Yarasa (Chiroptera)

bunlarda benden


Yarasalar neden kan emer?

Çoğumuz belki hayatımızda hiç yarasa görmemişizdir. Çünkü yarasalar insanlardan uzaklarda, genellikle mağara kovuklarında yaşar ve geceleri zifiri karanlıkta ortaya çıkarlar. Yarasalar tabiatın harikulade yaratıklarından biridir. İnanılmaz özelliklere ve örnek bir toplumsal dayanışmaya sahiptirler.
Dünyada 900 değişik yarasa cinsi olduğu biliniyor. Kan ile beslenmeleri insanların gözünde onları vampir ile özdeşleştirmiş, hep korkulan bir hayvan olmuşlardır. Halbuki yarasaların Çoğu kan ile beslenmez. Zararlı böcekleri yiyerek insanlığa faydalan dokunur. Sadece bir yarasa bir saat içinde 300 böcek yiyebilir. Muz, avakodo gibi ticari değeri yüksek ağaçların çoğalmaları için polenlerinin taşınmasında en önemli rolü yarasalar oynar.
Şimdi gelelim yarasaların şaşırtıcı özelliklerine. Bir kere yarasa uçabilen tek memeli hayvandır. Dünyada nüfus sayısı olarak da ikinci sıradadırlar. Dünyanın en küçük memelisi de bir yarasa türüdür. İlk olarak Tayland'da keşfedilen bu minik yarasa 2-3 gram ağırlığında ve bir yaban arısı büyüklüğündedir.
Yarasalar yönlerini bulmak ve beslenmek için çok yüksek titreşimli ses dalgaları yayarlar. Bu ses dalgalarının frekansları 20 binin üzerinde, yani ultrasonik oldukları için insanlar bunları duyamaz. Bu ultrasonik sesler yerdeki avdan yansıyarak yarasaya geri gelir. İşitme sistemi ile bu geri gelen sesi algılayan yarasa avının bulunduğu yeri kesinlikle saptar. Hatta devamlı gönderdiği ses dalgaları sayesinde onun hareketini de izleyebilir. Yarasaların bazılarının bir çeşit sonar olan bu sistemi o kadar gelişmiştir ki, dişilerini arayan erkek kurbağaların seslerinden büyüklüklerini ve iyi bir av olup olmadıklarını anında saptayabilirler.
Yarasalar gece ava çıkmak için, ay varsa onun kayboluşunu, yani tam karanlığı beklerler. Sıcak kanlı memeli hayvanların kanlan ile beslenen yarasalar genellikle atları sığırlara tercih ederler. Salgısında bulunan pıhtılaşmayı önleyici bir madde 20-30 dakika kanın sürekli akmasını sağlar ve beslenme gerçekleşir. Bir kez kanını emdikleri hayvanla karşılaşırlarsa diğerlerini bırakıp yine ona saldırırlar.
Vampir yarasalar arka arkaya iki gece kan içmedikleri takdirde ölürler. Her gece vücut ağırlığının en az yarısı kadar kan içmek zorundadırlar. Doğumdan sonra anne, emzirmenin yanında yavruya takviye olarak, kusarak kan da verir. Bu yetersiz kalırsa bir başkası yardımcı olur. Hatta yetişkin yarasaların, ölmek üzere olan bir başkasına ağızdan kan verip onu kurtardıkları görülmüştür. Toplumsal dayanışmanın bu kadar güçlü olduğu az canlı topluluğu vardır.

Yarasa (Chiroptera)
MsXLabs.org & Temel Britannica & Vikipedi

Yarasa (Chiroptera), uçma yeteneğine sahip memeliler takımıdır. Kanatlı bir memeli olan yarasanın 200 cins ve 17 familya içinde 900 – 1000 türü vardır. Kanatları açık durumdaki boyları 5 cm'den 150 cm'ye kadar değişebilir. Dünyanın her bölgesinde yaşarlar, ancak tropikal bölgelerde sayıları daha fazladır. Yarasalar çok miktarda böcek tükettikleri için, dünyanın dengesi açısından büyük önem taşırlar.
Yarasanın vücudu fareye benzer ve genellikle ince bir kürkle kaplıdır. Yarasaların kulakları çoğunlukla çok büyük ve kıvrımlıdır. Burun ve kulaktaki bu çıkıntılar, duyu organı görevi görür, ses titreşimlerini almaya ve iletmeye yarar.
Bazı yarasalar mağaralarda, yarıklarda, içi oyuk ağaçlarda veya tavan aralarında yalnız yaşar. Diğer türler ise sürüler halinde yaşar.
Yarasalar baş aşağı tutunarak uyurlar. Geceleri aktif olan yarasaların koklama ve tat alma duyuları çok iyi gelişmiştir. Meyveyle beslenenler dışında, yarasaların görme duyuları iyi gelişmemiştir. Çıkardıkları çok yüksek frekanslı ses dalgalarının, etraflarındaki cisimlere çarpıp geri dönmesi yardımıyla yönlerini bulurlar. Bu sesler, çoğunlukla insanlar tarafından duyulmaz.
Birçok yarasa türünde, erkek ve dişi çiftleşme mevsimi dışında biraraya gelmez. Dişi çoğunlukla her yıl yaz aylarında bir tane yavru doğurur. Yeni doğan yavru birkaç gün anne tarafından taşınır, anne yavrunun yanında olmadığı zamanlarda ise yavru, tünekte bırakılır. Yavrular birkaç hafta içinde uçmaya başlar. Yarasaların yaşam süresi yaklaşık 20 yıldır.
Kuzey bölgelerdeki yarasalar kışın göç ederler veya kış uykusuna yatarlar.


