Tüketim kooperatifinin özellikleri nelerdir?

slm tüketim kooperatifinin özellikleri nelerdir

KOOPERATİFLERİN GENEL ÖZELLİKLERİ




Kanun No: 1163

Kabul Tarihi: 24/04/1969



- Bir kooperatif en az 7 ortak tarafından imzalanacak ana sözeşme ile kurulur Koop.K. md.2

- Kooperatiflere gerçek kişilerin dışında tüzel kişilerde ortak olabilir.

* Özel idareler, belediyeler, köyler gibi kamu tüzel kişileri ile cemiyetler ve dernekler, kamu iktisadi teşebbüsleri ve kooperatifler, amaçları bakımından ilgilendikleri kooperatiflerin kuruluşlarına yardımcı olur, önderlik eder ve ortak olabilirler. Koop.K. md.9

Kooperatif Organları;

- Genel Kurul,

- Yönetim Kurulu,

- Denetçiler

- Kooperatif yönetim kurulu en az üç üyeden kurulur. Bunların ve yedeklerinin kooperatif ortağı olmaları şarttır. Koop. K. md.55

- Kooperatif yönetim kurulu üyelerinde aşağıdaki şartlar aranır.

1- Türk vatandaşı olmak

2- Aynı türde başka bir kooperatifin yönetim kurulu üyesi olmamak.

3- Türk ceza kanununun zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet, görevi suistimal, sahtekarlık, hırsızlık, dolandırıcılık, hileli iflas, emniyeti suistimal ve devletin şahsiyetine karşı işlenen suçlara ilişkin hükümlerine veya bu kanuna göre mahkum olmamak. Koop. K. md. 56

- Yönetim Kurulu üyeleri en çok 4 yıl için seçilebilirler. Ana sözleşmede aksine hüküm yoksa tekrar seçilmeleri caizdir. Koop. K. md. 57

- Kooperatif Denetçileri, genel kurul, denetleme organı olarak en az bir yıl için bir veya daha çok denetçi seçer. Genel kurul yedek denetçiler de seçebilir. Denetçilerin ve yedeklerinin kooperatif ortaklarından olması şart değildir. Koop. K. md. 65

- Kooperatif Deneticilerinde aşağıdaki şartlar aranır.

1- Türk vatandaşı olmak

- Türk ceza kanununun zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet, görevi suistimal, sahtekarlık, hırsızlık, dolandırıcılık, hileli iflas, emniyeti suistimal ve devletin şahsiyetine karşı işlenen suçlara ilişkin hükümlerine veya bu kanuna göre mahkum olmamak. Koop. K. md. 65 (Ek. 06/10/1988 3476/16 md.)

Kooperatiflerin Dağılması: Koop. K. md.81

Kooperatif;

1- Anasözleşme gereğince,

2- Genel kurul kararı ile,

3- İflasın açılmasıyla,

4- Kanunlarda öngörülen diğer hallerde, ilgili bakanlığın mahkemeden alacağı karar üzerine,

5- Diğer bir kooperatifle birleşmesi veya devralınması suretiyle,

6- Üç yıl olağan genel kurulunu yapmaması halinde,

7- Amacına ulaşma imkanının bulunmadığının ilgili Bakanlıkça tespiti halinde mahkemeden alacağı kararla,

dağılır.

Konut yapı kooperatifleri, anasözleşmede gösterilen işlerin tamamlanması ve ferdi mülkiyete geçilip konutların ortaklar adına tescil edilmesiyle amacına ulaşmış sayılır ve dağılır...

Bu kanunda aksine açıklama olmayan hususlarda Türk Ticaret Kanunundaki Anonim Şirketlere ait hükümler uygulanır.


KOOPERATİFLERİN TUTMAK ZORUNDA OLDUKLARI DEFTER VE BELGELER İLE TASTİK ZAMANLARI




Kooperatifler, Kooperatif Birlikleri, Kooperatif Merkez birlikleri ve Türkiye Milli Kooperatifleri Birliği Muhasebe Yönetmeliği'ne göre: (Yay.R.G.Tarihi: 28/11/1973 - 14726)

Kooperatifler ve bunların üst kuruluşları aşağıda belirtilen defterleri tutarlar:

a) Kanuni Defterler:

- Yevmiye Defteri

- Defteri Kebir

- Envanter ve Bilanço Defteri

- Karar Defterleri

* Genel Kurul Karar Defteri

* Yönetim Kurulu Karar Defteri

- Ortaklar Defteri

b) Diğer Kanuni Defterler:

Vergi Usul Kanunu işletmelerin özelliğine göre bazı ilave defterlerin tutulmasını gerekli kılmıştır. Eğer kooperatif, sınai bir işletme kurmuşsa, bu işletme için (imalat defteri) ile (istihsal vergisi defteri) tutacaktır. Kooperatif Nakliyat işleri için uğraşıyorsa (Nakliyat Vergisi Defteri) tutulması gereklidir.

c) Yardımcı Defterler:

- Kasa Defteri (kaldırıldı)

- Stok giriş-çıkış defteri veya kartları.

- Sabit Kıymetler ve Demirbaş defteri

- Kıymetli evrak defteri

- Teftiş Defteri,

- Gelen-giden evrak kayıt defteri

KANUNİ DEFTERLERİN TASTİKİ

Yevmiye defteri, Defteri Kebir (veya yevmiyeli defteri kebir), envanter ve bilanço defteri, karar defterlerinin kullanılmaya başlanılmadan önce notere tasdik ettirilmesi gerekir (Türk Ticaret Kanunu md.69)

Vergi mükellefiyeti yönünden defterlerin tasdiki hakkında Vergi Usul Kanununun 220 ve 221 nci maddeleri hükümleri saklıdır.

VERGİ USUL KANUNU İLGİLİ MADDELERİNE ERİŞMEK İÇİN TIKLAYINIZ.
MUHASEBEYLE İLGİLİ BELGELER

A-FİŞLER

1- Tahsil Fişi

2- Tediye Fişi

3- Mahsup Fişi

B-MAKBUZ

C- ÇEK

D- FATURALAR

E- PERAKENDE SATIŞ VESİKALARI

F- GİDER PUSULALARI

G- MÜSTAHSİL MAKBUZU

H- ÜCRET BORDROSU




KOOPERATİF KURULUŞ İŞLEMLERİ
KOOPERATİF KURULUŞUNA İZİN VERİLMESİ

Bakanlığımızca hazırlanarak uygulamaya konulan Örnek Anasözleşmelerin aynen kabul edilmesi halinde, Konut Yapı, Toplu İşyeri Yapı, Tüketim, Turizm Geliştirme, Temin Tevzi, Küçük Sanayi Sitesi Yapı, Küçük Sanat, Motorlu Taşıyıcılar, Üretim ve Pazarlama, Yaş Sebze ve Meyve Pazarlama Kooperatifleri'nin kuruluşlarına İl Müdürlüklerince izin verilmektedir.

