Sporda Şike ve Teşvik Primi

Sporda Şike ve Teşvik Primi

Son yıllarda sporda şike ve teşvik primi iddiaları, en çok tartışılan konulardan biri olmuştur. Bu tartışmaların alevlenmesinde, sporda yaşanan büyük ekonomik değişim ve gelişim önemli rol oynamıştır.



Büyük bir ekonomik sektör hâline gelen sporda, gelir pastasından farklı şekillerde pay almak isteyen sporcular veya yöneticiler, değişik yöntemler keşfetmişlerdir. Önceleri sadece amatör düşüncelerle spor yapılmasına ve başarılı olarak manevî açıdan tatmin elde edilmesine karşın, günümüzde spor karşılaşmalarının “sonucuna bağlı” maddî kazançlar elde etme isteği de önem kazanmıştır; sonuç, sporcuların rakipleri karşısında başarısız olmaları şeklinde gerçekleşebileceği gibi, rakiplerine üstünlük sağlamaları da olabilir. Sporu böyle organizasyonlar içerisine girmeden (normal yollarla) icra edip maddî kazanç elde edenler yanında, şike veya teşvik primi sayesinde gelir elde etme yolunu seçen sporcular ve yöneticiler de bulunmaktadır...


Teşvik Primi

Teşvik primi, başka bir takımın oyuncularına oynayacakları müsabaka ilgili , üçüncü takımlar yararına bir performans ortaya koymaları ile oynayacakları maçı kazanmaya yönelik motive etme çalışmasına karşı verilen kayıt dışı paradır.

Teşvik primi, teklif edilen takımın oyuncularına maçı kazanması veya berabere bitirmesi için sunulan çeşitli vaatler veya para gizlilik içerisinde organize edilmektedir.

Teşvik primi verilen sporcuların büyük çoğunlukla yöneticileri olaydan haberdar edilmemektedir.

Yöneticilerin böyle teklifleri kabul etmeyeceklerinden veya başka bir zaman böyle bir durumla kendilerinin karşılaşma ihtimali durumunda onların da bu şekildeki talepleri kabul etmeleri gerekeceğinden kulüp yöneticileri haberdar edilmemektedir.

Ayrıca böyle bir olayın olduğu duyulursa spor kamuoyunda yıpranacaklarından kazanılan başarıların tamamında bu şekilde şaibelerin çıkacağını düşünerek imajlarının bozulmaması için olayı gizlice el altından yürüttükleri ileri sürülmektedir.

Gerçekten de karşı takımın yöneticileri ile anlaşmak çoğu zaman kolay değildir.

Çünkü kulübün taraftarları teşvik primini kabul eden yönetime güveni azalacak ve bunun sonucu taraftar desteğini çekecek ve kulüp gelirlerinde azalma yaşanacaktır.

Ancak her şeye rağmen "hatır şikesi " adı ile buna benzer maç ortamları yaratıldığı da hep konuşulan bir konudur.

Türk hukukunda teşvik primi olarak bilinen olayların cezalandırılması veya ceza verilmeyeceğine dair bir hüküm yoktur, mevzuatta boşluk söz konusudur.

Bize göre teşvik primi şikelerin bir başka boyutunu içermektedir. Şike olayında doğrudan kulüp yöneticileri ile yapılan pazarlık sonucu belli bir maddi veya manevi menfaat önerilerek bir takımın faydasına yönelik sonucun gerçekleşmesi sağlanmaktadır. Teşvik priminde belli miktar para karşılığında istenilen sonucun sağlanmasına sporcular kullanılarak çalışılmaktadır, aradaki fark şikede karşılaşmada pasif kalınması diğer takımın kazanması için oyunun kaybedilmesi diğerinde ise maçın kazanılması için aktif olunması yani rakipten puan alınmaya çalışılmasıdır. Her iki olayda gizli bir anlaşmanın olduğu ortadadır. Şike doğrudan cezalandırıldığı halde teşvik primi cezasız kalmaktadır.

