrı lehçeleri konuşanların birbirlerini anlayamadığı düzeye ulaştığında, lehçeler ayrı birer dil kabul edilir. Latincenin çeşitli lehçelerinin giderek Fransızca, İspanyolca, İtalyanca, Portekizce ve Rumenceyle bu dillerin çeşitli lehçelerine ayrılması buna örnek gösterilebilir. Ama bazı durumlarda lehçeler, karşılıklı anlaşılabilir olma gibi dilbilimsel bir nedenle değil, siyasal ve ulusal etkenler yüzünden tek bir dil ya da lehçenin adıyla anılırlar. Örneğin Çin’de, ortak bir yazı dili olmasına karşın, bazı lehçeler birbirinden o kadar farklıdır ki bunlara dil demek daha doğru olur. Ama nüfusun çeşitlilik gösterdiği ülkelerde farklı lehçeleri tek bir dil altında toplamanın birleştirici, dolayısıyla da siyasal bir etkisi vardır. Bu yüzden lehçeyle dil arasındaki ayrım sık sık belirsizleşir.
Lehçeler genel olarak, aynı dili konuşan çeşitli topluluklar arasındaki engellerden kaynaklanır. Bu engeller coğrafi, ekonomik, siyasal ya da toplumsal nitelikte olabilir. Aynı dili konuşan farklı topluluklar arasındaki iletişim ve bunların başka diller konuşan topluluklarla ilişkileri de bu süreçte etkili olur. Ama lehçe farklılaşmasının belki de en önemli nedeni ulus, bölge, etnik grup ya da topluluk bilincinin gelişmesidir. Topluluklar kimliklerini sürdürebilmek amacıyla dillerindeki bazı özellikleri korur ya da değiştirirler.
Bölgesel lehçeler, 19. yüzyılda tarihsel dilbilimin, 20. yüzyılın ilk yarısında da yapısalcı dilbilimin önemli ilgi alanlarından biriydi. Son yıllarda yapılan araştırmalarda ise daha çok toplumsal sınıf farklılıklarından kaynaklanan lehçe farklılaşması üzerinde durulmaktadır.
kaynak: Ana Britannica
