Elefterios Venizelos

Elefterios Venizelos
Vikipedi, özgür ansiklopedi




Elefterios Venizelos (Yunanca: Ελευθέριος Βενιζέλος) (23 Ağustos 1864 - 18 Mart 1936) Yunanistan'ın eski başbakanı, Megali İdea (Türkçe:Büyük Fikir, Yunanca: Μεγάλη Ιδέα)nin mimarı ve modern Yunanistan'ın en önemli siyasetçilerinden biriydi.
1864 yılında o zamanlar bir Osmanlı toprağı olan Girit adasındaki Hanya şehrinde doğdu. Hukuk öğrenimi gördü. Girit'in Yunanistan'a katılmasını amaçlayan ayaklanmaları düzenledi. 1898 yılında Girit komiserliğine atanan Prens Georgios'u düşürdükten sonra, yüksek komiser yardımcılığını elde etti.
1910'da Yunanistan'daki askeri yönetimin başkanlığına getirilen Venizelos, Sırbistan, Bulgaristan ve Karadağ ile kurduğu Balkan Birliğinin desteğiyle, Türkiye'ye açtığı savaşta, Girit'in 1913'de Yunanistan'a bağlanmasını sağladı. Osmanlılardan aldığı toprakları kaybetme korkusuyla, I. Dünya Savaşı'nda tarafsız kalmayı tercih etti. Ancak, İtilâf Devletleri'nin verdiği teminatla Çanakkale'ye kuvvet göndermeye kalkışınca, Kral Konstantinos tarafından istifaya zorlandı (1915).
Aynı yıl yapılan seçimlerle tekrar iktidara geldi. Fakat Sırbistan'ın yanında savaşa girme kararı, ikinci kez görevinden uzaklaştırılmasına sebep oldu. 1916 yılında Selanik'te muhalif bir hükümet kurdu ve ancak 1917 yılında Konstantinos'un tahtı bırakmasından sonra Yunanistan'a dönebildi. I. Dünya Savaşı'ndan sonra yapılan Nöyyi ve Sevr Antlaşmaları'yla sağladığı topraklarla, 1918 muhtırasında belirttiği Megali Idea gerçekleştiremeyince, İngilizlerin desteğiyle 1920 yılında Türkiye ile savaşa girdi.
1928'de milli birlik hükümetiyle iktidara geldi. Bu yıllarda Türkiye'ye karşı barışçı bir siyaset uygulamaya çalıştıysa da ülke içindeki ekonomik dengesizlik, onu 1933'te iki kez hükümetten çekilmek zorunda bıraktı. 1935'te Girit'in bağımsızlığını ilan etmesi durumunu güçleştirdi. Seçimleri kaybedince Paris'e gitti ve orada gıyaben ölüme mahkum edildi. 1936 yılında Paris'te öldü.

VENİZELOS (Eleftherios), yunan siyaset adamı (Hanya, Girit, 1864 - Paris 1936). Avukattı, Girit'in bağımsızlık hareketini yönetti, özerk hükümetin bakanlığına getirildi (1898), Girit'teki yüksek komiser prens Georgios’a karşı 1905 ayaklanmasını kışkırttı ve devletlerin adadaki yeni yüksek komiseri Aleksandhros Zaimis'e yardım etti (1906). Askeri birlik’in çağrısı üzerine Atina'ya gitti (1910), Başbakanlığa getirildi, bir hükümet kurdu ve yürütme gücünü sınırlandıran 1911 Anayasasını kabul eden bir meclis topladı. Ülkeyi çağdaşlaştırdı (gelir vergisi, toprak reformu, işçi sendikalarına izin, silahlı kuvvetlerin ve eğitimin gelişmesi), Sırbistan, Bulgaristan ve Crna Gora ile Balkan birliği antlaşması imzaladı ve Türkiye’ye karşı savaşa katıldı (ekim 1912). Londra antlaşmasıyla (mayıs 1913), Girit'in Yunanistan ile birleşmesini sağladı. Sırbistan ile ittifak kurulan ikinci Balkan savaşı'ndan sonra Yunanistan, Bükreş antlaşmasıyla (ağustos 1913) büyük toprak genişlemeleri sağladı.
Birinci Dünya savaşı'nın başında Venizelos, ilkin tarafsız kalmak istediyse de daha sonra Müttefiklerin önerilerine kulak verdi; öyle ki, Müttefiklerin Çanakkale seferi sırasında askeri müdahale vaat etti. Bu müdahaleye karşı çıkan kral Konstantinos, Venizelos’u istifa etmek zorunda bıraktı (6 mart 1915). Venizelos'un partisinin (liberal) seçimlerde kazandığı zafer, yeniden iktidara gelmesine yol açtı (ağustos 1915). Sırbistan'ı desteklemek üzere savaşa girmekte kararlı olduğu için kral tarafından yeniden görevden alındıysa da (ekim 1915), Müttefikler'e gizlice Selanik çıkarmasını tavsiye edecek zamanı oldu ve bu çıkarmayı sırf âdet yerini bulsun diye protesto etti. Öte yandan Selanik'te ayrılıkçı bir hükümet kurdu (ekim 1916). Konstantinos'un tahttan çekilmesinden (haziran 1917) sonra Atina’ya döndü ve Bulgaristan'a savaş ilan etti. Barış konferansına delege olarak katılan Venizelos, Neuilly ve uygulanamayan Sevr antlaşmalarıyla yeni toprak genişlemeleri sağladıysa da, bu genişlemeler, 30 aralık 1918 muhtırasıyla istediği ve “Megali idea”yı (tüm Yunanlılar’ın bir araya gelmesi) gerçekleştirmeyi amaçlayan genişlemelerin gerisinde kaldı. Öte yandan Venizelos, Lloyd George tarafından özendirilerek Türkiye’den daha büyük pay almak amacıyla, Sevr'i tanımayan Mustafa Kemal'e karşı savaşa girdi. Ancak Yunanlılar bakımından çok kötüye giden bu yeni savaş, onu halkın gözünden düşürdü (ağustos 1920'de Paris'te yapılan bir suikastte yaralandı).
Aleksandros l'in ölümünden (ocak 1920) sonra Venizelos, tahta prens Paulos'un geçmesini istediyse de, başarı kazanamadı ve seçimlerde Konstantinos yanlıları çoğunluk sağladı (kasım). Venizelos, Fransa'ya sürgün edildiyse de partisinden yana sonuçlanan aralık 1923 seçimlerinden sonra yeniden Yunanistan'a döndü. Hastalanıp yerini bıraktığı Papanastasiu, mart 1924’te cumhuriyet ilan etti. Bu ulusal birlik kabinesiyle yeniden hükümetin başına geçen Venizelos (temmuz 1928), İtalya ve Türkiye'ye yaklaştı (1930 -31); ekim 1930'da Ankara’yı resmen ziyaret etti. Ancak iktisadi bunalım ülkeyi çok kötü bir duruma düşürdü ve Venizelos bir kez daha istifa etmek zorunda kaldı (1932). Yeniden iktidara geldiyse de (ocak 1933), üç ay sonra yeniden çekildi. Bunun üzerine yandaşları, Girit'te bir güç gösterisine girişti (mart 1935). Girit' in bağımsızlığını kendisi ilan ettiyse de haziran seçimlerinde yenilmesi üzerine, kesin olarak Paris'e çekildi.