Deney şartlarından bir tanesi değiştirilerek yapılan deneylerdir. Bilimsel çalışma yönteminin en önemli parçasıdır. Araştırılan faktör değiştirilir, diğer faktörler sabit tutulur. Buna göre deney sonucu ortaya çıkar.
Bilinmesi gereken kavramlar
1.Araştırma sorusu: Kontrollü deneyde önce araştırma sorusuna ihtiyaç vardır. Örnek: Fasulye bitkisine ne kadar su verirsem daha iyi büyür?
2.Sabit tutulan değişken: Deneyde değişmeyen faktörlerdir. Örnek: Kap, toprak, gübre, tohum, ışık, ısı, ...
3.Bağımsız değişken: Deneyde değiştirilen (Araştırılan) faktördür. Örnek: Su
4.Bağımlı değişken: Bağımsız değişkene bağlı olan (Sonuç) değişkendir. Örnek: Bitkinin büyümesi
Kontrollü deney şu şekilde yapılır.
Aynı tür kaplara aynı cins tohum, toprak, gübre konularak ekilir. Ortam şartları eşitlenir. Kaplara değişik oranlarda su verilir. Bitkinin gelişimi gözlenir. Hangi şartlarda iyi gelişim sağlanıyorsa uygun su oranı bulunmuş olur.
Kontrollü deneyin grafiğinin çizilmesi.
Grafik çizilirken daima bağımsız değişken X koordinatına, bağımlı değişken Y koordinatına yazılır.