Yurtsuz John

Yurtsuz John

Sponsorlu Bağlantılar

Yurtsuz John (d. 24 Aralık 1166 - ö. 18/19 Ekim 1216), 1215'te Magna Carta'yı imzalayan İngiltere kralıdır.
John yaptığı işkencelerin üstüne anavatanı olan İngiltere'den sürgün edilmiştir. Baronlar (büyük toprak sahipleri) eğer önerecekleri antlaşmayı kabul ederse onu tekrar kral yapacaklarını söylediler. Kral çaresizce bu antlaşmayı imzaladı (Magna Carta Libertatum 1215). Bu antlaşmanın önemi, tarihteki insan haklarıyla ilgili ilk yazılı antlaşma olmasıdır. Ancak baronlara tanınan ayrıcalıklar nedeniyle tamamen demokratik bir antlaşma değildir.

• Hüküm süresi: 6 Nisan 1199 – 19 Ekim 1216
• Tahta geçmesi: 27 Mayıs 1199
• Tam adı: Yurtsuz John
• Doğum tarihi: 24 Aralık 1166
• Ölüm tarihi: 19 Ekim 1216 (49 yaşında)
• Ölüm yeri: Newark Kalesi
• Mezarı: Worcester
• Önce gelen: I. Richard
• Sonra gelen: III. Henry
• Eşi: Gloucester'lı İsabella, Angoulème'li İsabella
• Hanedan: Plantagenet
• Babası: II. Henry
• Annesi: Akitanyalı Elanor
• Çocukları: III. Henry, Richard, Joan, İsabella, Elanor