Bu anasözleşmelerin, "Unvan", "Merkez", "Süre", "Paylar" maddelerinde yapılmak istenilen değişikliklere ilişkin izin işlemleri de İl Müdürlüklerince yapılmaktadır.

Anasözleşmelerin diğer maddelerinde yapılmak istenilen değişikliklere Bakanlığımızca (Teşkilatlandırma Genel Müdürlüğü) izin verilmektedir.

KONUT YAPI KOOPERATİFİ

AMAÇ VE FAALİYET KONULARI :

Örnek Anasözleşme Madde 6 - Kooperatifin amacı ortaklarının konut ihtiyaçlarını karşılamaktır.

Bu amaçla kooperatif :

1-Arsa ve arazi satın alır, birleştirir imar planına uygun biçimde böldürerek altyapı, plan, proje ve maliyet hesapları hazırlar ve ortaklarına konut yaptırır.

2-Yaptırılan konutların mülkiyetini bu anasözleşmede yazılı esaslara göre ortaklarına aktarır.

3- Ortaklarının sosyal, kültürel ve ekonomik ihtiyaçlarını karşılamak üzere gerekli tesisleri kurar, bunları ortaklarına aktarabilir.

4-Yukarıdaki fıkralardaki yazılı hususları sağlamak üzere, ilgili kurum ve kuruluşlarla ortak çalışmalarda bulunabilir, gayrimenkul ve menkulleri iktisap eder, kiralar, kiraya verir, satar ve benzeri tasarruflarda bulunur, aynı haklar tesis eder.

5-Kooperatifin kredi ihtiyacının karşılanması amacıyla ilgili finansman kuruluşlarına başvuruda bulunur, borçlanır, açılan kredinin zamanında ve amacına uygun kullanılmasını sağlayıcı tedbirleri alır.

6-Konut yapımının imkansızlaşması halinde, kooperatife ait arsayı parselleyerek, genel kurulca karara bağlanması şartıyla kur'a ile ortaklarına dağıtır.

7-Konut yapı kooperatifleri üst kuruluşlarına katılır.

8-Gerektiğinde ortaklar ve personel için yardım fonları oluşturur, konusu ile ilgili eğitim, yayın, araştırma ve benzeri faaliyetlerde bulunur.

ORTAKLIK ŞARTLARI :

Örnek Anasözleşme Madde 10 - Kooperatife ortak olabilmek için aşağıdaki nitelik ve şartların varlığı gereklidir.

1-Medeni hakları kullanma ehliyetine sahip gerçek kişi olmak.

2-Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmak veya yabancı uyruklu olmakla birlikte 2644 Sayılı Tapu Kanunu veya yürürlükteki mevzuat hükümlerine göre Türkiye'de gayrimenkul edinmesine imkan sağlanmış kişilerden bulunmak.

3-1163 Sayılı Kooperatifler Kanununun 9' ncu maddesinde sayılan tüzel kişilerden olmak.

KONUT YAPI KOOPERATİFİNİN KURULUŞU SIRASINDA İSTENEN BELGELER

1. Dilekçe

2. Kurucuların imzalarını taşıyan Noter onaylı 10 adet anasözleşme.

3. Kurucu ortakların tamamının ikametgah belgeleri ve nüfus kayıt örnekleri.

4. Kooperatif Kuruluş Bilgi Formu.

KOOPERATİF ANASÖZLEŞMESİNİN HERHANGİ BİR MADDESİNDE DEĞİŞİKLİK YAPILMASI SIRASINDA İSTENİLEN BELGELER

1. Dilekçe

2. Değiştirilmek istenen madde metninin eski ve yeni şeklinin karşılıklı olarak yazılmış ve yönetim kurulunca imzalanmış şekli (10 nüsha).

3. Anasözleşme değişikliğine neden ihtiyaç duyulduğuna dair gerekçeli yönetim kurulu kararının Noter onaylı bir örneği.

4. Kooperatifin kuruluş ilanının yayımlandığı Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinin aslı veya fotokopisi (dosyasında bulunmaması halinde).

5. Kooperatifin en son durumunu gösterir Kooperatif ve Üst Kuruluşları Genel Durum Bildirimi Formu.

Unvan, süre, merkez ve sermaye değişikliği izinleri II Sanayi ve Ticaret Müdürlüğünce, anasözleşmedeki diğer madde değişikliği izinleri Teşkilatlandırma Genel Müdürlüğünce verilmektedir.

KOOPERATİF TÜRÜNÜN VE ANASÖZLEŞMENİN TAMAMININ DEĞİŞİKLIĞI SIRASINDA İSTENİLEN BELGELER

1. Dilekçe

2. Yönetim Kurulu üyeleri tarafından her sayfası imzalanmış ve usulüne uygun şekilde doldurulmuş 10 adet anasözleşme (Noter onayına gerek yoktur.).

3. Yürürlükteki anasözleşmeden bir adet (dosyasında bulunmaması halinde).

4. Yürürlükteki anasözleşmenin yürürlükten kaldırılarak Bakanlığımızca hazırlanan başka bir tür anasözleşmenin kabul edilmesine ilişkin gerekçeli ve noter onaylı yönetim kurulu kararı.

5. Kooperatifin kuruluş ilanının yayımlandığı Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinin bir örneği (dosyasında bulunmaması halinde).

6. Varsa, eskiden yapılan anasözleşme değişikliklerinin yayımlandığı Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi (dosyasında bulunmaması halinde).

7. Kooperatifin en son durumunu gösterir "Kooperatif ve Üst Kuruluşları Genel Durum Bildirimi Formu".

Bu değişiklikler sırasında kooperatif türlerine göre başka belgeler de istenebilmektedir.

Kooperatif türünün ve Anasözleşmenin tamamının değişiklik izinleri Teşkilatlandırma Genel Müdürlüğünce verilmektedir.

KOOPERATİF VE BİRLİKLERİN GENEL KURUL BAŞVURULARINDA İSTENEN BELGELER

1. Sanayi ve Ticaret İI Müdürlüklerine hitaben yazılan dilekçe

2. Genel Kurul Gündemi.

3. Yönetim Kurulu karar örneği.

4. Temsilci ücretinin yatırıldığını gösteren maliye veznesi alındı belgesi.

Daha ayrıntılı bilgi Uygulama Şubesi Müdürü Mustafa KORKMAZ ve Şef Hüseyin YÜKSEL'den alınabilir.