Teşvik primi, hukuka uygun bir davranış olsa bile, cezalandırılmalıdır.
Bu durum sporun yapılış amacına aykırıdır. Zira kulüpler kendi başarıları ile sonuca gitmiyorlar başka takımların yardım ve katkıları ile bunu başarmaktadır.Bu da sporun olağan akışına aykırıdır.

Yapılan uygulamanın doping uygulamasından farkı sadece kimyasal olmamasıdır.


Ayrıca teşvik priminin bir başka sakıncası, sporcuların teşvik primine alışmaları ve bu haksız kazanç anlayışı ile her zaman onları bir beklenti içerisine sokabilir, dolayısıyla kişiliklerinde ahlak sapması, iş disiplininden kopma gibi bir takım ahlak zayıflamasına düşürebilir. Takımları düşme veya şampiyon olma durumunda olmayan kulüp oyuncuları teşvik primi beklentisi ile spor yapmaları yapılmakta olan yarışmanın olağan akışına aykırıdır .

Unutulmaması gereken önemli bir konuda ortada dolaşan para kayıt dışı olan "KARA PARA"dır.

31.03.2011 tarihinde yürürlüğe giren 6222 sayılı Sporda Şiddet ve Düzensizliğin Önlenmesine Dair Kanunu’nun 11.maddesinde “Şike ve Teşvik Primi” hususu düzenlenmiştir. Bu yeni düzenleme ile birlikte şike bir sportif suç haline getirilmiş ve suçu işleyen kişiler ve kulüp ve yöneticileri hakkında ciddi müeyyideler getirilmiştir.


Bir süredir yazılı ve görsel basını meşgul eden ve 3 Temmuz süreci diye adlandırılan olayda da görüldüğü üzere, bir müsabakada şike yapılıp yapılmadığı kararını verme yetkisi, Türkiye Futbol Federasyonu (TFF) Profesyonel Futbol Disiplin Kurulu’ndadır (PFDK). Kurul bu yetkisini başka bir TFF makamı ile paylaşmadığı gibi, karar verdikten sonra, herhangi bir başka kurulun onayına da ihtiyacı bulunmamaktadır. Şayet süreç, Profesyonel Futbol Disiplin Kuruluna intikal etmiş ise, Kurul olayda şike olup olmadığına, tek başına karar verir. Profesyonel Futbol Disiplin Kurulu, şike kararını, TFF Başkanlığı’nın Etik Kurulunu göreve çağırması kararını müteakip, Etik Kurulca düzenlenen raporu da içeren, geniş bir dosya kapsamında oluşturur.

Şike tanımı, Futbol Disiplin Talimatı Madde 55 ile Futbol Müsabaka Talimatı Madde 25 de yapılmıştır. Buna göre, şike, hukuka veya spor ahlâkına aykırı şekilde, “müsabaka sonucunu etkileme” eylemidir. Önemle belirtmek gerekir ki bir futbolcuya veya kulübe teşvik primi verilmesi de, şike disiplin suçu kapsamındadır. 6222 sayılı Sporda Şiddet ve Düzensizliğin Önlenmesine Dair Kanunun 11. maddesinde ise şike “ Belirli bir spor müsabakasının sonucunu etkilemek amacıyla bir başkasına kazanç veya sair menfaat temin etme” olarak ifade edilmiştir. Madde metnindeki “sair menfaat” ifadesinden anlaşıldığı üzere, eylemin maddi bir çıkar ilişkisi olarak yapılması ile hatır gönül, kayırma, başkası lehine veya aleyhine sonuç oluşturma, amacıyla yapılması arasında, herhangi bir fark söz konusu değildir. Bu tarz tüm eylem ve davranışların tamamı da, şike olarak kabul edilmektedir.

6222 sayılı Sporda Şiddet ve Düzensizliğin Önlenmesine Dair Kanunun 11. maddesi gereğince, bir olayda şikenin varlığından söz edilebilmesi için, sadece anlaşma yapılmış olması yeterli değildir. Şikenin, bir disiplin suçu olarak cezalandırılması için, yapılan bu anlaşmanın, sahada oynanan müsabakaya yansıması gereklidir. Diğer bir ifade ile tarafların müsabaka sonucu etkilemeye yönelik anlaşmasının, müsabakaya etki etmesi gerekmektedir. Şikenin varlığından söz edilebilmesi ve cezalandırma yapılabilmesi için, sonuç üzerinde anlaşmadan ziyade, yapılan bu anlaşmanın sonucu etkileyip etkilemediğinin, somut olarak tespiti gereklidir.

