Dünyadaki bitki kuşaklarının enlem dereceleri nedir?
Ziyaretçi
dünyadaki bitki kuşaklarının enlem dereceleri sıralayınız
^ Bitki kuşakları için birebir enlem derecesi söz konusu değildir. Değişik etkenler altında genel bitki toplulukları söz konusudur. Bu da detaylı olarak aşağıda verilmiştir.
Bitki Kuşakları
Yeryüzünde beşeri müdahaleler olmadan doğal yollardan yetişen bitkilerin oluşturduğu topluluğa bitki topluluğu denir.
Dünya üzerindeki iklim tiplerine bağlı olarak bitki örtüsü ekvatordan kutuplara doğru,
Sponsorlu Bağlantılar
Yeryüzünde beşeri müdahaleler olmadan doğal yollardan yetişen bitkilerin oluşturduğu topluluğa bitki topluluğu denir.
Dünya üzerindeki iklim tiplerine bağlı olarak bitki örtüsü ekvatordan kutuplara doğru,
- Geniş yapraklı ormanlar
- İğne yapraklı ormanlar
- Savanlar
- Kaktüs
- Bozkır
- Maki
- Orman-çayır
- Tayga ormanları
- Tundra
Yeryüzündeki bitki topluluklarını üç grup halinde inceleyebiliriz. Bunlar:
Ağaç Formasyonu
Ekvatoral Yağmur ormanları, Muson ormanları, Orta kuşak karışık ormanları
Çalı Formasyonu
Maki, Garig, Psödamaki
Ot Formasyonu
Savan, Step (Bozkır), Çayır, Tundra
Bitkilerin bu şekilde üç grupta toplanmasında birçok faktör etkili olmasına rağmen en önemli faktörler yağış ve sıcaklıktır.
BİTKİ ÖRTÜSÜNÜN DAĞILIŞINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER
1-İklimin etkisi:
-Yağışlı bölgelerde gür bitki toplulukları görülürken kurak bölgelerde cılız bitki örtüsü cılızlaşır.
-Yağışların yağmur şeklinde olduğu ve yağış rejiminin düzenli olduğu yerlerde bitki örtüsü daha iyi gelişir.
-Birçok bitki yaşayabilmek için yıllık ortalama 20 C civarında sıcaklık ister.(Bitkilerin dayanabildikleri en düşük sıcaklık -40 C’yi en yükse 40 C’yi bulur.)Bu nedenle soğuk yerlerde yani sıcaklığın düşük olduğu kutuplar ile yükseltisi fazla olan yerlerde, sıcaklığın çok yüksek olduğu çöl alanlarında bitki örtüsü yok denecek kadar azdır.
UYARI: Ekvatordan kutuplara gidildikçe ya da dağların zirvesine çıkıldıkça bitki örtüsünün ortadan kalkması, orman üst sınırının ekvatordan kutuplara gidildikçe düşmesi sıcaklık-bitki ilişkisini açıklamaktadır.
2-Yer şekillerinin etkisi
Yükselti, dağların uzanışı, eğim ve engebe durumu iklim elemanlarını etkilediği için doğrudan olmasa da dolaylı olarak bitkileri etkiler. Yer şekillerinin bitkiler üzerindeki etkisini gösteren bazı örnekler şunlardır;
-Dağlık alanlarda ısınma ve soğuma daha fazla olmaktadır. Bu da bitki gelişimini olumsuz etkiler.
-Dağların denize bakan yamaçları daha çok yağış aldığı için bitki örtüsü bakımından daha gürdür.
-Dağların yıl boyunca güneşi daha fazla gören taraflarında(bakı etkisi) sıcaklık koşulları elverişli olduğundan, diğer şartlarda uygunsa bitki örtüsü daha iyi gelişir.
-Yükseklere çıkıldıkça sıcaklık ve yağış azalır. Buna başlı olarak bir dağ yamacı boyunca farklı yükseklik basamaklarında birden fazla bitki kuşakları oluşmuştur.
3-Toprak etkisi
Toprak bitkilerin kökleriyle beslendiği alandır. Bitkiler besinlerini topraktan aldığı için toprağın yapısı(kalkerli, kumlu, killi oluşu), toprağın dokusu (gevşek ve sık olması) ve topraktaki organik maddelerin varlığı bitkilerin yetişmesini etkiler.
4-Biyolojik Faktörler
İnsanların yaptığı bazı etkinlikler bitkilerin dağılışı ve miktarı üzerinde etkili olmuştur. İnsanların bitki üzerindeki etkileri şunlardır;
-Savaşlar, tarım alanları açma, yakacak ihtiyacı, hayvan otlatma, sanayileşme, yol yapımı ve orman alanlarını yerleşmeye açma
BAŞLICA BİTKİ FORMASYONLARI VE DAĞILIŞI
A) AĞAÇ FORMASYONU(ORMANLAR)
Yağış ve sıcaklık değerleri ile toprağın elverişli olduğu alanlarda ağaçlar yetişir. Ağaçların oluşturduğu formasyona orman denir. Ağaç formasyonunu oluşturan ormanlar şunlardır;
1)-Ekvatoral Yağmur ormanları: Her mevsimi yağışlı ve çok nemli olan Ekvatoral iklimin etkili olduğu alanlarda 40-50 m boyunda olan, yaprakları geniş ağaçlardan oluşan ormanlara yağmur ormanları denir. Bu ormanların görüldüğü yerlerde yıllık yağış miktarı 2000 mm.nin üstündedir. Burada bulunan bitkiler yıl boyunca yeşil kalabilir(sıcaklığın yüksek olmasından dolayı). Güney Amerika da Amazon havzası, Afrika’da Kongo havzasında yağmur ormanları bulunur.