(Tel: 0.312.286 03 65 / 2404-2406)

KOOPERATİF VE BİRLİKLERİN GENEL KURULLARI SONRASINDA VERİLECEK BELGELER

1. Sanayi ve Ticaret İI Müdürlüğüne hitaben yazılan dilekçe

2. Genel Kurul tutanağı.

3. Adresli ortaklar listesi (Haziran Cetveli.) 4. Yönetim ve denetim kurulu raporları.

5. Bilanço (1.670.000 TL damga pulu yapıştırılmış.)

6. Gelir/Gider Farkı tablosu (810.000 TL damga pulu yapıştırılmış.) 7. Genel kurul toplantısı için ortaklara yapılan duyuru listesi.

8. Kooperatif ve üst kuruluşları genel durum bildirimi formu.


KOOPERATİF VE BİRLİKLERİN GENEL KURUL TOPLANTILARINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR:

A) GENEL KURUL ÖNCESİNDE DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR

a) Genel kurul toplantısı ile ilgili başvuruların; genel kuruldan en az 15 gün önce Sanayi ve Ticaret İI Müdürlüklerine yapılması, başvuru yazılarında; toplantı günü, saati ve yerinin mutlaka belirtilmesi gerekmektedir. (Kooperatifler Kanunu Md. 45, örnek Anasözleşme Md.30/1 )

b) Kooperatif ve Birliklerin genel kurul toplantısı ile ilgili bildirim yazılarında; kooperatifin ünvanı, ortak sayısı, yazışma adresi, telefon ve ticaret sicil numarasının belirtilmesinde fayda görülmektedir.

c) Genel kurul toplantısı ile ilgili yazıların kooperatifte imzaya yetkili iki kişi tarafından imzalanması, bu yazıya toplantı gündemi ile Maliye Saymanlıklarına Bakanlık Temsilcisi ücretinin yatırıldığını gösteren "Vezne Alındısı" makbuzunun mutlaka eklenmesi gerekmektedir. (Kooperatifler Kanunu Md. 60.87, Örnek Anasözleşme Md. 30/2, 46)

d) Genel kurul toplantısının muhtelif nedenlerle Bakanlığımıza bildirilen günde yapılmaması ya da ertelenmesi durumunda, ikinci ve izleyen diğer toplantılar için yeniden ilgili Sanayi ve Tıcaret II Müdürlüğünden temsilci isteminde bulunulması gerekmektedir.

B) GENEL KURUL TOPLANTISI SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR:

a) Genel kurul tutanağının toplantı yerinde yazılması zorunluluğu bulunmaktadır. Bu nedenle toplantı yerinde daktilo makinası ve karbon kağıtları bulundurulması, daktilo makinasının bulunmaması durumunda ise, el yazısı okunaklı kişilerin yazmanlıklara seçilmesinde fayda görülmetedir.

b) 1163 Sayılı Kooperatifler Kanununun 87. maddesine göre, her genel kurul toplantısı nedeniyle ilgili Sanayi ve II Tıcaret Müdürlüğü'nden temsilci isteme zorunluluğu bulunmaktadır. Usulüne uygun temsilci istenilmesi halinde, toplantı açılma saatinden itibaren 1 saat Bakanlık Temsilcisinin gelmesi beklenecek, bu sürede görevli Bakanlık temsilcisi toplantı yerinde hazır bulunmazsa, durum bu tutanakla tespit edilerek, genel kurulun yetkili kişiler tarafından açılması mümküm olabilecektir.

c) Genel kurul toplantısının, toplantı çağrısını yapan kişi ve organca yetkili kılınan kişiler tarafından açılması ve genel kurui başkanı ve yazmanların mutlaka kooperatif ortakları ve üst kuruluş temsilcileri arasından seçilmesi gerekmektedir. (Örnek Anasözleşme Md.34)

d) Genel kurul toplantı tutanağının toplantı yerinde düzenli olarak tutulması, genel kurulda yapılan görüşmelerin ve alınan kararların toplantı tutanağına yazılması, alınan kararlara muhalif kalan ortak ve kişiler varsa, karşı görüşlerin tutanağa yazılması zorunluluğu bulunmaktadır. (Kooperatifler Kanunu Md. 87(53)

C) GENEL KURUL SONRASINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR

a) Genel kurul tutanaklarının; toplantının açılışını mütakiben seçilen genel kurul başkanı, yazmanlar ve toplantıya görevlendirilen Bakanlık Temsilcileri tarafından toplantı yeri terkedilmeden imzalanması gerekmektedir.

b) Genel kurul toplantısı sonrasında düzenlenecek belgelerin, en geç bir ay içinde Ankara merkezinde Bakanlığımıza, diğer illerde ise ilgili Sanayi ve Ticaret Müdürlüğüne verilmesi gerekmekterdir.

c) Bakanlığımıza verilecek belgeler arasynda gösterilen "Kooperatif ve Üst Kuruluşları Genel Durum Bildirimi"nin Bakanlığımız Vakfından ve Sanayi ve Ticaret İI Müdürlüklerinden temin edilmesi mümkün bulunmaktadır.

d) Bakanlık Temsilcisi katılmayan toplantılar için yatırılan temsilci ücretlerinin, ilgili kooperatif yetkililerine iade edilmesi mümkün bulunmaktadır. Bunun için genel kurul sonrasında Bakanlığımıza ve Sanayi ve Ticaret İI Müdürlüklerine verilecek belgelerin bir yazı ekinde ilgili şubeye ibraz edilmesi yeterli görülmektedir.

e) Bakanlığımıza verilecek belgeler arasında sayılan "Kooperatif ve Üst Kuruluşları Genel Durum Bildirimi"nin kooperatifte uygun olan bölümlerinin daktiloyla ya da el yazısı ile düzgün olarak doldurulmasyna ve kooperatifin iki yetkilisinin isimleri de yazılarak imzalanmasyna özen gösterilmelidir.

f) Kooperatif ve Üst kuruluşların olağan genel kurul toplantılarının her yılın ilk altı ayında yapılması ya da ortaklarının bu süre içinde usulüne uygun olarak toplantıya çağrılması gerekmektedir. (Kooperatifler Kanunun Md.45)

g) Olağan genel kurul toplantılarını her yılın ilk altı ayında yapmayan ya da ortakları bu süre içinde genel kurula çağırmayan yönetim kurulu üyeleri hakkında Kooperatifler Kanununun Ek. 2/2 maddesi hükümlerine göre cezai yaptırım öngörülmüştür. Bu bakımdan olağan genel kurul toplantılarının süresinde yapılması ve belgelerin de Bakanlığımıza ve Sanayi ve Ticaret İI Müdürlüklerine verilmesi konusuna kooperatif yetkililerince gerekli özenin gösterilmesinde fayda görülmektedir.


