Orta Avrupa (Orta Avrupa Hakkında)

Orta Avrupa
Orta Avrupa, kıtanın Baltık Denizi ile Akde­niz ülkeleri arasında kalan bölümünü kapsar. Büyük Tuna Irmağı güneye doğru, çapraz bi­çimde bölgeyi geçer. Orta Avrupa bölgesi Kuzey Avrupa Ovası'nın Almanya ve Polon­ya bölümlerini, Güney Almanya ve Bohem­ya yaylalannı, Alp Dağlan'nın en yüksek bölümlerini ve Orta Tuna bölgesindeki büyük Macaristan Ovası'nı içine alır. Bu yüzden gö­rünümü Doğu Avrupa'nmkine göre çok bü­yük çeşitlilik gösterir.
Orta Avrupa'nın geniş vadiler ve havzalarla bölünmüş olması, geçmişte buralarda çok sa­yıda küçük devletin kurulmasına neden oldu. Bunlann bir bölümü Osmanlı İmparatorluğu ve Avusturya İmparatorluğu örneklerinde ol­duğu gibi büyüyerek imparatorluklara dönüş­meyi başardıysa da tekrar parçalandılar.
SSCB'deki düzlüklerden Pripet Bataklığı ile aynlan kuzeydeki ova, Polonya ile Alman-




ya arasında bölünmüştür. Üç büyük yavaş akışlı ırmak, Elbe, Oder ve Vistül bu ovada kuzeyden güneye doğru akar. Eski zamanlar­da burası kanşık ormanlarla kaplıydı; Polon­ya'nın birçok bölümünde olduğu gibi, toprağın kumlu ve verimsiz olduğu yerlerde hâlâ öyle­dir. Ama killi, zengin bir toprağı olan geniş ırmak vadilerindeki ağaçlar kesildi ve buralar verimli tarım alanları oldu. Bu yöredeki çayır­lar da iyi otlaklardır. Öteki yerlerde en iyi topraklarda buğday ve şekerpancarı, daha az verimli topraklarda ise çavdar ve patates ye­tiştirilir. Denize akan ve kısa dönemlerin dı­şında ender olarak buz tutan ırmaklar, vadi-lerdeki çiftliklerin ürünlerini Hamburg, Szczecin ve Gdansk (Danzig) gibi limanlara taşır.
Kuzeydeki ovanın güney sınırında, Orta Avrupa'nın en önemli kömür yataklarına sa­hip olan Ruhr, Saksonya ve Silezya vardır. Yayladan çıkarılan maden cevheri ve koyun­lardan elde edilen yün, buralarda, ortaçağdan başlayarak, metal işçiliği ile kumaş ve cam ya­pımının gelişmesine neden oldu. Çekoslovak­ya, Güney Almanya ve Güney Polonya'da büyük sanayi merkezleri vardır. Bu ovanın güney bölümündeki korunaklı ırmak vadi­leri, tahıl ve kök bitkilerinin yanı sıra üzüm ve tütün gibi ılıman iklim isteyen bitkile­rin de yetiştirildiği zengin tarım alanlarıdır. Yukarı Ren Vadisi bu tür topraklara bir ör­nektir.
Alp Dağlan, İsviçre'yi baştan başa geçer ve Tuna'ya yaklaşırken kollara aynlır. Tuna'nın öteki yanında, Karpat Dağlan, Macaristan Ovası'nı kuşatacak biçimde bir yay çizer. Batı Avusturya'dan Balkan Yarımadası'na doğru başka bir dağ sırası iner. Bu sıra, Adriya De­nizi kıyılannı izleyerek Yunanistan'a inen batı kolu ile Yugoslavya ve Bulgaristan'ı ge­çerek Karadeniz'e ulaşan doğu koluna ayrılır. Bu dağ sıralan ulaşım ve iletişim açısından ciddi birer engeldir. Bu dağlardaki belli başlı geçitler, Tuna'nın Viyana yakınlannda dağ­larda açtığı yol; Sava Irmağı'nın Adriya Deni­zi kıyısındaki Triyeste'den kıtanın içlerine doğru akarken Yugoslavya'da Ljubljana ya­kınlannda açtığı geçit; Belgrad çevresinden geçen ve Yunanistan'da Selanik yakınlarında denize dökülen ırmaklann oluşturduğu gedik­lerdir. Demiryollan için Alpler'in yüksek orta bölümlerinde tüneller yapılmıştır. Tuna, Vi­yana'dan Romanya'daki Demirkapı adı verilen dar boğaza kadar, Alp Dağları ile Karpat Dağlan tarafından kuşatılmış geniş bir düz­lükte akar. Macaristan Ovası ya da Alföld di­ye bilinen bu düzlük, SSCB'nin güneyindeki-ne benzer çayırlık bir alandır. Burada domuz, sığır ve at yetiştirmenin yanı sıra buğday ve mısır da üretilir. Tuna, Demirkapı'yı geçtik­ten sonra, Romanya'da, öncekine benzeyen bir başka büyük ovayı geçerek Karadeniz'e dökülür. Bu ovanın kuzey bölümünde petrol yatakları vardır.