Kral I. Henry (1068-1135), 1100 yılında taç giyme töreninde yemin ederken önceki kralın yolunu izleyerek, tebaası ile ilişkilerinde hangi somut durumlarda ne şekilde davranacağını yazılı olarak belirtmişti I. Henry'nin başlattığı vergi ve yargılama alanındaki düzenlemeleri oğlu II. Henry sürdürdü. Babasının yapamadığını yaptı. Kilise mahkemelerinin yetkilerini kısıtlamayı başardı. Kral kilise üstünde denetim hakkını elde etmişti. İlk genel hukuk kitabının yayımlanması, krala bağlı yerleşik ve gezici mahkemelerin kuruluşu, kral adına vergi toplayan yerel temsilciliklere soylular yerine saraydan yetişen görevlilerin atanması ve her özgür kişinin gelirine göre ülke savunmasına katkıda bulunması ilkelerini getirmişti. Richard, babasından taht üzerindeki veraset hakkını kabul etmesini istedi. II. Henry öldüğünde bu süreç kesintiye uğradı. Krallığı boyunca İngiltere'de altı ay kalabilen ve okullarda öğrencilere "Aslan Yürekli" lakabıyla tanıtılan Kral Richard, haçlı seferine çıkarken yerini, kardeşi John'a bırakmıştı. Kral Richard, haçlı seferinden dönerken, aslan yüreğine karşın, Avusturya Kralı Leopold'a tutsak düştü. Haçlı seferine eş zamanlı çıktığı I. Frederich Barbarossa'nın Silifke'de Göksu Irmağı kıyısında boğularak ölmesi üzerine Alman İmparatoru olan VI. Heinrich, Richard'ı Avusturyalıların elinden aldı, kendine bağlılık yemini ettirdi. Bir yıllık tutsaklığı İngiltere'den toplanıp gönderilen yüklü miktardaki fidyenin ödenmesiyle son buldu. İngiltere'ye döndüğünde kardeşinin ülkeyi iyi yönetememiş olduğunu gören Richard, onun yitirdiği toprakları geri alabilmek için yeni bir sefere çıktı. İngiltere'ye döner dönmez Fransa'ya geldi ve Philippe II Auguste savaş açtı. Yenilen Philippe barış istedi (1196). Savaş, İngiltere'nin zaferi ile sonuçlanacak gibi görünürken, bir felaket savaşın kaderini değiştirdi. Richard (Aslan Yürekli), Limousun'un kuşatılması sırasında vurularak öldü. John kardeşinin ölümünden sonra tahta oturdu, ama babası II. Henry'nin yöneticilik yeteneği ve yaşam aşkı yanında onun varlığı çok sönük kaldı. Ayrıca, askerlik yeteneği ise ağabeyi "Aslan Yürekli Richard"ın askerlik dehasıyla oranlanamayacak denli cılızdı. Kendi kusurlarını hoş görme eğiliminde, uçarı gençliğinde, terbiye yoksunu biri olan John'un tüm bu kötü özellikleri, kral olduğunda daha da arttı. Öfkesi sınır tanımıyordu. Yemek ve şarap konusunda tam anlamıyla "doymak bilmez" bir özelliğe sahipti. Kardeşinin ölümünden hemen sonraki ayinde piskoposa üç kez adam yollayarak karnının açıktığını, bu nedenle ayini kısa kesmesini bildirmişti.
John "Yurtsuz" lakabıyla anılıyordu. Babasının sağlığında ülkeyi çocukları arasında paylaştırma düşüncesi miras kavgasına yol açmıştı. Başgösteren ayaklanmayı gören baba II. Henry yeni bir paylaşım yapmış, bu kez John'a hiç toprak vermemişti. Onun "Yurtsuz John" adıyla anılmasının nedeni, babası tarafından "topraksız" bırakılmasıydı.Yurtsuz John (1199-1216), haklarını kötüye kullanarak, derebeylerine miras yoluyla geçen topraklardan yüksek vergiler istemeye başladı, koruması altındaki genç kızları ve dulları en yüksek bedeli verenlere sattı, derebeylik sınıfından askere gitmeyenleri fazla bedel ödemeye zorladı, ayrıca yeni vergi ödeme usulleri koydu, zorla gelir ve toprak vergisi topladı, gümrük vergilerini artırdı, kontlukları yönetenlerin yıllık vergilerini yükseltmeğe çalıştı. Baronlardan ve toplumun diğer kesimlerinden vergi, bağış, harç ve diğer adlar altında çok miktarda para almaya çalışması, atalarının güttüğü siyaseti, aşırı bir sertlikle ve protestolara aldırmadan sürdürmesi, baronların yakınlarını öldürerek veya sürgüne göndererek, hepsini kendisine düşman etmesi yol açmıştır. Kral John, Kraliyet tahtına oturduktan sonra eşinden ayrıldı ve Lusignan Kontu'nun nişanlısıyla evlendi. Kont bu evliliğe çok sinirlendi ve tepkisini, Fransa Kralı II. Philippe'le anlaşıp, ayaklanma başlatarak gösterdi. Çıkan savaşta Kral John, Fransa'daki topraklarını yitirdi. Ağır bir yenilgiye uğradı. Kendisiyle savaşa katılmayanlardan askerlik ücretinin karşılığı olan bir para vermelerini istedi. Toprak sahiplerinin ürünlerinin iyi para ettiği bir dönemdi. Derebeylerinin zenginliği arttı. John onlardan toprakları ve ürünleri için yüksek vergiler istedi. Gümrük ve kontluk vergilerini yükseltti. Koruması altındaki kadınları ve kızları en yüksek para verene sattı. Ülke çapında krala karşı bir örgütlenme başladı. Başpiskopos da ayaklanmacıları körüklüyordu.
Kral Yurtsuz John, 1214 yılında, Fransa Kralı Philippe Auguste ile yaptığı savaşta yenildi. Bu yenilgi baronları yüreklendirdi. Soylulardan kimisi, özel nedenlerden dolayı John’ dan nefret etmekte, kimisi de topraklarını şatolarını, ayrıcalıklarını ellerinden aldığı için ona kin beslemekte idiler. Baronlar, isteklerinin kabul edilmemesi durumunda, John'a karşı savaş açacaklarına ant içtiler. Baronlar 1215 yılının ocak ayında Londra'da istenmeyen adam ilan ettikleri kralla görüşüp ona, isteklerini ilettiler.
Baronlar, Kral John’un karşısına S. Langton'ın tozlu arşiv raflarında bulduğu tarihi bir belge ile çıktılar. Bu belge, 1100 yılında Kral I. Henry’nin taç giyme merasiminde yaptığı yeminin yazılı metniydi. Kral daha sonra yanıt vereceğini söyledi. Zaman kazanmaya çalışan John,

"Onlar niçin benim krallığımı sormazlar? Beni bir köle derecesine düşüren hakları onlara vermeyeceğim."

