Çocuk ve Sosyal Gelişim

GELİŞİM VE ÖZELLİKLERİ


*

İlk üç ay içinde

Gözleri ile hareket eden şekilleri takip edebilir ,kucağa alındığında kafasını dik tutabilir , yüz üstü yatarken kafasını bir miktar yukarı kaldırabilir ve yanlara çevirmeye çalışır, kollarını hareket ettirebilir,ellerini yumruk haline getirebilir.

*

Üç altı ay arasında

Nesne ve oyuncakları yakalamaya çalışır onlara uzanmaya çalışır , eline aldığı nesneleri ağzına götürmeye çalışır, hoşuna giden nesnelere uzanmaya çalışır. Kafasını yüz üstü yatarken tam dik kaldırabilir. Kafasını tutabilir.

*

Altı oniki ay arası

Oturabilir , emekleyabilir , tutunarak ayağa kalkabilir , 12. ayın sonuna doğru ayakta çok kısa süreli durabilir ,ayakta tutulduğunda ayaklarını hareket ettirir, ufak eşyaları ve oyuncakları iterek yuvarlayabilir , elleri arasında oyuncak geçişi yapabilir, sırt üstü yatarken düz dönebilir, işaret parmağı ile nesneleri gösterebilir.

*

Oniki onsekiz ay arası

Yürür , elinden tutulduğunda merdiven tırmanır ,ayakta iken çömelebilir,ayağı ile topa vurabilir,yere doğru eğilir , destekle zıplayabilir, kaşığı rahatlıkla tutabilir.

*

Onsekiz yimidört ay arası

Kapıyı açabilir , kendi başına merdivenden inip çıkabilir , bir elini daha çok kullanmaya başlar , oyuncakları ile oynarken el becerilerini rahatlıkla kullanabilir (2-3 küpten kule yapabilir ).

*

İki üç yaş arası

Düşmeden koşabilir , bazı çizgileri taklit eder , merdivenden rahatlıkla kendi başına inip çıkabilir , oyuncakları ile oynarken el becerilerini rahatlıkla kullanabilir ,düğmesini açabilir,üç tekerlekli bisikleti sürebilir ,tek ayak üstünde kısa bir süre durabilir , bir bardak suyu taşıyabilir ,yürürken engelleri adım atarak rahatlıkla geçer , rahatlıkla çömelip kalkabilir , geri geri yürüyebilir ,

*

Üç dört yaş arası

Tek ayağı üzerinde uzun süre durabilir , ayakkabısını giyer , kendini doyurabilir , düz çizgi çizebilir , tek başına dolaşmaya çalışır , çift ayakla 40 cm sıçrayabilir , öne takla atabilir , yardımsız kaydıraktan kayabilir , çömelip kalkma hareketini rahatlıkla yapabilir , oyuncakları ile oynarken el becerilerini rahatlıkla kullanabilir , 40-50 cm den aşağı atlayabilir , tek ayakla sıçrayabilir , dans etme müzik ile beraber tempo tutma , zıplayan topu eli ile tutma , kağıttaki şekilleri boyar , 3-4 renk eşleştirebilir , aynı kartları eşleştirebilir , bazı harfleri eşleştirebilir , artı eksi yapabilir ,

*

Dört altı yaş arası

Makasla kağıtları kesebilir , bakarak 1 den 8-9 a kadar sayı yazabilir , öğretilirse adını yazabilir ,sek sek oynayabilir , üçgen ve kare yi kopyalar , kendi giyinir kendi soyunur , ayakkabısını bağlar , yüzünü yıkar , dişini fırçalar , altı yaşında iki tekerlekli bisiklete binebilir , el becerileri gözle görülür bir şekilde gelişir,

DİL GELİŞİMİ VE ÖZELLİKLERİ


*

İlk üç ay içinde

Sese karşı tepki verir , agulama şeklinde sesler çıkarabilir , tanıdık kişi ve eşyaları görünce ellerini sallar gözü ile takip eder , kendi kendine gülümseyebilir ,müzik ve konuşmaya karşı tepki verir , kendi kendine oynarken bazı heceleri tekrarlar , dudakları ile p , b, m gibi harfleri çıkarmaya çalışır.