Şike suçunun işlenmesi halinde, bu suçu işleyen şahıs ise “ bir yıldan üç yıla kadar hapis ve yirmibin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır. Kendisine menfaat temin edilen kişi de bu suçtan dolayı müşterek fail olarak cezalandırılır”

Şike anlaşmasının varlığını bilerek spor müsabakasının anlaşma doğrultusunda sonuçlanmasına katkıda bulunan kişiler de aynı ceza ile cezalandırılır.

Kazanç veya sair menfaat vaat veya teklifinde bulunulması halinde, anlaşmaya varılamadığı takdirde, suçun teşebbüs aşamasında kalmış olması dolayısıyla da cezaya hükmolunur. Görüldüğü üzere şike ve teşvik primine teşebbüs eden kişi ve kulüpler, söz konusu eylemleri ile sonuca etkili olmak istemelerine karşılık, karşı taraf ile anlaşılamaması sebebi ile olay gerçekleşmemiş olsa dahi cezalandırılacaktır.

Şike suçu; Kamu görevinin sağladığı güven veya nüfuzun kötüye kullanılması suretiyle, Spor kulübünün yönetim kurulu başkan veya üyeleri tarafından, Suç işlemek amacıyla kurulmuş bir örgütün faaliyeti çerçevesinde ve bahis oyunlarının sonuçlarını etkilemek amacıyla işlenmesi halinde ise verilecek ceza yarı oranında artırılmaktadır.

Şike Suçun bir müsabakada bir takımın başarılı olmasını sağlamak amacıyla, teşvik primi verilmesi veya vaat edilmesi suretiyle işlenmesi halinde, bu madde hükümlerine göre verilecek ceza, yarı oranında indirilmektedir.

6222 sayılı Sporda Şiddet ve Düzensizliğin Önlenmesine Dair Kanunu’nun 11.maddesinin hükümleri Milli takımlara veya milli sporculara başarılı olmalarını sağlamak amacıyla prim verilmesi veya vaadinde bulunulması halinde uygulanmayacaktır. Aynı şekilde spor kulüpleri tarafından, kendi takım oyuncularına veya teknik heyetine müsabakada başarılı olabilmelerini sağlamak amacıyla prim verilmesi veya vaadinde bulunulması ise şike hükümleri kapsamında değerlendirilemez.

Şike suçunun, spor kulüplerinin veya sair bir tüzel kişinin yararına işlenmesi halinde, ayrıca bunlara, şike veya teşvik primi miktarı kadar idari para cezası verilir. Ancak, verilecek idari para cezasının miktarı yüz bin Türk Lirasından az olamaz.

Müsabaka yapılmadan önce suçun ortaya çıkmasını sağlayan kişiye ise ceza verilmez.

10 Aralık 2011 Tarih ve 6259 Sayılı Sporda Şiddet ve Düzensizliğin Önlenmesine Dair Kanunda Değişiklik Yapılması Hakkındaki kanun ile şike kapsamına giren suçlarla ilgili olarak 4/12/2004 tarihli ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 231 inci maddesine göre hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilemeyeceği ve verilen hapis cezası seçenek yaptırımlara çevrilip ertelenmeyeceği düzenlenmesi eklenmiştir. Aynı şekilde 11.maddede tanımlanan suçlardan dolayı cezaya mahkûmiyet halinde, kişi hakkında ayrıca Türk Ceza Kanununun 53 üncü maddesi hükümlerine göre, spor kulüplerinin, federasyonların, bünyesinde sportif faaliyetler icra edilen tüzel kişilerin yönetim ve denetim organlarında görev yapmaktan yasaklanmasına dair husus da yasaya eklenmiştir.