KOOPERATİFLERDE VERGİ İSTİSNALARI


A- KOOPERATİFLERDE KDV İSTİSNASI

1- Genel Olarak Kooperatiflerde KDV İstisnası

Bilindiği üzere, kooperatifler, eğer muafiyet şartlarını taşımıyorlarsa kurumlar vergisine tabidirler. Kurumlar Vergisi Kanunu' nun 7. maddesinde sayılan kurum ve kuruluşlar kurumlar vergisinden muaf tutulmuşlardır. Bu düzenlemeye paralel olarak, genelde aynı kurum ve kuruluşların mal ve hizmet teslimleri KDVK' nın 17. maddesiyle katma değer vergisinden de istisna tutulmuştur ("İstisna" tutulmuştur, çünkü "indirim" mekanizmasına dayanan KDV Kanunu' nda "mutlak" olarak muaflık söz konusu değildir. Örneğin bir devlet dairesinin mal ve hizmet teslimleri, KDV' nin konusunun dışında kaldığı halde, bu devlet dairesi piyasadan satın aldığı mal ve hizmetler için KDV ödemek durumundadır.). Ancak bu paralellik yüzde yüz değildir. Örneğin KVK' nın 7/16. maddesindeki şartları taşıyan "Tüketim Kooperatifleri", kurumlar vergisinden muaf oldukları halde, KDV Kanunu' nda tüketim kooperatiflerinin teslimlerinin katma değer vergisinden istisna olduğuna dair bir hüküm bulunmadığından bu tüketim kooperatifleri KDV mükellefidirler. Ayrıca, KDV Kanunu' nun 19. maddesinde "Diğer kanunlardaki vergi muaflık ve istisna hükümleri bu vergi bakımından geçersizdir. KDV' ye ilişkin istisna ve muafiyetten ancak bu Kanun' a hüküm eklenmek veya bu Kanun' da değişiklik yapılmak suretiyle düzenlenir" denilmektedir.

Diğer taraftan ileride açıklanacağı üzere, kooperatiflerin iştirak hisselerinin ve gayri menkullerinin satışından elde edilen kazançların, kurumlar vergisinden istisna olmasına paralel olarak bu kapsamdaki teslimler KDV' den de istisna edilmiştir. (KDVK Geçici Md. 6 ve 10)

2- Konut Yapı Kooperatiflerinde KDV İstisnası

a- 01.01.1998 Tarihine Kadar

Bilindiği üzere 25.10.1984 tarih ve 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu, 02.11.1984 gün ve 18563 Sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak 01.01.1985 tarihinden itibaren yürürlüğe girmiştir. Bu Kanun'da (yürürlüğe girdiğinde) konut ve konut yapı kooperatifleri ile ilgili herhangi bir istisna hükmü yer almamaktaydı. Ancak 3065 sayılı KDV kanunu, daha yürürlüğe girmeden, 06.12.1984 tarih ve 3099 sayılı kanunun 1. maddesiyle KDV Kanununun 17. maddesinin 4. fıkrasına eklenen (1) bendi ile "Net alanı 150 m2.ye kadar konutların teslimi ile konut yapı kooperatiflerine yapılan inşaat taahhüt işleri" teslimleri KDV'den istisna tutulmuştur. Yine 3099 sayılı kanunun geçici maddesiyle bu istisnanın 31.12.1988 tarihinde sona ereceği hüküm altına alınmıştır. Böylece KDV kanunu daha uygulanmadan değişikliğe uğramıştır.

Daha sonra, söz konusu istisna hükmü 3393 sayılı kanunun 13. maddesiyle kaldırılmış ve aynı kanunun 4. maddesiyle KDV kanununa (31.12.1992 tarihine kadar uygulanmak üzere) geçici 8.madde olarak eklenmiştir. Yine istisna hükmünün uygulanması 3858 sayılı kanunla 31.12.1997 tarihine kadar uzatılmıştır.

b-01.01.1998 Tarihinden Sonra

29.07.1998 tarih ve 23417 sayılı Resmi Gazete' de yayımlanan 4369 Sayılı Kanun' un 62. maddesiyle (01.01.1998 tarihinden geçerli olmak üzere) Katma Değer Vergisi Kanunu' na eklenen geçici 15. madde aynen aşağıdaki gibidir:

Bu kanunun yayımlandığı tarihten önce bina inşaat ruhsatı alınmış olan inşaatlara ilişkin olarak;

a) Konut yapı kooperatiflerine yapılan inşaat taahhüt işleri,

b) Sadece 150 m2 yi aşmayan konutlara münhasır olmak üzere kanunla kurulmuş sosyal güvenlik kuruluşları ve belediyelere yapılan inşaat taahhüt işleri,

katma değer vergisinden müstesnadır.

Diğer taraftan 4369 Sayılı Kanun' un 60. maddesi ile ( 01.08.1998 tarihinden geçerli olmak üzere) Katma Değer Vergisi Kanunu' nun 17. maddesinin 4. fıkrasına eklenen ( k) bendinde "Organize sanayi bölgeleri ile küçük sanayi sitelerinin kurulması amacıyla oluşturulan iktisadi işletmelerin arsa ve işyeri teslimleri ile konut yapı kooperatiflerinin üyelerine konut teslimleri" sürekli olarak KDV' den istisna edilmiştir.

Görüldüğü gibi 4369 Sayılı Kanun' la, konut yapı kooperatiflerine tanınan KDV istisnası ile ilgili olarak köklü değişiklikler yapılmıştır. Eski ve yeni düzenlenme arasındaki farklar ana hatları ile aşağıdaki gibidir:

ba-Konut,Arsa ve İşyeri Teslimlerinde KDV İstisnası

-Konut teslimleri ile konut yapı kooperatiflerine yapılan inşaat taahhüt işlerindeki KDV istisnası, eski düzenlemede, KDV Kanunu'nun geçici 8 maddesinde (birlikte) düzenlendiği halde, 4369 Sayılı Kanun ile yapılan yeni düzenlemede, konut yapı kooperatiflerine yapılan inşaat taahhüt işleri (geçici olarak) KDVK Geçici 15. maddede, konut teslimleri ise KDVK Md. 17/4-k'de (sürekli olarak) KDV'den istisna tutulmuştur.

-Eski düzenlemede (KDVK Geçici Md.8) "net alanı 150 m2'ye kadar konutların teslimi" KDV' den istisna edilmiş iken, yeni düzenlemede (KDVK MD.17/4-k), konut büyüklüğü şartı kaldırılmış yani, konut yapı kooperatiflerinin üyelerine büyüklüğü ne olursa olsun konut teslimleri KDV'den müstesna tutulmuştur.

- Eski uygulamada " net alanı 150 m2' ye kadar konutların teslimini" kim yaparsa yapsın (kooperatif, müteahhit, yap-satçı vs. dahil) bu konutların teslimi KDV' den istisna tutulmuş iken, yeni düzenlemede, sadece konut yapı kooperatiflerinin üyelerine konut teslimleri KDV'den istisna tutulmuştur.

- Organize sanayi bölgeleri ile küçük sanayi sitelerinin kurulması amacıyla oluşturulan iktisadi işletmelerin arsa ve işyeri teslimlerine de ilk defa KDV (sürekli olarak) istisnası getirilmiştir.

bb- Konut Yapı Kooperatiflerine Yapılan İnşaat Taahhüt İşlerinde KDV İstisnası

4369 Sayılı Kanun'un yayımlanma tarihinden önce, yani 29.07.1998 tarihinden önce bina inşaat ruhsatı alınmış olan inşaatlara ilişkin olarak (sadece bu inşaatlara ilişkin olarak) konut yapı kooperatiflerine yapılan inşaat taahhüt işleri, geçici olarak KDV' den istisna edilmiştir. Görüldüğü gibi konut yapı kooperatiflerine yapılan inşaat taahhüt işlerinin KDV' den istisna olabilmesi için bu inşaatların inşaat ruhsatlarının 29.07.1998 tarihinden önce alınmış olması şarttır. Diğer bir anlatımla, bina inşaat ruhsatları bu tarihten sonra alınan konut inşaatları ile ilgili olarak konut yapı kooperatiflerine yapılan inşaat taahhüt işlerinde KDV istisnası yoktur.

(Örneğin, konut yapı kooperatifi; bina inşaat ruhsatını 29.07.1998 tarihinden sonra almış ise, taahhüt karşılığı yaptırdığı inşaatın istihkakını müteahhit firmaya öderken istihkak bedeline ilaveten %1 oranında KDV de ödeyecektir.).

c- KDV İstisnasında Geçiş Dönemi

KDV Kanunu' nun geçici 8. maddesinin uygulanma süresi 31.12.1997 tarihinde sona ermiş ve 4369 Sayılı Kanun, 29.07.1998 tarihinde yayımlanmıştır. Buna göre gerek (01.01.1998-31.07.1998 döneminde) net alanı 150 m2' ye kadar olan konut teslimlerinde, gerekse (01.01.1998-29.07.1998 döneminde) konut yapı kooperatiflerine yapılan inşaat taahhüt işleri KDV' ye tabi tutulmuştur.

ca- Konut Teslimleri

4369 Sayılı Kanun' la KDV Kanunu' nun 17/4 maddesine eklenen (k) bendi, 01.08.1998 tarihinden geçerli olmak üzere yürürlüğe girdiğinden konut yapı kooperatiflerinin üyelerine konut teslimi de, 01.08.1998 tarihinden itibaren istisna kapsamına alınmıştır. Böylece 01.01.1998-31.07.1998 tarihleri arasında net alanı 150 m2' ye kadar konutların teslimi %1 oranında KDV' ye tabi tutulmuştur.

cb- Konutlara İlişkin İnşaat Taahhüt İşleri

29.07.1998 tarihinde yayımlanan 4369 Sayılı Kanun' la KDV Kanunu' na eklenen geçici 15. madde 01.01.1998 tarihinden geçerli olmak üzere düzenlendiğinden, 01.01.1998 - 29.07.1998 tarihleri arasında kendilerine yapılan inşaat taahhüt işleri nedeniyle müteahhitlere ( %1 oranında) Katma Değer Vergisi ödeyen konut yapı kooperatiflerine KDV Kanunu' nun 8/2 maddesine göre iade yapılarak, ortaya çıkan bu boşluk doldurulmuştur.

d- İnşaat Taahhüt İşleri

da- İnşaat Taahhüt İşleri Nelerdir?

Yukarıda açıklandığı üzere, 29.07.1998 tarihinden önce bina inşaat ruhsatı alınmış inşaatlara ilişkin olarak, konut yapı kooperatiflerine yapılan inşaat taahhüt işlerine KDV istisnası uygulanmaktadır. Konut yapı kooperatiflerinin, 29.07.1998 tarihinden sonra bina inşaat ruhsatı aldıkları inşaatları ise KDV istisnasının uygulanması söz konusu değildir.

Dolayısıyla müteahhitlerce, konut yapı kooperatiflerine ( Bina inşaat ruhsatı 29.07.1998 tarihinden önce alınmış inşaatlar için) yapılan inşaat taahhüt işlerinin Katma Değer Vergisinden istisna olabilmesi için:

- Kooperatifin konut yapı kooperatifi olması,

- İşin konut yapı kooperatifine yapılması,

- Yapılan işin inşaat işi olması ve taahhüde dayanması gerekmektedir.

Hangi işlerin inşaat işleri olduğu Maliye Bakanlığınca yayımlanan 49 Seri No.lu KDV Tebliği' nde aşağıdaki şekilde belirlenmiştir:

"Alt yapı işleri (yol, su, kanalizasyon, kuyu açma gibi), duvar örülmesi, sıva, boya, badana yapılması, cam takılması, bilumum doğrama işleri ( demir doğrama işleri dahil ), parke döşenmesi, mutfak dolap ve tezgahlarının yapılması, çevre düzeni işleri, elektrik tesisatı, sıhhi tesisat, kalorifer, karo ve fayans işleri, kooperatife ait arazi dahilinde kalan ara yolların betonlanması, saha tanzim faaliyetleri, pis su arıtma tesisi, televizyon anteni, merkezi kollektif uydu anten sistemi, güneş enerji ısıtma sistemi, su basmanı, temel kazma-düzeltme, yol açıp çakıl serme, asansör imalat ve montaj işi, malzeme hariç işçilik, spor eğlence tesisleri, otopark, tüm sahanın yeşillendirilmesi, doğalgaz sayaç kabini, enerji nakil hattı, derin kuyu su sondajı, dalgıç kuyu pompası, hidrofor montajı, jeneratör montajı gibi işler.