Bilimsel Sınıflandırma

• Alem: Animalia (Hayvanlar)
  • Şube: Chordata (Kordalılar)
    • Sınıf: Mammalia (Memeliler)
      • Takım: Chiroptera, Blumenbach, 1779
        • Alt takımlar
          • Megachiroptera
          • Microchiroptera

Memeliler arasında yalnız yarasalar kanatlarını çırparak gerçek anlamda uçabilir. Uçan sincaplar gibi başka memelilerin ön ve arka bacakları arasında, gövdeleri boyunca uzanan deri uzantıları vardır. Bu hayvanlar ağaçtan ağaca süzülerek uçabilir. Ama süzülmeye yarayan bu yapılar hiçbirinde etkin biçimde ve uzun süreli uçmayı sağlayamaz. Yarasanın uzun kolları ile iyice uzamış el parmakları etkin biçimde uçmasını sağlayan çok ince bir deriyle örtülüdür. Bu kanatlar bacaklara, birçok türde ise kuyruğa kadar uzanır. Kanatlarını büyük bir ustalıkla kullanan yarasalar uçuş rotaları üstünde bulunan engellere çarpmadan yollarına devam edebilir. Deneyler yarasaların görmeleri engellendiğinde bile manevra becerilerini sürdürebildiklerini göstermiş, çarpabilecekleri nesneleri çok yüksek perdeden çıkardıktan seslerin yankısını dinleyerek belirledikleri kanıtlarımıştır. Çıkardıkları seslerin yankısına göre engelleri belirleme özellikleri radarın çalışmasına oldukça benzemektedir. Yarasalar genellikle gündüzleri uçmaz; mağara duvarlarına, oyuklara ve öbür karanlıkta kalan yerlere ayaklarından baş aşağı asılarak dinlenirler. Bu gibi yerlerde çok sayıda yarasa bir arada bulunabilir. Barındıkları yerlerden karanlık bastığında ya da sabah alacasında çıkarak besinlerini ararlar. Bazıları gece boyunca uçar. Dişiler baharda bir ya da iki yavru doğurur. Başlangıçta yavru yarasa göğsüne sıkıca tutunduğu annesiyle birlikte uçar. Ama dişi daha sonra yavrusunu tünekte asılı bırakarak dolaşmaya çıkar. Yavrular sonbahara doğru kendi başlarına uçabilecek duruma gelir. Yarasalar boyutlarına göre uzun ömürlü hayvanlardır. Küçük yapılı hayvanlar arasında 10-15 yıl yaşayana pek rastlanmaz. Meyve yarasalarının iri olanlan ise daha da uzun ömürlüdür ve bakım altında 19 yıl kadar yaşayabilir. Yarasaların yaklaşık 900 türü vardır. Tür sayısı bakımından memeliler arasında kemiricilerin ardından ikinci sırayı alırlar. Yarasalar ıhman ve tropik bölgelerde bulunur. Türlerin büyük bölümü tropik bölgelerde yaşar. Boyudan büyük bir çeşitlilik gösterir. Filipin bambu yarasasının (Tylonycteris pachypus mey eri) ağırlığı 1,5 gr, kanat açıklığı 15 cm dolayında kalırken, uçantilki de denen tilki yarasanın (Pteropus vampyrus) ağırlığı 1 kilograma kanat açıklığı ise 1,5 metreye ulaşabilir. Ilıman bölgelerdeki yarasaların çoğu uçarken yakaladıktan kelebek ve sinek gibi böceklerle beslenir. Yeryüzünün öbür bölümlerinde yaşayan yarasaların besinleri ve beslenme alışkanlıktan çok çeşitlidir. Birkaç tür arka ayaklarındaki irileşmiş tırnaklan sayesinde bahklan kaparak avlanır. Birçok tür yırtıcıdır. Bunlardan büyük mızrak burunlu yarasa (Phyllostomus hastatus) böceklerin yanı sıra kuş, küçük yarasa ve kemiriciler gibi çeşitli hayvanlan avlar. Orta ve Güney Amerika'nın ünlü vampir yarasalan, hayvanlarda ve insanda ön dişleriyle açtıklan küçük deliklerden akan kanı yalayarak beslenir. Ama bazı insanlar arasında neden olduklan korkuyu hak edecek ölçüde tehlikeli değildirler. Tropik bölgelerdeki bazı türler yalnız çiçeklerin balözü ve çiçektozlanyla beslenir. Beslenme biçimlerine uygun çok uzun dilleri vardır. Bu yarasalar çiçeklerin tozlaşmasında önemli bir rol oynar. Bazı kaktüsler ile muz ve baobab gibi ağaçların çiçekleri yarasalar aracılığıyla tozlaşır. Meyve yarasalan yalnız yıl boyunca meyve bulabilecekleri ılıman bölgelerde yaşar. Birçok yerde bu yarasaların binlercesine rastlarıabilir. Hava karanrken tünedikleri ağaçlardan aynlarak geniş bir bulut halinde, beslenecekleri yerlere doğru uçarlar. Tilki yarasalar da meyve yarasalarının bir cinsidir. Bu yarasalar adlarını tilkininkini andıran başlarından alır. Meyve yarasalan yedikleri meyvelerin tohumlarını tünedikleri yerlerde dışkılarıyla atarak bitkilerin yayılmasına yardımcı olur. Kışı soğuk geçen bölgelerde kış boyunca böcek bulmakta güçlük çeken yarasalar ya göç eder ya da kış uykusuna yatar. Bilindiği kadanyla Avrupa'da yaşayan yarasaların hepsi kış uykusuna yatmaktadır. Kuzey Amerika' daki böcek yiyen yarasaların birçoğu ise kışı güneyde ve Orta Amerika'da geçirir.