diye öfkelenmişti. Ayaklanmacıları Papa'ya şikayet etti , bazı yerlere kaleler yaptırdı ve onlara karşı başka yerlerden paralı askerler toplamaya başladı. John, düşmanlarının gitgide çoğaldığını bildiği halde, krallık haklarının hiçbirinden vazgeçmedi, Baronlar nisan ayında başkaldırıp kimi kaleleri ele geçirdiler. Londra'ya sızarak kenti krala karşı ayaklandırıp işgal ettiler. Kuşatılmış durumda olan John, baronların, kilisenin ve ayaklanmacıların isteklerine boyun eğdi. 1215 yılının haziran ayında Runnymede Çayırı'nda kral ve ayaklanmacılar biraraya geldi. John'un dedesi I. Henry dönemine uzanan sözlerden ve uygulamalardan yola çıkarak hazırlanan dağınık biçimdeki istekleri kral tarafından kabul edildi ve belki de (iki tarafın isteği ile) bazı değişiklikler yaparak dağınık istekler düzenlendi.
Latince/Fransızca kaleme alınan ve Magna Carta adı verilen belge birkaç gün sonra kralın mührüyle onaylandı. 19 Haziran 1215 günü fermana son şekli verildi, böylece Kral, barışın gerçekleştiğini bildirdi ve bütün kontluklarda fermanın uygulanmasını emretti. Bir giriş ve altmış üç maddeden oluşan Magna Carta genel içeriği ile kentsoyluların, soyluların, baronların ve kilisenin krala zorla kabul ettirdikleri eski feodal yasalara bir dönüştü. Dokuz bölümden oluşan Magna Carta birinci bölümde kilise, ikinci bölümde feodal beyler, üçüncü bölümde feodal beylere bağlı kiracılar, dördüncü bölümde kentler, ticaret ve tüccarlar, beşinci bölümde yasalar ve hukuk, altıncı bölümde kraliyet memurları ve denetimi, yedinci bölümde kraliyet ormanı konularını içeren koruyucu hükümlerden oluşuyordu. Sekizinci bölümde Kral John'un topladığı paralı askerleri dağıtması, dokuzuncu ve son bölümde kralın Magna Carta'ya bağlı kalmasını sağlayacak ve tersi bir durumda krala karşı savaş hakkı verilen yirmibeş kişilik baronlardan oluşan bir kurulun varlığını güvence altına alıyordu. Magna Carta'nın altına mühürünü basmak zorunda kalan Kral John çevresindeki lordlarla gülümseyerek konuştu. Ancak odasına gidince çılgınlar gibi kendisini yere attı. Gıcırdayan dişleri ile tahtaları kemirdi. "Yurtsuz John" Magna Carta'yı ilan etmesinden kısa bir süre sonra öldü. Zehirlenerek öldürüldüğü söylense de gerçekte ölümü de oburluğu ve sabırsızlığı yüzünden oldu. Suların çekilmesini beklemeden geçmeye çalıştığı nehirde adamlarını ve tüm kraliyet hazinesini yitirdi. Bir hafta sonra üzüntüsünden ve çok yiyip içmesinden dolayı yakalandığı dizanteriden öldü.

Yurtsuz John

(1167 Oxford-1216 Newark Şatosu/Nottinghamshire), İngiltere kralı. Kral II. Henry'nin beşinci oğludur. Gençliğinde Fransa kralından destek görerek babasına karşı ayaklandığından "Yurtsuz" lâkabıyla anılır. Ağabeyi I. Richard'ın (Aslan Yürekli) ölümünden sonra tahta geçti (1199). Tahtın gerçek varisi olan yeğeni Arthur'u kendi eliyle öldürdü (1203). Onun saltanat dönemi İngiltere tarihinin önemli bir parçasıdır. Zalim ve insafsız bir kral olarak bilinen Yurtsuz John, hükümdarlığı süresince başarısızlıklarıyla ülkeyi bunalıma sürükledi. Canterbury başpiskoposluğuna Stephen Langton'un atanmasını kabul etmeyerek papa ile bozuştu. III. İnnocent tarafından aforoz edildi (1209). Ülke içindeki muhalefete karşı koymak için 1213'de, vergi ödemek koşuluyla papayla barıştı. Ancak gereksiz savaşlar ve yenilgiler iç bunalımı artırdı. John, kamuoyu tarafından desteklenen baronların direnişi karşısında boyun eğdi ve Magna Carta'yı kabul etmek zorunda kaldı (1215). Ama iç savaşı önleyemedi (1215-1217). Bu iç savaş sırasında hastalandı ve öldü. Büyük oğlu, III. Henry adıyla tahta çıktı.

MsXLabs.org & MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi