Çeçenistan

Yüzölçümü : 19.200 Km2
Nüfusu : 1.350.000
Başkenti : Grozni Coğrafi ve Demografik Durum
Bugünkü Çeçenistan, 19.300 kilometre kare yüzölçümü, 1.450.00 nüfusu (1 Kasım 1991) olan bir ülke olup, kuzey ve doğuda Dağıstan, batıda İnguş Cumhuriyeti ve Kuzey Osetya, güneyinde ise Azerbaycan ile çevrilidir. Oysa, tarihi olarak Çeçenistan adı, Ruslar tarafında Kuzey Kafkasya'da doğuda Sulak nehri, batıda Yukarı Sunca (Sunja) ve kuzeyde Aşağı Sunca ile Terek nehri arasında kalan alana verilirken, ülkenin güney sınırları Dağıstanlı Andiler ve Avarlar ile Tuşenlerin ve Kevsuların yaşadığı bölgelere kadar uzanmaktaydı. Yine Rus kaynaklarına göre, dağlık ve ormanlık bir bölgeden olan Çeçenistan'ın doğusu Büyük Çeçenistan ve batısı ise Aşağı Çeçenistan adını alırken her iki bölgeyi Argun nehri birbirinden ayırmaktadır.
Bununla beraber, Osmanlı devlet adamı, hukukçusu ve tarihçisi olan Ahmed Cevdet Paşa Kuzey Kafkasya'nın doğusunda kalan bölgenin Dağıstan olup Dak kavminden bazı kabileler yaşadığından dolayı bu adı aldığını yazmaktadır. Cevdet Paşa'nın tasnifine göre, adı zikredilmemekle beraber, Çeçenlerin Dağıstan'ın orta ve kuzey bölgelerinde yaşadıkları anlaşılmaktadır. Orta ve Doğu Kafkas kavimlerinden Çeçenler kendilerini Nahçi veya Veynak/Vuynak (halkımız anlamında) olarak adlandırırken komşuları Osetler "Çançan" ve "Makalun", Kabartaylar "Şanşan", Kumuklar "Miniçi", Avarlar "Çeçen", Tatarlar "Masaget" derlerdi. Ayrıca, Çeçen adının ilk önce Javçen iken daha sonra Jou; Juan ve Cucen şekillerinde söylenerek Çeçen haline geldiğini ifade etmektedir.
Birinci Dünya Savaşı (1914-1918) öncesinde Çeçenlerin çoğunluğu Çarlık Rusya'nın Kuzey Kafkasya Genel Valiliği'ne bağlı Tersky Vilayeti sınırları içinde yaşarken Sovyet Devrimi'nden sonra 1926'da yapılan nüfus sayımında, Çeçen Muhtar Oblastı (Eyaleti)'nda Çeçenlerin nüfusu 244.000 idi ve bu sayı, eyaletin genel nüfusunun % 34.3'ünü meydana getirmekteydi. Ne var ki, 1959 sayımında Çeçen-İnguş Muhtar Cumhuriyetinde yaşayan Çeçenlerin nüfusu 244.000 olarak kalmıştı. Bunun sebebi, Çeçenlerin Orta Asya'ya (Kazakistan'a) sürülmesiydi ve henüz sürgüne gidenler de dönmemişti.Bundan tam 20 yıl sonra (1979) yapılan nüfus sayımında Çeçen-İnguş Özerk Cumhuriyetinde yaşayan Çeçenlerin nüfusu 611.405 idi.

Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi & MsXLabs

Çeçenistan

Çeçenya diye de anılır. (esk. Çeçen-İnguş Özerk Cumhuriyeti). Rusya Federasyonu'nun güneybatı kesiminde, Kafkas Dağları'nın kuzeyinde cumhuriyet; 904 000 nüf. (1998). Yüzölçümü 19 300 km2 (İnguşetya'yla birlikte). Başkenti Grozniy. Ğ COĞ. Çeçenistan'ın güney kesimini Kafkaslar kaplar. Ülkenin en yüksek noktaları bu kesimdeki Tebulos Dağı (4 493 m) ve Şan Dağı'dır (4 451 m). Terek ve Şunja ırmaklarının oluşturduğu vadiler, bölgeyi batıdan doğuya doğru baştan başa geçer. Bu iki vadi Terek ve Sunja dağlarıyla birbirinden ayrılır. Cumhuriyetin kuzey kesimini ise, Nogay Bozkırı'nın engebeli düzlükleri kaplar. Bölgenin ekonomisi petrole dayanır. Petrol çıkarma tesisleri, daha çok Grozniy ve Gudermes şehirleri arasında yoğunlaşmıştır. Ğ TAR. Kafkasya'nın yerli halkları olan Çeçenlerin ve İnguşların yaşadığı topraklar, 1774'ten başlayarak Rusların eline geçti. XIX. yy'daki uzun mücadelelerde yenik düşen Çeçenlerin ve İnguşların bir bölümü bölgeden göç etmek zorunda kaldı. 1917 Ekim Devrimi'nden sonra Sovyetler bölgede denetimi sağladı ve Dağlı Özerk SSC içinde Çeçen ve İnguş illeri oluşturuldu. Kısa bir süre sonra ayrı özerk bölgelere dönüştürülen Çeçenistan ve İnguşetya, daha sonra birleştirilerek Çeçen-Inguş Özerk SSC oluşturuldu. İkinci Dünya Savaşı'nda Çeçenlerin ve İnguşların Almanlarla işbirliği yaptıkları gerekçesiyle özerk cumhuriyet lağvedildi. 1957'de özerk cumhuriyetin yeniden kurulmasına izin verildi. 1991 sonunda Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra Rusya Federasyonu içinde yer aldı. Çeçenlerin bağımsızlık ilan etmelerinden sonra cumhuriyet Çeçenistan ve İnguşetya olmak üzere ikiye ayrıldı (1992). Rusya Federasyonu'na bağlı kalan İnguşların aksine ayrılmakta direnen Çeçenler bağımsızlık savaşı başlattılar ve Çeçen-Rus savaşında yaklaşık 25-30 bin kişi yaşamını yitirdi. Bağımsızlık hareketinin önderi Cohar Dudayev'in öldürülmesinden sonra Ruslar ile Çeçenler arasında bir barış antlaşması yapıldı (1996). Çeçenistan'ın statüsüne bir açıklık getirmeyen anlaşmanın ardından yapılan seçimlerde Aslan Maşadov devlet başkanı seçildi (1998).