Sınıflandırma
Dünyada 18 familyaya bağlı, 986 tür yarasa varken Türkiye’de 4 familyaya bağlı, 30 tür yarasa bulunmaktadır. Türkiye'de yaşayan yarasa familyaları şunlardır:

• Uçan köpekler (Pteropodidaa): Gözleri oldukça büyüktür, dış kulakları huni şeklindedir. Meyvelerle beslenirler.
• Nal burunlu yarasalar (Rhinolophidae): Burunları atnalı şeklinde, gözleri küçüktür. Kış uykusu sırasında serbest olarak baş don ve uçma derisiyle bütün vücutlarını örterler. Böceklerle beslenirler.
• Düz burunlu yarasalar (Vespertilionidae): Burunları düz, gözleri küçüktür. Sadece böceklerle beslenirler. Koloniler halinde yaşarlar.
• Kuyruklu yarasalar (Buldok yarasalar; Molossidae): Kuyrukları oldukça uzun, kulakları büyük ve köşelidir. Kanatları dar ve uzundur. Pis kokarlar. Besin ihtiyaçları ve tıbbi ihtiyaçlarda kullanılır.

• Antrozoidae
• Craseonycteridae
• Emballonuridae
• Furipteridae
• Megadermatidae
• Molossidae
• Mormoopidae
• Mystacinidae
• Myzopodidae
• Natalidae
• Noctilionidae
• Nycteridae
• Phyllostomidae
• Thyropteridae

Yarasalar hakkında bazı gerçekler

Vampir yarasalar bilinenin aksine insanlara saldırmazlar.

• Meyve yiyen yarasalar, 450 kadar ticari maddeyi ve 80 kadar ilacı insanoğlunun hizmetine sunmaktadır. Yağmur ormanları için yarasalar, yaşamsal önem taşır. Yarasalar, bu bölgedeki ağaçların polen ve tohumlarını taşıyarak yaklaşık yüzde 95'inin çoğalmasını sağlar.
• Dünyadaki 1000'i aşkın yarasa türünden sadece 3'ü vampir yarasadır ve bunlar Latin Amerika'da yaşar. Vampir yarasalar insanlara saldırmazlar. Kümes hayvanlarını tercih ederler.
• Avrupa'nın ve Türkiye'nin en küçük yarasası olan cüce yarasa sadece 5 gram ağırlığındadır.
• Dünya üzerinde yaklaşık 4500 memeli türü bulunmaktadır ve bunların 1000'den fazlasını yarasalar oluşturur.
• Amerikan iç savaşında barut yapmak için kullanılan malzemelerden biri de yarasa dışkısıydı.
• Yarasalar uçmasına rağmen kuş değil memelidir.

Ayrıca yarasa resimleri için bakınız: Yarasalar (Chiroptera) - Yarasa Resimleri