Pargalı Damat İbrahim Paşa

Pargalı Damat İbrahim Paşa (1493 - 1536)

Pargalı, Frek, Damat ve Makbul gibi lakaplarla da anılır. Parga yakınlarında bir köyde doğduğu ve altı yaşında İstanbul'a getirildiği kabul edilir. Manisa'da sancakbeyi olan Şehzade Süleyman'ın (Kanuni) en yakın adamı oldu. Tahta geçmesi üzerine de onunla birlikte İstanbul'a gitti. Padişaha olan yakınlığı sebebiyle sarayda önemli görevlerde bulundu. 1521'de Belgrad seferi sırasında kapı ağası olarak görev yapıyordu. Bu sefere çıkılırken masrafları Kanuni tarafından karşılanan meşhur sarayının inşası başlatılmıştı. Daha sonra hasodabaşı oldu ve Rodos seferine katıldı (1522). Pirî Mehmed Paşa'nın azli üzerine o zamana kadarki teamüllere aykırı olarak hasodabaşılıktan Rumeli Beylerbeyliği ile veziriazamlığa getirildi (Haziran 1523). İlk olarak Hain Ahmed Paşa isyanı dolayısıyla iyice karışan Mısır'da mali ve idari düzenlemeler yapmak, asayişi sağlamakla görevlendirildi. Kendisine ayrıca Mısır Beylerbeyi ünvanı verildi. 1526'daki Macaristan seferinin serdarlığını üstlendi. Mohaç Meydan Muharebesi'nin kazanılmasında önemli rol aynadı. Zafer sonrası padişahla birlikte girdiği Budin'deki bazı heykelleri İstanbul'a getirtip sarayının bahçesine dikmesi tepkiyle karşılandı, devrin şairlerince hicvedildi.
Macaristan seferinin ardından Anadolu'da oldukça tehlikeli bir şekle bürünen isyanları bastırmakla görevlendirildi. Aldığı isabetli tedbirlerle önce isyanın mahiyetini, kimlerin hangi sebeplerle asilere katıldığını tespit etti. Sonra da bunlardan bazılarını çeşitli vaatlerle kendi tarafına çekip asileri kolayca dağıttı. İkinci Macaristan seferine çıkılacağı sırada kendisine padişah tarafından oldukça geniş yetkiler tanındı ve serasker ünvanı verildi. Viyana kuşatması (1529) ile neticelenen bu sefer sonrası doğrudan Habsburg İmparatoru V. Karl'ın hedef alındığı Alman seferinde de bulundu; Habsburg elçileriyle İstanbul'da 1533'de yapılan barış müzakerelerini yürüttü.
İkbal ve gücü doruk noktasına ulaşan Pargalı İbrahim Paşa için Safevilere karşı girişilen Irakeyn seferi bir dönüm teşkil etti. Yine çok büyük yetkilerle ve Serasker Sultan unvanıyla çıktığı bu sefer sırasında önden hareketle Tebriz'e doğru ilerledi, ardından padişahın kuvvetleriyle birleşip Bağdat'a indi. Sefer sırasında anlaşmazlığa düştüğü kendisi gibi büyük nüfuz sahibi ve zengin bir şahıs olan Defterdar İskender Çelebi'yi önce azlettirip sonra da Bağdat'ta katlettirdi. Bu hadise ve büyük yetkilerine güvenerek kendisini sultan unvanıyla anması saray çevresinde ve padişah üzerinde olumsuz bir tesire yol açtı. İstanbul'a dönüldükten sonra Fransızlara 1536 Şubatı'nda verilen ahitnamenin hazırlıklarıyla uğraşan Pargalı İbrahim Paşa, iftar için çağırıldığı Topkapı Sarayı'nda 14-15 Mart gecesi beklenmedik bir şekilde hiçbir sebep gösterilmeksizin idam edildi. Saraydan çıkarılan cesedi Galata'da Canfeda Tekkesi yanına defnedildi.
Bugün Sultanahmet meydanındaki muhteşem sarayı yanında (İbrahim Paşa Sarayı), hanımı tarafından kendi namına yaptırılan Kumkapı Camii ve yakınındaki tekke ile Galata'da eski Yağkapanı Camii'nden başka Mekke, Selanik, Hezargrad ve Kavala'dan cami, mektep, medrese, hamam, çeşme ve yine bazı kaynaklarda mescit ve zaviyeleri bulunmakta olup, bunlara çeşitli vakıflar tahsis edilmiştir.

İbrahim Paşa Sarayı, Sultanahmet, İstanbul

Pargalı İbrahim Paşa

(1493 Epir - 1536 İstanbul), Kanunî Sultan Süleyman'ın sadrazamı. Söylentilere göre aslen Pargalıdır. 6 yaşında Osmanlı akıncıları tarafından esir edilmiş ve Manisa'da bir kadına satılmıştır. O sırada Manisa'da sancakbeyi olan Şehzade Süleyman tarafından satın alınmıştır. Gençliği Şehzade Süleyman ile geçti. Onun dostluğunu ve güvenini kazandı. Şehzade Süleyman padişah olunca onunla birlikte İstanbul'a geldi. Kısa bir süre sonra kapı ağası, has odabaşı ve iç şahinciler ağası oldu. Padişahın özel ödeneğinden kendisine konak yaptırıldı. 27 Haziran 1523'te de usule ve kanunlara aykırı olarak sadrazamlığa getirildi. Kanuni'nin kız kardeşi Hatice Sultan ile evlendi. Çağdaşları, İbrahim Paşa'nın çok iyi yetişmiş bir kimse olduğunu, birkaç dil bildiğini, coğrafya ve savaş tarihiyle yakından ilgilendiğini, Hannibal'ın, Büyük İskender'in savaşlarını incelediğini, musiki ile meşgul olduğunu, besteler yaptığını belirtirler. Kendisine kanunlara aykırı olarak olağanüstü yetkiler verildi. Kanuni'nin Mohaç Seferi'ne, I. Viyana Kuşatması'na katıldı. 1533 yılında İran'a bir sefer düzenlenince, başkomutan tayin edildi. İbrahim Paşa, 15 Mart 1536'da Topkapı Sarayı'nda davetli olduğu bir gece uyurken boğduruldu, cesedi gizlice gömüldü. Ölümüne neden olarak İran Seferi sırasında "Serasker Sultan", "Sultan İbrahim" imzalı emirler yayınlayarak hırsının büyüklüğünü ortaya koyması ya da Kanuni'nin büyük oğlu Şehzade Mustafa taraftarı olduğu için, kendi oğullarından birini padişah yapmak isteyen Hurrem Sultan'ın çevirdiği entrikalar gösterilmektedir. Makbul İbrahim Paşa ya da Maktul İbrahim Paşa olarak bilinir.

MsXLabs.org & MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi