Çin'in ekonomik, sosyal, nüfus özellikleri hakkında bilgi verebilir misiniz?

Ekonomi

Tarım: Ekonomik bakımdan az gelişmiş, fakir ve dolayısıyla refah seviyesi çok düşük bir ülkedir. Çin için büyük sıfatı, nüfusunun ve topraklarının çokluğu sebebiyle kullanılmaktadır. Ekonomisi esas itbariyle tarıma dayalı olan ülkede, komünizm idarelerinin her yerde uyguladığı gibi, arazi, tarım araçları, fabrika, işletmeler tamamen devlete aittir. Ülke yüzölçümüne nisbeten az olan ekime elverişli topraklarda ürettiği besin miktarı bakımından dünyada başta gelen ülkelerden olmasına rağmen kendi ihtiyacını karşılayamaz. Yetişen önemli tarım ürünlerinden pirinç, mısır, arpa, darı, soya fasulyesi, susam, fıstık, ceviz, şekerkamışı, tütün başta gelmektedir. Her çeşit meyvenin yetiştirildiği ülkede pamuk, kenevir, kayda değer tarım ürünlerindendir.

Ormancılık: Orman ürünleri oldukça fazla olup, bu hususta dünyanın önde gelen ülkelerindendir. Dünya devletlerine nisbeten üretim çok olmasına rağmen, kendi ihtiyacını karşılamaya yetmez. Bu sebepten köylerde kereste yerine bambu ağaçları kullanılmaktadır.

Hayvancılık: Kuzey ve kuzeybatıdaki step bölgelerde daha yaygındır. Küçük ve büyükbaş hayvanlardan, at, deve, eşek en çok yetiştirilen hayvanlardandır. Doğu Türkistan, Şing-Hay ve İç Moğolistan’daki halkın geçim kaynağı hayvancılıktır.

Çin denizlerinde 1500’den fazla balık çeşidi bulunur. Senede ortalama 8.5 milyon ton civarındaki balık, ülke hakının en önemli protein kaynağıdır.

Pek fazla zengin olmayan maden kaynakları çok iptidai olan teknoloji sebebiyle yeteri kadar işletilememektedir. Ürettiği petrol, ülke ihtiyacını karşıladığı gibi ihraç da edilir. Halkının refah seviyesi, son derece düşük olmasına rağmen, yapılan yatırımlar, nükleer bomba, sun’i peyk, bilgisayar, askeri araç ve gereç imali yönünde yapılmaktadır. Bu yöndeki sanayi yatırımlarında büyük ölçüde dış yardım kullanılmaktadır. El sanatları dünyaca meşhur olan bir ülkedir. Bilhassa ipekçilik, porselencilik, oymacılık ve benzeri el sanatları son derece ileridedir.

Ticaretinde, ithalatı ihracatından daha önemlidir. Pamuk, çay, ipek, porselen ihraç ettiği ürünlerin başında gelir. İthal ettiği malların başında ise makina ve sanayi mamülleri ile buğday ve diğer gıda maddeleri yer alır.

Ulaşım: Çin’de kara ve demiryolu ulaşımına büyük önem verilmiştir. 982.243 km’yi bulan karayolunun % 83’ü asfalttır. Küçük üretim birimlerine bağlanan yerel hatlarla birlikte demiryollarının uzunluğu 64.960 km’yi bulmaktadır. Akarsuların büyük bir kısmında ulaşım yapılabilmektedir. En işlek akarsuları Yongtzo, X’i Huai ve Huang ırmaklarıdır. Uzun bir deniz kıyısı olan Çin’in 20 kadar açık deniz limanı vardır. Engebeli bir araziye sahip olan Çin’de en uygun ulaşım hava yoludur. Ülke çapında 80 hava alanı vardır.

Anaokulu eğitimi

Çin’deki anaokulu eğitimi, 0-6 yaşları arasındaki çocuklara verilir.

Çin’de, anaokulu eğitimi esas olarak anaokularında veya okulöncesi kurslarda gerçekleştiriliyor. Çin’deki eğitim birimleri farklı yaşlardaki çocukların gelişimlerine ve psikolojik özelliklerine göre anaokulu eğitimi programını saptadı. İlgili kuruluşlar bu program çerçevesinde çocuklara dil, matematik ve yaşam alışkanlıkları konularında eğitim veriyorlar.