2)-Muson ormanları: Bu ormanların görüldüğü yerlerde yıllık yağış miktarı 2000 mm. civarındadır. Ancak yağışların tamamına yakını yazın düştüğü için, ağaçlar kış aylarında yapraklarını dökerler. Ekvatoral bölge ormanları kadar gür olmalarına rağmen, tür bakımından çok zengin değildir. En yaygın olarak Güneydoğu Asya’da Muson iklimin etkili olduğu alanlarda (Hindistan, Japonya, Çin, Vietnam, Kamboçya) görülür.
3)-Orta Kuşağın Yağmur ormanları: Yağış miktarının 1000 mm. Nil üzerinde olduğu okyanusal iklimin doğal bitki örtüsüdür. Genelde ağaçlar iğne ve geniş yapraklı ağaçlardan oluşur. Boyları ekvatoral bölge ormanları kadar uzun değildir. Ülkemizde Karadeniz kıyılarında görülür. Orta kuşak karalarının batı kıyılarında görülür.
4)-Tayga Ormanları: Sert Karasal iklimin nemli bölgelerinde (60 C enlemlerinde) görülür. Sıcaklığın düşük olmasından dolayı iğne yapraklı ağaçlardan oluşur. Bu ormanların görüldüğü yıllık yağış miktarı 500 mm. civarındadır. Kanada, Norveç, Rusya gibi ülkelerde görülür.
B) ÇALI FORMASYONU
Ormanların insanlar tarafından tahrip edilmesiyle oluşan kısa boylu ağaçlara çalı denir. Çalı formasyonunun en iyi örneğini makiler oluşturur.
1)-Makiler: Akdeniz iklim bölgesinde ormanların tahrip edilmesiyle oluşmuşlardır. Kısa boyludur ve yıl boyunca yeşil kalabilirler. Sıcaklığa dayanıklı oldukları kadar soğuğa dayanıklı değillerdir. Zeytin, kocayemiş, keçiboynuzu, zakkum başlıca türleridir.
2)-Psödomaki: Akdeniz ikliminin özelliklerini taşıyan maki türleri ile Karadeniz iklimini yansıtan nemliliği seven, kışın yapraklarını döken ağaçların bir arada bulunduğu bitki topluluklarına psödomaki denir. Fındık, Muşmula, böğürtlen, erguvan, sandal tanınmış örnekleridir.
C) OT FORMASYONU
Sıcaklık ve yağış değerlerinin ağaç yetişmesine uygun olmadığı alanlarda çeşitli otsu bitkiler yetişir. Belirli zamanlarda yağan yağışa bağlı olarak yetişen ot cinsinden bitkilerdir.
1)-Savan: Tropikal kuşakta yazları yağışlı, iklim bölgelerinde görülen uzun boylu bitkilerdir. Bu otlar yaz aylarında yeşerip, kış aylarının da kurak geçmesinden dolayı sararan otlardır. Boyları 2 m. bulur. Bu ot topluluklarının arasında kümeler şeklinde ağaç toplulukları görülür. Sudan, Çad, Nijerya gibi ülkelerde görülür.
2)-Step (Bozkır): İlkbahar yağışlarıyla yeşeren yaz kuraklığı ile sararıp kuruyan otlardır. Yıllık yağış miktarının 250-500 mm arasında olduğu ılıman karasal iklimin görüldüğü yerlerin doğal bitki örtüsüdür. Asya, Avrupa ve Amerika kıtasının iç kesimlerinde görülür. Ülkemizde İç Anadolu, Güneydoğu Anadolu Bölgesi ve Doğu Anadolu’nun alçak ovalarında görülür.
3)-Çayır: Savana göre daha kısa bozkıra göre daha uzun boylu olan çayırlar sert karasal iklimin doğal bitki örtüsüdür. Yaz yağışları sayesinde yeşilliğini koruyan otlardır. Orman üst sınırından sonra görülenlere Alpin veya dağ çayırları denir. Ülkemizde Karadeniz ve Akdeniz kıyılarında ormanlardan sonra ve Erzurum-Kars platosunda görülür.
4)-Tundra: Soğuğa dayanıklı otsu bitkilere Tundra denir. Kutup çevrelerinde ve yüksek dağlarda görülen otlardır. Tundraların bulunduğu yerlerde sıcaklık ağaç yetişmesine olanak vermediğinden ormanlar görülmez. Avrupa, Asya ve Kanada’nın kuzeyinde görülür.
5)-Çöl Bitkisi: Yağışın 200 mm.nin altında olduğu, kum örtülerinin geniş yer kapladığı çöllerde görülen kaktüs, çalı ve kurakçıl otlardır. Çok seyrek bir şekilde yayılmışlardır.
