Thales (MİLETOSLU)

(d. İÖ y. 625, Miletos - ö. İÖ y. 545, Miletos, Batı Anadolu),
Batı felsefesinin kurucusu sayılan Eski Yunanlı filozof.

Suyun maddenin ilköğesi (arkhe) olduğunu ileri sürmüş, genellikle 28 Mayıs 585’te gerçekleştiği kabul edilen Güneş tutulmasını önceden hesaplayıp haber vermesiyle ünlenmiştir. Diogenes Laertius’a göre 78 yaşında 58. Olimpiyat Oyunları sırasında ölmüştür.

Thales’in hiçbir metni günümüze ulaşmamıştır; yaşadığı döneme ait kaynaklarda da adına rastlanmaz. Eski Yunan’ın Yedi Bilgesi’nden biri olduğu kabul edilir ve çoğu kuşkusuz yakıştırma olan pek çok olay ve söz ona atfedilir. Herodotos’a göre Ege bölgesindeki İon kentlerinin bir federasyon içinde birleşmesini savunan bir devlet adamıydı. Eski Yunan bilginlerinden Kallimakhos’un aktardığı bir inanca göre denizcilere kuzey takımyıldızlarından Büyükayı yerine Küçükayı’ya bakarak yön bulmalarını öğütlemişti. Geometri bilgisini kullanarak Mısır piramitlerinin yüksekliğini ölçtüğü ve gemilerin kıyıdan uzaklığını hesapladığı aa söylenir. Bu tür öykülerin gerçek olup olmadığı tartışmalıdır, ama hepsi Thales’in ününün birer göstergesidir. Lidya kralı Alyattes ile Med kralı Kyaksares arasındaki savaşa son veren Güneş tutulmasını öngörmesi ise daha tartışmasız kabul edilir. Bugün bilim adamları Thales’in Güneş tutulmasının yerini ya da niteliğini yanlışsız öngörmesini sağlayacak bilgileri olamayacağı görüşündedir; dolayısıyla bunun ancak yaklaşık bir tahmin olduğu ileri sürülür. Herodotos da bunu destekleyecek bir biçimde, Thales’in tutulmanın yalnızca yılını önceden bildiğini yazar. Neredeyse tam bir Güneş tutulması olması ve yaşamsal bir savaş sırasında gerçekleşmesi, astronom olarak ününün abartılmasına katkıda bulunmuş olabilir.

Thales’in bazı geometri teoremlerini bulduğu da ileri sürülür:
1) Çap, çemberi iki eşit parçaya böler;
2) bir ikizkenar üçgenin taban açılan birbirine eşittir;
3) iki doğrunun kesişme noktasındaki ters açılar birbirine eşittir;
4) köşesi çember üzerinde olan ve çapı gören açı, dik açıdır;
5) tabanı ve buna komşu iki açısı verilen üçgen çizilebilir.

Ama ilkçağda belirli buluşlar genellikle ünlü bilgelere yakıştırıldığından Thales’in bu alandaki gerçek başarılarını değerlendirmek güçtür.
Thales’in Batı felsefesinin kurucusu olduğu savı, onun evreni ilk kez tek bir maddi temelle (su ya da nem) açıkladığını aktaran Aristoteles’ten kaynaklanır Thales’in maddeyi bir başka madde ile açıklaması, evreni mitolojinin öğeleriyle açıklayan gelenekten bir kopuş olarak görülür. Ama bu açıklamasıyla da Eski Yunan geleneğinden tümüyle ayrılmamıştır.

TJhales’in önemi, suyu temel töz saymasından çok, doğayı, olguları basitleştirerek açıklama çabasında ve olayların nedenlerini insanbiçimli tanrılardan çok doğanın içinde aramasında yatar. Mitolojik açıklamalar ile ussal açıklamalar arasında bir köprü kurmuş, kendisinden sonra Anaksimandros ve Anaksimenes de aynı çizgide ilerlemiştir.