Çin’deki anaokullarına genellikle 3-6 yaşları arasındaki çocukları kabul ediliyor. Şu anda, Çin’de yaklaşık 150 bin anaokulu bulunuyor ve 3-6 yaşları arasındaki çocuklardan yalnızca yüzde 30’u anaokullarında eğitim görüyorlar, geri kalanı ise ekonomik veya başka nedenlerden dolayı aileleri tarafından bakılıyor.

Çin’deki anaokulları, devlet ve özel olmak üzere ikiye ayrılır. Çoğu zengin eğitim tecrübelerine ve olgun eğitim modeline sahip olan devlet anaokullarının okul masrafı da düşüktür; masrafı yüksek olan özel anaokullarının ise kendilerine özgü özellikleri vardır. Bu okullar piyasadaki ihtiyaca göre eğitimin içeriğinde veya usulünde düzenlemeler yapabiliyorlar. Piyasa ekonomisinin gelişmesiyle birlikte özel anaokullarının sayısında büyük artış kaydedildi ve bu okullar tüm anaokullarının yüzde 30’unu teşkil ediyor.

İlkokul eğitimi

Çin’de çocuklar 6 yaşından itibaren ilkokul eğitimi görmeye başlarlar. Çin’deki Zorunlu Eğitim Yasası’na göre, devlet okul çağındaki çocuklara zorunlu eğitim verir. Okul masraflarından muaf tutulan öğrenciler, yalnızca kitap ve defter masraflarını öderler.

Çin’de ilkokul eğitimi 6 yıl sürer ve okullarda Çince, matematik, fen bilgisi, yabancı dil, ahlak, müzik ve spor gibi dersler verilir. Son istatistiklere göre, şu an ülkedeki 400 binden fazla ilkokulda 120 milyon öğrenci bulunuyor. İlkokul çağındaki çocukların yüzde 98’i okullarda eğitim görüyor.

Zorunlu eğitim olmasından dolayı, ilkokulların büyük çoğunluğu devlet okuludur ve öğrenciler genellikle evlerine yakın olan okullara gidiyorlar. Çin’deki eğitim birimleri, öğrencilerin daha adil zorunlu eğitim görmeleri için bazı ilkokullardaki zayıf eğitim koşullarını iyileştirmeye çalışıyorlar. Bunun yanı sıra, nüfusun seyrek olduğu bazı kırsal bölgelerdeki çocuklar şartları iyi olan merkezi okullarda yatılı olarak eğitim görüyorlar.


Ortaokul eğitimi

Çin’deki ortaokul eğitimi de zorunludur. Okul masraflarından muaf tutulan öğrenciler yalnızca kitap ve defter masrafları öderler.

Ortaokul eğitimi 3 yıl sürer. Ortaokulda esas olarak şu dersler Çince, matematik, yabancı dil, fizik, kimya, ahlak ve bilişim dersleri veriliyor. Son istatistiklere göre, ülkede bulunan 60 binden fazla ortaokulda 60 milyon öğrenci var. Ortaokul çağındaki çocukların yüzde 90’ı eğitim görüyor. Çin’deki ortaokulların büyük çoğunluğu devlet okuludur.

Zorunlu eğitim olmasından dolayı, öğrencilerin ilkokuldan ortaokula geçerken sınava girmeleri gerekmiyor. Eğitim birimleri, öğrencilerin okudukları ilkokulların bulunduğu bölgeye ve öğrencinin isteğine göre okuyacağı ortaokulları belirliyorlar. Bunun yanı sıra, kırsal bölgelerdeki öğrenciler şartları iyi olan merkezi okullarda yatılı öğrenci olarak öğrenim görüyorlar. Çeşitli bölgelerdeki eğitim kaynaklarının paylaşımını gerçekleştirmek için eğitimde bilişim olanaklarından yararlanmayı ilerletmek ve televizyon yoluyla eğitimi geliştirmek konusunda büyük çaba harcanıyor.

Lise eğitimi

Ortaokuldan sonraki eğitim aşaması lise eğitimidir. Aralarında normal lise, meslek lisesi ve orta düzeydeki özel meslek okulunun bulunduğu Çin’in lise eğitiminin zorunlu eğitim olmamasından dolayı, okul masrafları öğrenciler tarafından ödenir. Okul masrafları bölgelerin ekonomik durumlarına göre değişir.