Bu işlerin hepsinin veya birkaçının veya ayrı ayrı her birinin müteahhitler veya taşeronlarca konut yapı kooperatiflerine yapılması, istisna uygulamasına engel değildir. Müteahhitlerin konut yapı kooperatiflerine karşı üstlendikleri inşaat taahhüt işlerinin bir kısmını taşeronlara yaptırmaları halinde, taşeronun müteahhide verdiği hizmet katma değer vergisine tabi olacak, müteahhidin kooperatife yaptığı inşaat taahhüt işi vergiden müstesna olacaktır.

Ayrıca, müteahhitler tarafından konut yapı kooperatiflerine yapılan inşaat taahhüt ilerinde, inşa edilen konutların net alanı 150 m2' nin altında veya üstünde olması veya işyeri niteliğinde bulunması istisnanın uygulanmasına engel teşkil etmemektedir."

Konut yapı kooperatiflerine yapılan ve yukarıda ismen belirtilmeyen inşaat taahhüt işlerinin istisna kapsamına girip girmediği hususunda Maliye Bakanlığı' ndan ( İl Defterdarlıklarından) görüş (özelge, mukteza ) alınması gerekmektedir.

db- İnşaat Taahhüt İşi Olmayan İşler

"Buna göre, tek başına hafriyat işi, muhasebecilik, plan-proje çizimi anayoldaki refüjlerin ağaçlandırılması ve buralarda toprak üstünün bitki ile kapatılması, kooperatife ait arazinin çevresini kafes ve dikenli tel ile kapatma işi, parselasyon, aplikasyon ( araziye uygulama ) ve benzeri hizmetlerde istisna uygulanmayacaktır."

Öte yandan, kooperatiflere yapılan inşaat işi niteliğinde olmayan veya taahhüde dayanmayan hizmet ifaları ile her türlü mal teslimleri tamamıyla genel hükümler çerçevesinde katma değer vergisine tabi bulunmaktadır. Buna göre, kooperatiflere yapılan demir, çimento, kereste, cam, kırtasiye malzemesi ve benzeri teslimlerde genel hükümler çerçevesinde katma değer vergisi uygulanacaktır.

Konut yapı kooperatiflerinin emanet usulüyle inşaat işi yaptırmaları halinde, taşeron ve müteahhitler tarafından konut yapı kooperatiflerine yapılan malzeme hariç işçilik hizmetleri katma değer vergisinden istisna olacak, bunun dışında inşaatta kullanılmak üzere piyasadan satın alınan mal ve hizmetler yukarıda da belirtildiği gibi vergiye tabi tutulacaktır.

dc- İnşaat Taahhüt İşleri İle İlgili Bazı Özelgeler

(Muktezalar).

49 Seri No.lu KDV Genel Tebliği' nde ismen yer almayan, inşaat taahhüt işleri ile ilgili olarak Vergi İdaresince verilmiş bazı özelgeler (muktezalar) aşağıda olduğu gibidir:

- Taahhüde dayanmak şartıyla;

- "Çimento, çakıl, kum ve suyun transmikserlerle karıştırılarak ve şantiyeye nakledilerek pompalarla daha önce hazırlanmış betonarme kalıplara basılması olan hazır beton işi inşaat taahhüt işleri kapsamında değerlendirilecektir" (Ankara Defterdarlığının 7.05.1998 tarih ve 4089 Sayılı Özelgesi).

- "Sac kapı kasası (kör kasa) işine, inşaat taahhüt işi kapsamında katma değer vergisi uygulanmayacaktır" (Gelirler Genel Müdürlüğünün 26.11.1998 tarih ve 043412 sayılı özelgesi).

- "Konu ile ilgili olarak Bayındırlık ve İskan Bakanlığı' nın 11.02.1999 tarihili yazısına göre, 49 Seri No.lu Katma Değer Vergisi Genel Tebliği' nde, kooperatiflerce yaptırılan inşaat taahhüt işleri içinde kalorifer tesisatı ve güneş enerjili ısıtma sistemlerinin yer aldığı belirtilmekte ve split klima tesisatının da teknik olarak ısıtma kavramı içinde değerlendirilmesi gerektiğinden söz edilerek, bu sistemin de inşaat taahhüt işi kapsamında değerlendirilebileceği belirtilmektedir" (Gelirler Genel Müdürlüğünün 22.03.1999 tarih ve 011501 sayılı özelgesi).

- Konu ile ilgili olarak Bayındırlık ve İskan Bakanlığı' nın 11.01.1999 tarihli yazısına göre, herhangi bir yapım işi kapsamında, kooperatifin ihtiyacı olan betonarme demirlerinin projesine göre imalatçı tarafından fabrikada kesilip etriye, çiroz, pilye, gönye ve diğer bükme işlerinin hazırlanıp inşaat sahasına nakli ve kalıbı hazır katlara çıkarılıp yine projesine göre yerine monte edilerek beton atmaya hazır hale getirilmesi işleminin inşaat taahhüt işi kapsamında değerlendirilebileceği belirtilmektedir. Buna göre,... inşaat taahhüt işi kapsamına giren betonarme demir imalatı işine katma değer vergisi uygulanmayacaktır" (Gelirler Genel Müdürlüğünün 06.07.1999 tarih ve 028125 sayılı özelgesi).

- "Konuyla ilgili olarak Bayındırlık ve İskan Bakanlığı ile yapılan yazışma sonucu, içme suyu arıtma cihazı montajı ve işçiliğinin, konut inşaatlarının zaruri ve tamamlayıcı kısımları olduğu, söz konusu işlerin taahhüt bünyesinde yaptırılması durumunda, bu nevi işlerin inşaat taahhüt kapsamında değerlendirilmesinin uygun olacağı belirlenmiştir. Dolayısıyla 49 Seri No.lu Katma Değer Vergisi Genel Tebliği' nde sayılan işlemler arasında yer almayan içme suyu arıtma cihazı montaj ve işçiliği işi de inşaat taahhüt işi kapsamında değerlendirilecektir" (Gelirler Genel Müdürlüğünün 14.07.1999 tarih ve 030045 sayılı özelgesi).

-"Yazınızda sözü edilen site içi yolların taş kaplama işi bir taahhüde dayanarak yaptırılması halinde Katma Değer Vergisi Kanunu' nun geçici 15. maddesi gereğince katma değer vergisi istisnasından yararlanabilecektir. Ancak yüzme havuzunun filtre ve devri daim motorlarının yaptırılması ile çevre aydınlatması için demir direk satın alınması işleri bu kapsama girmediğinden vergiye tabi bulunmaktadır" (Gelirler Genel Müdürlüğünün 18.08.1999 tarih ve 035320 sayılı özelgesi).

