BDT - Bağımsız Devletler Topluluğu

Bağımsız Devletler Topluluğu

Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT), Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından, Rusya'nın eski etki alanını yeniden kazanma amacının ağırlıklı olarak hissedildiği bir süreçte, 21 Aralık 1991 yılında (Alma-Ata Zirvesi) kurulmuştur. Katılımcı ülke sayısı 12 olan Topluluğa Baltık Cumhuriyetleri ve Türkmenistan (25 Ağustos 2005'ten beri tam üye değil) hariç, tüm eski Sovyetler Birliği Cumhuriyetleri üye bulunmaktadır. Üye ülkeler sırasıyla; Azerbaycan, Beyaz Rusya, Ermenistan, Gürcistan, Kazakistan, Kırgızistan, Moldova, Özbekistan, Tacikistan, Rusya Federasyonu ve Ukrayna'dır.

Sponsorlu Bağlantılar

BDT pazarı yaklaşık 240 milyonluk nüfusu ile dünyanın en büyük pazarları arasında yer almaktadır.

BDT İçerisindeki Bazı Önemli Oluşumlar

BDT’ye üyesi ülkelerin, çok yönlü işbirliğine yaklaşım farklıları ve gündemlerindeki sorunlara bölgesel çözüm arayışları gibi nedenlerden dolayı, katılımcıların sayısı ve işbirliği açısından farklı bazı devletlerarası oluşumlara gidilmiştir. Söz konusu oluşumlar:

Ortak Ekonomik Alan Anlaşması (OEA)

Beyaz Rusya, Kazakistan, Rusya ve Ukrayna arasında Ortak Ekonomik Alan Kurulmasına Dair Anlaşma anılan ülkelerin devlet başkanları tarafından 19 Eylül 2003 tarihinde Yalta şehrinde imzalanmıştı. Söz konusu anlaşma üye ülkeler arasında serbet ticaret bölgeleri kurulmasını, mal ve hizmet ticaretinde sınırlamaların kaldırılarak, ortak gümrük ve ticaret politikaları uygulanmasını hedeflemektedir.

Avrasya Ekonomik Topluluğu (AET)

Beyaz Rusya, Kazakistan, Kırgızistan, Rusya ve Tacikistan arasında gümrük birliğinin sağlanmasını takiben ortak ekonomik alanın kurulmasını hedef alınmıştr. Topluluğu kuruluş anlaşması 10 Ekim 2000 tarihinde imzalanmış, Mayıs 2001 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Mayıs 2002 tarihinde Moldova ve Ukrayna, Nisan 2003'te ise Ermenistan AET'ye gözlemci olarak katılmışlardır. Entegrasyon Komitesi Rusya'nın başkenti Moskova'da ve Kazakistan'ın Almatı şehrinde faaliyet göstermektedir. Mayıs 2002 tarihinde AET Devletlerarası Konseyi tarafından alınan karar gereğince (DTÖ'ye üye olan Kırgızistan hariç olmak üzere) Topluluk üyeleri devlet başkanları seviyesinde Dünya Ticaret Örgütüne katılım konularını koordine etmektedirler. AET'nin faaliyetlerinin iyileştirmesi ile ilgili güncel konuları ele alan 27 Nisan 2003 tarihli AET Duşanbe Zirvesinde onaylanan Avrasya Ekonomik Topluluğun 2003-2006 yılları için öncelikli geliştirme programı uyarınca enerji, ulaştırma, tarım gibi reel sektör işbirliğinin hızlandırılmasını hedef alınan konular arasında bulunmaktadır.

BDT'nin Organları

• Devlet Başkanları Konseyi
• Parlamentolararası Asamble
• Dışişleri Bakanları Konseyi
• Ekonomik Konsey
• İcra Komitesi
• Savunma Bakanları Konseyi
• Sınır Muhafız Komutanları Konseyi
• Antiterör Merkezi
• Devletlerarası Banka
• Devletlerarası İstatistik Komitesi
• İşbirliği Komiteleri

Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT)

Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin (SSCB) dağılması üzerine, Baltık cumhuriyetleri ile Gürcistan dışındaki eski Sovyet cumhuriyetlerinin 1991 sonunda oluşturduğu siyasal birlik. Nasıl bir yapıya kavuşacağı henüz (1992) açıklık kazanmamıştır.

18 Ağustos 1991’deki başarısız darbe girişimi SSCB’nin çözülme sürecini hızlandırdı. Eylül 1991’de üç Baltık cumhuriyeti (Estonya, Letonya ve Litvanya) bağımsızlıklarını ilan ettiler. Bu cumhuriyetleri 1 Aralık’ta Ukrayna izledi. Ardından, üç Slav cumhuriyeti (Rusya, Ukrayna ve Beyaz Rusya) Brest’te bir araya gelerek SSCB’nin varlığının sona erdiğini ve merkezi Beyaz Rusya’nın başkenti Minsk’te olan Bağımsız Devletler Topluluğu’nun kurulduğunu açıkladılar.

İzleyen günlerde SSCB’den geriye kalmış 12 cumhuriyetten 11’i BDT’ye katıldı ve 21 Aralık’ta Kazakistan’ın başkenti Alma Ata’da toplanarak yeni birliği biçimlendiren anlaşmaları imzaladı. BDT dışında kalan tek cumhuriyet, iç karışıklıkların sürdüğü Gürcistan’dı. SSCB başkanı Mihail Gorbaçov’un 25 Aralık’ta istifa etmesinden bir gün sonra da SSCB Yüksek Sovyeti kendini dağıttı. Halk Cephesi’nin iktidara gelmesinden sonra Azerbaycan BDT’den ayrıldı. Eylül 1993’te ise Gürcistan ve Azerbaycan BDT’ye katıldı.

BDT eski SSCB’nin tek mirasçısı olabilecek bir güç gibi değerlendirilmekle birlikte, cumhuriyetler arasındaki sorunlar bu konuda ciddi kuşkular uyandırmaktadır. Bu sorunların başında eski SSCB’nin elindeki nükleer ve konvansiyonel silahlar ile cephaneliklerin cumhuriyetler arasında nasıl paylaştırılacağı gelmektedir. BDT üyeleri arasında imzalanan bir anlaşmayla Rusya, Ukrayna, Beyaz Rusya ve Kazakistan’da bulunan nükleer silahların denetimi yeni oluşturulan Devlet Başkanları Konseyi’ne bırakıldı. Ukrayna ve Moldova merkezden bağımsız yeni birer ordu kurmayı planlıyordu. Rusya ve öteki yedi cumhuriyet ise merkeze bağlı eski silahlı kuvvetlerini korumaya, ama bir yandan da yerel ulusal birlikler oluşturmaya karar verdiler.

BDT’yi oluşturan cumhuriyetler arasındaki, kökleri geçmişte yatan anlaşmazlıklar nedeniyle, kurulan birliğin uzun ömürlü olmayacağı görüşü yaygındır. Nitekim, Azerbaycan ile Ermenistan arasındaki Dağlık Karabağ sorunu açık çatışmaya dönüşmüştür. Ayrıca, Karadeniz’deki eski Sovyet filosunun Rusya’nın mı, yoksa Ukrayna’nın mı denetiminde olacağı çözüm bekleyen sorunların başında gelmektedir.