Lise eğitimi genellikle 3 yıl sürer ve okullarda esas olarak Çince, matematik, yabancı dil, fizik, kimya, ekoloji ve bilişim dersleri verilir. Çin’deki liselerin çoğunluğu devlet okuludur. Ancak lise eğitiminin zorunlu eğitim olmamasından dolayı, son yıllarda birçok özel lise de kuruldu.

Çin’de, öğrencilerin ortaokuldan liseye geçmek için sınava girmeleri gerekiyor. Liseler, öğrencilerini isteklerine ve sınav puanlarına göre seçilir. Sınavların içeriği ve puan barajı yerel eğitim birimleri tarafından saptanıyor. Son istatistiklere göre, şu anda Çin’deki 30 binden fazla lisede 30 milyon öğrenci bulunuyor ve lise çağındaki gençlerin yüzde 40’ı eğitim görüyor. Son iki yılda, Çin’deki eğitim birimleri, lise eğitimini geliştirerek öğrencilerin öğrenim konusundaki taleplerini karşılamak için büyük çaba harcıyorlar.

Yüksek eğitim

Çin’deki yüksek eğitim, ön lisans, lisans, lisansüstü ve doktora eğitimlerini kapsıyor. Yüksek okulların kapsamında normal yüksek okul, yüksek mesleki okul, açık öğretim ve yetişkinlere yönelik yüksek okul bulunuyor.

Çin’deki yüksek eğitim 100 yılı aşkın bir geçmişe sahiptir. Son istatistiklere göre, şu an Çin’de üçte ikisi devlet, üçte biri özel olmak üzere toplam 3000 yüksek okul bulunuyor. Bu okullarda okuyan öğrencilerin sayısı 20 milyona ulaştı ve bu rakam aynı yaş grubundaki tüm genç nüfusunun yüzde 17’isini oluşturdu.

Çin’de öğrencilerin üniversiteye girmek için sınavı kazanmaları gerekiyor. Üniversiteler, öğrencilerini istekleri ve sınavdaki puanlarına göre seçiyorlar. Sınav soruları ve üniversiteye giriş puan barajı Eğitim Bakanlığı veya eyaletlerdeki eğitim birimleri tarafından saptanıyor.

Çin’deki yüksek okulların çoğu ve ünlü üniversitelerin hepsi devlet okullarıdır. Genellikle devlet üniversitelerini kazanamayan veya çalışanlar özel üniversiteleri, açık öğretimi ya da yetişkinlere yönelik yüksek okulları tercih ediyorlar.

Son iki yılda, devlet yüksek okullarının öğrenci alma kapasiteleri büyük ölçüde genişletildi ve lisans eğitiminde de büyük gelişme sağlandı.