- "... bahçe ve çim aydınlatma armatürleri teslim ve montaj işleminin işin başında taahhüde dayanması,... kaydıyla katma değer vergisinden istisna olacağı tabiidir"(Gelirler Genel Müdürlüğünün 14.10.1999 tarih ve 043381 sayılı özelgesi).

- "Sözü edilen istisna kapsamına konut yapı kooperatiflerine taahhüt çerçevesinde yapılan teras izolasyon işleri de girmektedir" (Gelirler Genel Müdürlüğünün 08.12.1999 tarih ve 054000 sayılı özelgesi).

- "Sözü edilen istisna kapsamına konut yapı kooperatiflerine taahhüt çerçevesinde yapılan hidrofor, pis su pompaları ile tesisat yapım montaj işleri de girmektedir" (Gelirler Genel Müdürlüğünün 10.12.1999 tarih ve 054344 sayılı özelgesi).

e- Teslimi KDV' den İstisna Olan İş Nedeniyle Yüklenilen ( Ödenen ) KDV' nin Maliyet veya Gider Unsuru Olması

KDV Kanunu' nun 30/a maddesine göre, vergiye tabi olmayan veya vergiden istisna edilmiş bulunan malların teslimi ve hizmet ifası ile ilgili alış vesikalarında gösterilen veya bu mal ve hizmetlerin maliyetleri içinde yer alan katma değer vergisi indirilmeyecektir. Aynı Kanun' un 58. maddesine göre ise, "mükellefin vergiye tabi işlemleri üzerinden hesaplanan katma değer vergisi ile, mükellefçe indirilebilecek katma değer vergisi gelir ve kurumlar vergisi matrahlarının tespitinde gider olarak kabul edilemez". Dolayısıyla, indirilemeyecek katma değer vergisinin (kanunen kabul edilmeyen giderlere ait olanlar gibi, aslı da gider yazılmayacak olanlar hariç) gelir ve kurumlar vergisi matrahlarının tespitinde işin mahiyetine göre gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınacağı tabiidir (1 Seri No.lu KDV Genel Teb. XI/B).

Bundan dolayı gerek organize sanayi bölgeleri ile küçük sanayi sitelerin kurulması amacıyla oluşturulan iktisadi işletmelerin (arsa) işyeri teslimleri ile konut yapı kooperatiflerinin üyelerine konut teslimlerinde, gerekse müteahhitlerin konut yapı kooperatiflerine yapacakları taahhüt işlerinde girdi katma değer vergilerinin "tamamen" arındırılması mümkün değildir. Mal ve hizmet tedarikleri nedeniyle ödenen KDV, müteahhitlerce, (işin emanet usulünde yaptırılması halinde, bunu yaptıran kooperatiflerce veya iktisadi işletmelerce) harcamanın mahiyetine göre gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınacaktır. Dolayısıyla giderler yoluyla ödenen KDV, "kısmen" (gider veya maliyet unsur olarak dikkate alındığından ) arındırılmış olacaktır.

3- Kooperatiflerin Arsa Alımlarında KDV İstisnası

Kooperatiflerin arsa alımlarında KDV Kanunu' nun genel hükümleri geçerlidir. Buna göre, özel mülk konusu bir arsanın (müzayede mahallinde yapılan satışı dışında) doğrudan kooperatiflere teslim, katma değer vergisinin konusuna girmemektedir (KDVK Md. 1 ). Ancak kooperatiflerin ticari bir işletmeye dahil olan veya özel mülk konusu olmakla beraber müzayede mahallinde satılan bir arsayı satın almaları işlemi, katma değer vergisine tabi olacaktır (KDVK Md. 1/d).




- Kooperatiflerin Dağılması:

Kooperatif;

1- Anasözleşme gereğince,

2- Genel kurul kararı ile,

3- İflasın açılmasıyla,

4- Kanunlarda öngörülen diğer hallerde, ilgili bakanlığın mahkemeden alacağı karar üzerine,

5- Diğer bir kooperatifle birleşmesi veya devralınması suretiyle,

6- Üç yıl olağan genel kurulunu yapmaması halinde,

7- Amacına ulaşma imkanının bulunmadığının ilgili Bakanlıkça tespiti halinde mahkemeden alacağı kararla,

dağılır.

Konut yapı kooperatifleri, anasözleşmede gösterilen işlerin tamamlanması ve ferdi mülkiyete geçilip konutların ortaklar adına tescil edilmesiyle amacına ulaşmış sayılır ve dağılır...

Mahkemece veya genel kurulca tasfiye memurları seçilmediği takdirde tasfiye işlerini yönetim kurulu yapar, Tasfiye kurulu üyelerine , atamayı yapan merci tarafından tespit edilecek miktarda ücret ödenir.

Anasözleşme ile özel bir nisap belirlenmemiş ise, tasfiye halinde kooperatiflerin genel kurul toplantılarında nisap aranmaz. Kararlar oy çokluğu ile verilir.

Tasfiye kurulunun görevleri anasözleşmede gösterilir.

Tasfiye kurulu üyeleri, tasfiye işlerinin biran önce bitirilmesi için çalışmakla yükümlüdür...Koop. K. md.81

- Tasfiye haline giren kooperatifin bütün borçları ödendikten ve ortak pay bedelleri geri verildikten sonra kalan mallar ancak Anasözleşmede bu husus öngörülmüş olduğu takdirde, ortaklar arasında paylaştırılır.

Anasözleşmede başka bir hal tarzı kabul edilmiş olmadıkça paylaştırma, dağılma anında kayıtlı ortaklar veya hukuki halefleri arasında eşit olarak yapılır.

Ortaklara paylaştırma yapılacağına dair Anasözleşmede açıklama olmadığı taktirde tasfiye neticesinden arta kalan miktar, kooperatifleşme amacına uygun olarak harcanmak üzere Türkiye Milli Kooperatifler Birliğine bırakılır. Koop. K. md.83

Bu kanunda aksine açıklama olmayan hususlarda Türk Ticaret Kanunundaki Anonim Şirketlere ait hükümler uygulanır. Koop. K. md.98
ÜST BİRLİĞİ ÜYE OLMA ŞARTI



Bilindiği üzere, gerek Kurumlar Vergisi Kanunu' nunu 7/16. maddesine göre, gerek 1163 Sayılı Kooperatifler Kanunu' nun 93. maddesinin 4. fıkrasına göre; kooperatifler, kooperatif birlikleri ve kooperatif merkez birliklerinin, faaliyete geçen üst kuruşlara girmedikleri takdirde, kurumlar vergisi muafiyetinden faydalanmaları mümkün değildir.

