İlk enstrümanlar nelerdir?

Gayda Büyükbir olasılıkla iki bin yıl önce yaratılan tulum ya da öteki adıylagayda,bilinen ilk müzik aletlerinden biridir ve doğum yeri kesin olarakbilinememektedir.Kimi iddialara göre Sümer ya da Afrika’da kimilerinegöre ise aynı zamanda farklı bölgelerde başlamış olabilir.Tüm bunlarakarşın,bir çobanın bu kırsal aygıtı yapabilmesi oldukça kolaydır.Tekgereksinimi bir keçi ya da koyun derisi ve kavaldır.Keltler,tulumunKaradeniz Bölgesi’ndeki bir çok ülkeye ve bu arada da Britanyaadalarına dek yayılmasında büyük rol oynamışlardır.İskoç gaydası tümAvrupa’da,Asya ve Afrika’nın kimi bölgelerinde farklı türleriyle deolsa tanınan bir aygıttır.Kimi türlerinin modası geçmiş olabilir amakimileri hala ününü sürdürmektedir.Gayda bir çok Akdeniz ve Karadenizülkesinde olduğu gibiİrlanda,İngiltere,Polonya,Almanya,Avusturya,Ho llan da,Macaris tan,İsveçve Hindistan’da da tanınmaktadır. Gaydanıntüm türleri aynı sistemle çalışmaktadır.Bazen körüklemek koşuluyla havabasılan,bir kamış yardımıyla üflenebilen,içi hava ile doldurulmuş birtulumdur.Kulakçık biçimindeki parçanın ucunda bulunan supap yardımıylatulumun içine havanın titreşimi melodik bir ses çıkarır.Kavaldakideliklerin parmaklar yardımıyla açılıp kapatılmasıyla da tulumun ogüzel ve farklı sesini duyarız. Türktulumu ise gaydanın en eski formlarından biridir.Üç ana bölümdenoluşmaktadır:Ağızlık,deri bölümü ve nav.Nav melodinin çıktığı bölümdürve bir dillik ve analıktan oluşmaktadır.Hayvanın deri bölümü isegenellikle renkli bir kese tarafından sarılmaktadır.Bazen de öylecesarılmadan bırakılır.Türkiye Kültür ve Turizm Bakanlığı belgelerinegöre tulum Trabzon,Rize,Erzurum,Kars,Kuzey ve Güney Anadolu yörelerineve Trakya’ya özgü bir çalgı aygıtıdır.Trakya’da gayda olarakadlandırılan tulum Kelt dilinde “rüzgar” ya da “fırtına” anlamlarındantüretilmiş bir sözcüktür. Tulumlar birçok biçimde ve büyüklükte olabilirler.Büyük ya da küçük,sesi sert ya dayumuşak,kısa ya da uzun,kimileri oturarak kimileri de ayaktaçalınabilme özelliğine sahiptirler.Kimilerinin tahta bölümleri oyulmuşkeçi başları kimilerinin ise gümüş,fildişi ya da pirinç gibi özenleişlenmiş parçaları vardır.Kurdele,saçak ve zarif örtülerle süslenmiştulumlar da görebilmek olanaklıdır. Türktulumu doğal malzemeden yapılmaktadır.Tahta bölümleri oyulmuş olantulumun gövdesi genellikle kuzu derisidir.Nav bölümü genelde şimşirdenyapılmış ve inek boynuzuyla tamamlanır.Öteki ülkelerde ise bubölüm,zeytin,erik,kayısı ve elma gibi sert ağaçlardanyapılmaktadır.Ağız bölümü kamıştan,tulum bölümü keçi ya da koyunderisinden ya da daha büyük hayvanların idrar kesesi ya da midesindenyapılmaktadır.İsveç’te ağızlık bölümü kış mevsiminde donmuş göllerdeyetişen sazlıklardan,Tunus’ta ise kuşların kemiklerinden yapılmaktadır. Tulumhangi malzemeden yapılırsa yapılsın tüm gaydacıların birleştikleri birdiğer nokta da nazardır.Nazar değmesin diye tüm tulumlar nazarboncuklarıyla süslenmişlerdir.İtalya’da gaydaya kırmızıkurdeleler,Fransa’da ise kötü bakışları başka yöne çevirmek için aynabağlarlar. Tulum çalınması kolay biralet gibi görünebilir ancak çalgıcısının soluğunu iyi kullanabilmeközelliğine sahip olması gerekmektedir.”Great Highland” adıyla bilinenİskoç gaydasını diğerlerinden farklı kılan özelliği ise kalın sesçıkarabilmesini sağlayan üç ek pes kamışının olmasıdır.Tarih boyuncaiskoçlarının gurur kaynağı olan gayda,1746 yılında İngiliz’lerinİskoçya’yı istilası ile otuz altı yıl boyunca yasaklanmıştır.KaradenizBölgesi’nde de günah sayıldığı için tulum çalınması bir zamanlarengellenmiştir.İnternetteki KaynaklardanYararlanılarak Derlenmiştir.

Sponsorlu Bağlantılar

kaynak