kaynak

Yaşlılık sigortası
Son yıllardır, Çin'in temel yaşlılık sigortasının kapladığı alan devamlı olarak büyürken devlet işletmelerinden ve kolektif işletmelerden çeşitli kategorilerdeki işletmelere ve işletme modeliyle yönetilen halk kuruluşlarına kadar genişletildi ve devlete bağlı olmayan işletmelerin memur ve işçilerinin hakları ve çıkarları güvence altına alındı. 2002 yılının sonuna kadar tüm ülkede 111 milyon 290 bin memur ve işçi ile 36 milyon 800 bin emekli temel yaşlılık sigortası kapsamındaydı. 2003 yılının sonuna kadar, Çin'de temel yaşlılık sigortasını alanların sayısı 2002 yılına kıyasla 7 milyon 530 bin artarak 154 milyon 900 bini buldu. Bunun içinde 116 milyon 380 bin memur ve işçi ile 38 milyon 520 bin emekli yer alıyor.
işsizlik sigortası
Kalabalık nüfuslu Çin, büyük istihdam baskısıyla karşı karşıya. Çin hükümeti, istihdam sorununu çözmek için 1993 yılından itibaren işgücü piyasası politikasını uygulayarak istihdam yolunu geniş ölçüde açtı. Özellikle son yıllarda endüstri yapısının ayarlanmasından dolayı Çin hükümeti işsizlik sorununu çözüme bağlamak için yeni istihdam olanaklarını ortaya çıkarma projeleri uyguladı. 2002 yılının sonuna kadar devlet işletmelerinden gelen 18 milyon işsiz, çeşitli kanallar ve yöntemlerle yeni iş buldu. 2002 yılının sonunda kentler ve kasabalarda kayıtlı işsizlerin sayısı yüzde 4 oldu. Çeşitli halk kuruluşlarında uygulanan işsizlik sigortası sistemi, işgücünün uygun bir dolaşımı ve birleşik işgücü piyasasının oluşumunu sağladı. 2003 yılının sonuna kadar Çin'de işsizlik sigortası alanların sayısı 103 milyon 730 bini buldu. Çin'in bütün kentlerinde ve ilçelerin merkezinde asgari yaşam garantisi sistemi kuruldu. Bu sistem kişi başına düşen aile geliri, ortalamanın asgari yaşam düzeyinden daha düşük olanlara temel yaşam garantisini sağladı.
2003 yılında Çin'de toplam 22 milyon 350 bin kentli ve kasabalı hükümetin asgari yaşam güvencesi altına alınırken yoksul kentlilerin hepsinin bu güvence altına alınması gerçekleştirildi. 2003 senesi sonu işsizlik sigortası olarak ele alınan sayıları bir önceki yıla kıyasla 1.91 milyonluk bir artış kaydetmiş bulunan 103.73 milyon kişi vardı.İşsizlikten ötürü sigorta tazminatı alan 4.15 milyon kişidir.Daha önceki yıllara göre 250,000 kadar azalma olmuştur.Kentsel bölgeler kapsamında 8 milyon işsiz insan vardı.Kentsel işsizlik oranı yüzde iken önceki seneye göre yüzde 0,3 puanında artış söz konusuydu.
Yeniden meslek edindirme
2003 senesinde ülke çapında 8,59 milyon kişiye iş olanağı sağlanmıştır.İşlerinden ayrılmış bulunan 10,38 milyon kişiye yeniden meslek edindirme seçim kartı verilmiş bunların 4,4 milyonuna meslek kazandırılmıştır.2003 yılı senesi sonu itibarı ile devlete ait iş olanakları çerçevesinde ayrılmış bulunan 2.6 milyon çalışan vardır.Yıldan yıla 1.5 milyonluk bir düşüş gözlemlenmiştir.Bunlardan 1.95 milyonu hizmet merkezlerinde kayıtlı olup buralarda temel geçime yönelik ödeneklerden almış ve emekli maaşı ,tıbbi bakım ve işsizlik ödemesi konusunda sosyal güvenlik ödemelerinden faydalanmışlardır.Beijing,Tianjin,Liaoning,Shanghai,Zheshai,Fujian,Shandong ve Guangdong da işlerinden ayrılan çalışanların işsizlik sigortası tarafından ele alınmakta,bu kişilerin temel yaşamlarına yönelik bir garanti rolü oynayan yeniden meslek edindirme hizmet merkezi artık mevcut bulunmamaktadır.
Emekliler için sosyal idare sistemi
2003 senesi sonunda temel emeklilik maaşı sigortasına katılım gösteren 154,9 milyon kişi olup bu rakam önceki senelere göre 7,53 milyonluk bir artış kaydetmiştir.Bunlardan 116,38 milyonu aktif personel 38,52 milyonu emekliye ayrılanlardır.Emeklilere emeklilik ücretlerinin yüksek bir bölümü zamanında ödenmiş herhangi bir gecikmiş borca rastlanmamıştır. 2003 senesi sonunda işlerinden emekli olan 29,33 milyon kişi sosyal kanallar vasıtası ile çeşitli hizmetlerden faydalanmıştır.Sosyal idare sisteminin kapsadığı alan 2002 senesi başlarında 22,8'lik yüzde puanı artışıyla 2002 senesi sonuna kıyasla yüzde 41'lik bir puan artışıyla yüzde 84,5 seviyesine ulaşmıştır.