Ancak, bu şart, kooperatifin faaliyet gösterdiği bölgede ve alanda kurulmuş bulunan bir üst birliğin bulunması halinde aranacaktır. Kooperatifin faaliyet gösterdiği bölgede ve alanda kurulmuş bir üst birlik yoksa sözkonusu şart aranmayacaktır.

Burada ortaya çıkabilecek sorun, "kooperatifin faaliyet gösterdiği bölgeden" ne anlaşılması gerektiğidir. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Teşkilatlandırma Genel Müdürlüğü bir olay nedeniyle açıkladığı görüşünde, kooperatiflerin "muafiyetlerden istifade edebilmeleri için kuruldukları il sınırları içinde hükmi şahsiyet kazanarak faaliyette bulunan birliklere girmeleri gerekmektedir." demiştir. Dolayısıyla " kooperatifin faaliyette bulunduğu bölge" tabirinden il sınırlarının anlaşılması gerekmektedir.

Uygulamada çok istinai de olsa, ilde tek üst birliğin olduğu, üst birliğin çeşitli nedenlerle üyelik başvurusunu reddettiği, kooperatifin de en yakın ildeki üst birliğe üye olduğu görülmektedir. Bu durumda, kanımızca, üst birliğe üyelik şartının gerçekleştiğinin kabulü gerekir.

Kooperatiflerin kurumlar vergisinden muaf olabilmeleri için, 1163 Sayılı Kooperatifler Kanunu' nun 93/4. ve Kurumlar Vergisi Kanunu' nun 7/16. maddeleriyle getirilen üst birliğe üye olma koşulu ile ( üst birlikler kuvvetlendirilerek) genel olarak kooperatifçiliğin geliştirilmesinin amaçlandığı açıktır. Ancak, kooperatifler, ortaklarının ortak dayanışma içerisinde, ekonomik durumlarını korumak ve geliştirmek amacıyla kurulmaktadır. Bilindiği üzere, kooperatif ortaklarını, genel olarak ekonomik durumları kuvvetli olmayan kişiler teşkil etmektedir. Dolayısıyla kooperatiflerin en önemli sorunu mali yetersizliktir. Durum bu iken, üst kuruluşa girmenin getirdiği mali külfet, doğal olarak kooperatiflerin üst birliğe girmemeye sevk etmektedir. Kooperatiflerin üst birliğe girme konusundaki isteksizliklerinin diğer nedeninin de, üst birliklerin somut ve yeterli hizmet vermemeleri olduğu ifade edilmektedir.

Nedeni ne olursa olsun, kooperatiflerin üst birliğe üye olmamaları halinde kurumlar vergisinden muaf olmaları mümkün değildir. Bu ise, kooperatiflerin kurumlar vergisi ve geçici vergi mükellefi olmalarını ve vergi kanunlarının kendilerine yüklediği görevleri yerine getirmeleri sonucunu doğurmaktadır. Sonuç olarak, üst birliğe üye olmayan kooperatifler, boş da olsa, süresinde kurumlar vergisi ve geçici vergi beyannamelerin vermek zorundadırlar. Ayrıca, Kooperatifler Kanunu' nun 93. maddesinde düzenlenen vergi, resim ve harç muaflıklarından (defter ve anasözleşme tasdiki dışında) yararlanamayacaklardır. Üst birlik şartını bu şekilde özetledikten sonra, şimdi de, 1163 Sayılı Kooperatifler Kanunu' nda yer alan üst birliklerle ilgili hükümlere kısaca değinelim.

Kooperatif Birlikleri

Konuları aynı veya birbiriyle ilgili nitelikte olan (7) veya daha çok kooperatif üst birlik kurulabileceği anasözleşmelerinde tespit edilebilir. İlgili Bakanlık tarafından bölgeler belirlendiği takdirde, bu bölgelerde aynı çalışma konuların sahip birden fazla kooperatif birliği kurulamaz (1163 Sayılı Kooperatifler Kanunu Md. 72). Kooperatifler merkez birliği kuruluşun tamamlamadığı hallerde, birlikler kendisine bağlı kooperatifleri denetler ve bu denetim sonuçları ilgili Bakanlığa bildirilir (Md. 75).

Kooperatif Merkez Birlikleri

Kooperatif birlikleri, kendi aralarında kooperatif şeklinde merkez birlikleri kurabilirler. Aynı çalışma konularına sahip kooperatif birlikleri birden fazla kooperatif merkez birliği kuramazlar (Md.76). Kooperatif merkez birlikleri, kendisine bağlı birlik ve kooperatifleri denetler ve bunların eğitim ve öğretim ihtiyaçlarını karşılar. Yapılan denetim sonuçları ilgili Bakanlığa bildirilir (Md. 75).

Türkiye Milli Kooperatifler Birliği

Kooperatif birlikleri veya merkez birlikleri, kooperatif şeklinde Türkiye Milli Kooperatifler Birliği kurabilirler (Md. 77).

Danışma Kurulu

Türkiye Milli Genel Kooperatifler Birliği Genel Yönetim Kurulu ile Devlet Planlama Teşkilatı, Sanayi ve Ticaret, Tarım ve Köyişleri, Maliye, Bayındırlık ve İskan, Milli Eğitim Bakanlıkları, kooperatifleri finanse eden bankalar ve Türk Kooperatifçilik Kurumunun birer temsilcisinin katılımıyla "Türkiye Kooperatifleri Danışma Kurulu" kurulur. Bu kurulun görev ve yetkileri, çalışma şekil ve şartları Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca hazırlanacak bir tüzük ile belirlenir (Md. 80).

Kooperatif Birlikleri, Kooperatif Merkez Birlikleri, Türkiye Milli Kooperatifler Birliği ve Danışma Kurulu Görev ve Sorumlulukları

Kooperatiflerin, ortak menfaatlerini korumak, amaçlarını gerçikleştirmek için iktisadi faaliyette bulunmak, faaliyetlerin koordine etmek ve denetlemek, dış memleketlerle olan münasebetlerin düzenlemek, kooperatifçiliği geliştirmek ve eğitim yapmak, kooperatifçilik konularında tavsiyelerde bulunmak gibi hizmetlerin yerine getirilmesi için kooperatif birlikleri, kooperatif merkez birlikleri ve Türkiye Milli Kooperatifler Birliği kurulur. Bunların yönetim kurulu üyeleri ile memurları suç teşkil eden fiil ve hareketlerden dolayı "Devlet Memurları" gibi ceza görürler (Md. 62 ve 70).

Kooperatif ve üst kuruluşları, üst kuruluşun tespit edeceği esaslara göre, kendilerine yönelik denetim ve eğitim hizmetlerine ait giderlere iştirak ederler (Md. 75)...