Ses oluşumu hakkında bilgi verir misiniz?

Ses Oluşumu

Ses nasıl oluşur, hayvanlar ve insanlar nasıl ses çıkarırlar hiç düşündünüz mü? Gelin insanların ve bazı hayvanların nasıl ses çıkardığını birlikte öğrenelim.
Örneğin böcekler, kanatlarını birbirine veya bacaklarına sürterek ses çıkarırlar. Çekirgeler ve ağustos böcekleri bu şekilde ses çıkarırken, arılar ve sivrisinekler ise kanatlarının titreşimi ile ses çıkarırlar. Bazı böcekler ise o kadar az ses çıkarırlar ki kulağımız bunların çıkardığı ses frekanslarını alacak güçte olmadığı için, bunları duyamayız. Fakat onlar birbirlerini kilometrelerce uzaklardan duyabilirler.
Kuşlar ise hava yollarının yanında bulunan hava keselerinin içindeki havayı, basınçla dışarı atarak ses çıkarırlar. Aslında bülbül ve kanaryanın hepimizin hoşuna giden sesi, bu hava keselerinden dışarı atılan havanın sesidir.
Gırtlak aslında ses çıkarmak için yaratılmamıştır. Gırtlağın öncelikli görevi; giden havayı organizma için uygun koşullara sokmak ve akciğerlere yabancı madde kaçmasını önlemektir.
Kurbağaların suya atlarken ‘vırak’ diye bağırıp, suya atladığını görmüş ve duymuşsunuzdur. Bunu kurbağanın istemli çıkardığı bir ses sanırız ama istemli bir ses değildir. Kurbağa suya atlarken akciğerlerine su kaçmasın diye gırtlağını hızla kapar. Bu esnada bir ses çıkar. Bu sesin aslında bir anlamı yoktur ve sadece gırtlağın kapanma sesidir. Fakat bu sesin çıkarılması diğer kurbağalara bir işaret olabilir. Yani kendisi için tehlikeli olabilecek birisinin yaklaştığını haber verebilir. Bu nedenle kurbağalar, zamanla gırtlaklarını ses çıkaran bir organ olarak kullanma bilincine erişmişlerdir.
İnsanlar konuşurken, ağızlarından çıkan kelimeleri sesler oluşturur. Sesler sayesinde konuşabilir, sesler sayesinde şarkı söyleyebilirler. İnsanlarda ses çıkarma tek bir organın meydana getirdiği fonksiyon değildir. Birçok organdan meydana gelen sistemlerin beraber çalışmasıyla, istenen anlamda ses ancak ortaya çıkar. İnsanların çıkarabildikleri tüm sesler boğazdan gelir ve ağızda sese dönüşür. Ağzın başlangıcında bulunan ses tellerinin titreşmesi ve boğazın açık-kapalı olma durumuna göre kalın veya ince sesler oluşur. Ses telleri, boğaz boyunca uzanır ve âdem elması denilen, boğazda bulunan kısmın arkasına kadar uzanır. Yüksek sesler çıkarmak için derin nefes alınmalıdır. Yüksek ses çıkarırken bir el boğazın üzerine koyulursa, ses tellerinin titreşimi hissedilebilir. Ağızda bulunan dil ve dudakları ile değişik sesler çıkarılabilir. Dilde ve dudaklarda bulunan binlerce minik kas, dışarı farklı seslerin çıkmasını sağlar. İnsanlardaki ses tonlarının farklılıkları, boğaz, burun ve ağızdaki yapı farklılıklarından kaynaklanır.

Ses Oluşumu

Ses nasıl oluşur, hayvanlar ve insanlar nasıl ses çıkarırlar hiç düşündünüz mü? Gelin insanların ve bazı hayvanların nasıl ses çıkardığını birlikte öğrenelim.
Örneğin böcekler, kanatlarını birbirine veya bacaklarına sürterek ses çıkarırlar. Çekirgeler ve ağustos böcekleri bu şekilde ses çıkarırken, arılar ve sivrisinekler ise kanatlarının titreşimi ile ses çıkarırlar. Bazı böcekler ise o kadar az ses çıkarırlar ki kulağımız bunların çıkardığı ses frekanslarını alacak güçte olmadığı için, bunları duyamayız. Fakat onlar birbirlerini kilometrelerce uzaklardan duyabilirler.
Kuşlar ise hava yollarının yanında bulunan hava keselerinin içindeki havayı, basınçla dışarı atarak ses çıkarırlar. Aslında bülbül ve kanaryanın hepimizin hoşuna giden sesi, bu hava keselerinden dışarı atılan havanın sesidir.
Gırtlak aslında ses çıkarmak için yaratılmamıştır. Gırtlağın öncelikli görevi; giden havayı organizma için uygun koşullara sokmak ve akciğerlere yabancı madde kaçmasını önlemektir.
Kurbağaların suya atlarken ‘vırak’ diye bağırıp, suya atladığını görmüş ve duymuşsunuzdur. Bunu kurbağanın istemli çıkardığı bir ses sanırız ama istemli bir ses değildir. Kurbağa suya atlarken akciğerlerine su kaçmasın diye gırtlağını hızla kapar. Bu esnada bir ses çıkar. Bu sesin aslında bir anlamı yoktur ve sadece gırtlağın kapanma sesidir. Fakat bu sesin çıkarılması diğer kurbağalara bir işaret olabilir. Yani kendisi için tehlikeli olabilecek birisinin yaklaştığını haber verebilir. Bu nedenle kurbağalar, zamanla gırtlaklarını ses çıkaran bir organ olarak kullanma bilincine erişmişlerdir.
İnsanlar konuşurken, ağızlarından çıkan kelimeleri sesler oluşturur. Sesler sayesinde konuşabilir, sesler sayesinde şarkı söyleyebilirler. İnsanlarda ses çıkarma tek bir organın meydana getirdiği fonksiyon değildir. Birçok organdan meydana gelen sistemlerin beraber çalışmasıyla, istenen anlamda ses ancak ortaya çıkar. İnsanların çıkarabildikleri tüm sesler boğazdan gelir ve ağızda sese dönüşür. Ağzın başlangıcında bulunan ses tellerinin titreşmesi ve boğazın açık-kapalı olma durumuna göre kalın veya ince sesler oluşur. Ses telleri, boğaz boyunca uzanır ve âdem elması denilen, boğazda bulunan kısmın arkasına kadar uzanır. Yüksek sesler çıkarmak için derin nefes alınmalıdır. Yüksek ses çıkarırken bir el boğazın üzerine koyulursa, ses tellerinin titreşimi hissedilebilir. Ağızda bulunan dil ve dudakları ile değişik sesler çıkarılabilir. Dilde ve dudaklarda bulunan binlerce minik kas, dışarı farklı seslerin çıkmasını sağlar. İnsanlardaki ses tonlarının farklılıkları, boğaz, burun ve ağızdaki yapı farklılıklarından kaynaklanır.