Tıbbi sigorta
2003 senesi sonunda tıbbi sigortadan faydalanan 108,95 milyon kişi bulunuyor.Bu rakam yıldan yıla 14,95 milyonluk bir artışa tekabül etmektedir.Bunlardan 79,77 milyonu aktif faaliyet gösterenler 29,18 milyonu da emekliye ayrılmış bulunan kişilerdir.Bu rakamlar sırasıyla yıldan yıla 10,51 milyon ve 4,44 milyon artışa denk gelmektedir.
İş hasar sigortası ve doğum sigortası
2003 senesi sonunda çalışmalarda meydana gelebilecek hasarlara karşı ele alınan sigortadan faydalanan kişilerin sayısı yıldan yıla 1,67 milyonluk artışla 45,73 milyona erişmiştir.Sene boyunca 370,000 kişi çalışma esnasında zarar görmüştür.İş hasar sigortasına yönelik düzenlemeleri birçok eyalet düzenlemelerin gerçekleşmesine yönelik planları ele almıştır.2003 senesi sonunda doğum sigortası konusundaki faaliyetleri ele alan 29 eyalet özerk bölge ve belediye vardı.36,48 milyon kişi doğum sigortasından faydalanmıştır.Bu rakam önceki seneye kıyasla 1,6 milyonluk bir artışa denk gelmekte ve 350,000 kişilik personel doğum sigortasından bedel tedarik etmiştir.
Geçim güvenliği
Kentsel bölgelerde yaşayanlara yönelik geçim güvenliği sistemi dinamik bir yönetim eşliğinde ve mümkün olan en geniş çapta sağlam faaliyet gösteren bir karakter sergilemektedir.2003 senesinde toplam 22,35 milyon kentsel kesim devlet tarafından sağlanan geçim güvenliğinden faydalanmıştır.Bu rakam önceki seneye göre yüzde 1,7 milyon üzerindedir.Geçim güvenliğine yönelik giderler önceki seneye göre yüzde 35,9'luk bir artış kaydederek 4,04 milyar yen bir artışla 15,3 milyar yen seviyesine ulaşmıştır.Geçim güvenliği hususunda kişi başına düşen gelir oranı önceki senenin oranına göre yüzde 13,5 artış göstererek 59 Yen seviyesine gelmiştir.
Kırsal kesimde yaşayan çok fakir kişiler için yardım sistemi
2003 senesi sonlarında kırsal kesimlerde yaşayan maddi durumu zayıf kişilerin sayısı 29 milyondu.Bazı kırsal bölgelerde toplam 3,97 milyon kişi üzerinde minimum yaşam destek sistemi tecrübe edilmiş bu imkandan 1,92 milyon kişi faydalanmıştır.Ayrıca kırsal kesimde yaşayan 4,1 milyon hanede toplamı 7,93 milyonu bulan kişi düzenli refaha ulaşmıştır.
Sağlık sigortası
Temel sağlık sigortası, kentler ve kasabalardaki çeşitli kategorilerdeki işletmeler, halk kuruluşları, devlet organları ve sosyal toplulukları kapsayarak Çin'de kaplama alanı en geniş sosyal sigorta sistemlerinden biri oldu. 2002 yılında tedavi, sağlık ve karantina kuruluşlarının sayısı 290 bini, hasta yataklarının sayısı 3 milyon 210 bini ve tıbbi eleman sayısı 4 milyon 440 bini buldu. Beijing, Shanghai, Tianjin ve Chongqing gibi büyük kentlerde tümör, kalp ve beyin damarları, göz, diş, geleneksel Çin tıbbı ve bulaşıcı hastalıklar alanlarında hizmet veren yüksek düzeydeki özel hastane ve çok sayıda birleşik hastane kuruldu. Çeşitli eyaletler ve özerk bölgelerin kentlerinde de modern donatımlara sahip olan birleşik ve özel hastane faaliyete geçti. Şimdi ilçe, nahiye ve köy düzeyinde sağlık şebekesi temeli de geniş kırsal alanda oluşturuldu. Çin'de ilçe düzeyindeki hastanelerin sayısı 2 bini, nahiye ve kasaba hastanelerinin sayısı 48 bini aştı.
2003 yılının sonunda Çin'de sağlık sigortası alanların sayısı 14 milyon 940 bin artarak 108 milyon 950 bini buldu. Bunların içinde sigortadan yararlanan memur ve işçilerin sayısı 79 milyon 770 bini, emeklilerin sayısı 29 milyon 180 bini buldu.
Kaynaklari: CRI cn & vikipedi