alıntı

SES VE SESİN OLUŞUMU

İnsan yapısında direkt ses tellerinden çıkan ham ses, yani ses tellerinin üzerindeki yapıyı yok ettiğinizde duyulan ses nargiledeki gibidir. Periyodik bir ritimle akan ses dalgaları, derinliksiz ham ses şeklindedir. Nargileyi de ses kaynağı olarak düşünürsek aynı yapıda, ham sesi oluşturmaktadır. Ancak bu ham ses, üzerindeki yapılara göre şekillenmektedir. Kaynaktan çıkan ses, genişleyen küresel dalgalar halinde ilerler ve mekanın duvarlarına çarpar. Duvarlara çarpan ses dalgaları, mekanın formuna, duvarların emicilik yada yansıtıcılığına göre belirli doğrultuda değişik şekillerde yansır. Burada nargile ve ses telli bir ses kaynağı olarak benzerliği göze çarpmaktadır.
Ağız yapısına bakacak olursak ana kubbe damak, yan kubbe mukarnaslar da yanak boşluklarıdır. Bu yapı ana kubbeden yansıyan sesin iç mekana yayılarak tını süresini çoğaltır, tonların dolmasını sağlar. Yanakların yumuşak dokusu, fazla ses dalgalarına emici satıh oluşturmaktadır
.
İnsan doğasında damak yapının ayarlanabilir olması da alçak ve yüksek frekanslara göre emicilik katsayısını ayarlayarak uygun şartlar sağlamaktadır
Damak ve üzerindeki burun boşluğu gibi. Mimaride akustik hayaller denen, yansıma kanunlarına göre, yansıtıcı satıhın arkasında, hayal meydana gelmektedir. Yansıyan sesler buradan geliyormuş gibi yayılır. Bu da akustik zenginlik oluşturur ve sesin derinlik kazanmasını sağlar. Tomografi görüntüsünde anlattığımız gibi, ayrıca sesli vokaller ağız içine sessiz vokallerden özellikle “m, n” gibileri de ağız içi kapatılarak burun boşluğuna yönlendirilir. Böylece burun boşluğu, bazı vokaller için tını alanı oluşturmaktadır. “Can” kelimesinin tınlama alanlarını incelersek şöyle:

İnsan yapısındaki damak kubbesinin üzerindeki burun boşluğu ses dalgalarının beyin, göz sinirleri gibi hassas yapılara zarar vermesini de engellemiş olmaktadır. Düşünsenize 100-150 kişilik orkestranın üzerinde mikrofonsuz söyleyen opera sanatçısının ses gücünü! Rezonans uyumunda kadehi kıran sesin gücünün içeride yapabileceği tahribatın büyüklüğü de görülebilmektedir. Ses dalgalarının fazlası öncelikle burun boşluğunda, sonra sinüslerde emilerek yok edilmektedir. Sinüslerin bulunduğu yerler itibariyle ve koruyucu hava boşlukları özelliği bu görüşü doğrulamaktadır.
Maksille Sinüs: gözlerle damak arasında, Alın Sinüsü: özellikle tiz frekanslarda beynin ön yüzeyini korumakta,
Etmoid Sinüsler: gözlerin arkasında bulunan ana sinir uçlarını korumakta,
Sifenoid Sinüsler: burun arka üstünde beyinciği korumaktadır.
Son yapılan araştırmalarda, sinüslerin içine mikrofon yerleştirilmiş ve ses elde edilememiştir. Böylece sinüslerin koruyucu ve fazla ses dalgalarını sönüştüren yapılar olduğu ortaya çıkmaktadır. Bizlere yıllarca söylenen “sinüsler tını bölgelerimizdir” savını da çürütmektedir.