*

Üç altı ay arasında

Çevresinde konuşan kişileri arar , ağlarken konuşulunca rahatlar , agulama şeklinde iletişim kurar , yüksek sesle güler , kendine göre ağlama dışında heceler kullanır,

*

Altı oniki ay arası

Annenin sesini taklit etmeye çalışır , cee oyunu oynar , bazı eşyaları ses çıkartmak için kullanır , ma ma -da da gibi sesleri rahatlıkla çıkarır , 12 aya doğru baba mama der , oyuncakları ve kişileri ile anlamsız dahi olsa konuşmaya çalışır ,

*

Oniki onsekiz ay arası

Hızla yeni kelimeleri öğrenmeye devam eder , her gün gördüğü cisimleri adlandırmaya ve onları rahat tanımaya başlar , insanlar ile ilişki kurarken anlamlı kelimeleri çoğunlukla kullanmaya başlar , ailenin öğrettiği kelimeleri kendi kendine tekrarlar ,onsekizinci aya doğru iki komutu üst üste anlayıp yerine getirir, (bardağı al mutfağa götür gibi ) ,

*

Onsekiz yimidört ay arası

İki kelimelik cümleler yapmaya başlar , tanıdıklarının ismini bilir , isteklerini rahatlıkla ifade edebilir , ikiden fazla komutu anlar ve yerine getirir , yirmidördüncü aya doğru üç kelimelik cümleleride konuşur ,

*

İki üç yaş arası

Tanıdığı yetişkinler ile rahatlıkla sohbet eder , reddetme ifadesi kullanabilir , cümle yapısı erişkin cümle yapısına benzemeye başlar , vücudunun parçalarını raharlıkla yapar , bütün komutları yerine getirebilir , kelime hazinesi hızla artar,

*

Üç dört yaş arası

Konuşma ve cümle kurması erişkine iyice benzemeye başlar , kendine ait yaş , soyad gibi özellikleri bilir , ezberlediği şarkı sözleri vb. rahatlıkla söyler , erişkinler ile rahat sohbet edebilir,

*

Dört altı yaş arası

Grup halinde olan konuşmalara katılır , hikaye ve masal anlatır , sayı sayar , kelime hazinesi iyice artmıştır , sıfatları rahat kullanmaya başlar , cümle yapısı ve şekli erişkinle hemen hemen benzer , isteklerini ayrıntıları ile anlatabilir,

SOSYAL VE KİŞİLİK GELİŞİMİ ÖZELLİKLERİ


*

İlk üç ay içinde

Anneyi tanıyarak tepki verir , konuşulunca dinler , kucağa alınınca susar , nesneleri takip eder , gülümser

*

Üç altı ay arasında

Anne babasına sarılarak kucaklar , nesneleri ve yiyecekleri ağzına götürür,kendiliğinden gülümser , elini uzatır ,

*

Altı oniki ay arası

Oyuncakları ile 10-15 dk oynar , ce oyunu oynar , karşılıklı oyun oynar , yabancıları tanır , tanıdıklarına ses çıkartır , anneden ayrı kalınca endişelenir , baba mama gibi kelimeler ile iletişime geçmeye çalışır,

*

Oniki onsekiz ay arası

Kendi kendine bardakla su içebilir , kaşıkla yemek yiyebilir , oyuncaklar ile etkileşimi artar , giyimine yardım eder , müzik ile beraber tempo tutabilir , istemediği şeyleri belli eder , ayakkabı çorabını çıkarabilir ,

*

Onsekiz yimidört ay arası

Tuvaletini söyleyebilir , istendiğinde ufak komutları yerine getirerek erişkinler ile etkileşime girer , taklide dayalı oyunlar oynar ( bir kutuyu araba gibi sürmek gibi ) ,diğer çocuklara ilgisi artar , diğer çocuklar ile oyuncakları ile beraber oynar , oyuncaklarını diğer çocuklardan kıskanır , rahat su içer , yemek yer,

*

İki üç yaş arası

Evcilik oynar , ev işlerine yardım eder , çatal kullanır , giyimini kendi başına yapabilir , tuvaletini haber verir , bazı arkadaşlarına daha fazla ilgi gösterir ,

*

Üç dört yaş arası

Diğer çocuklar ile etkileşim ve iletişimi iyice artmıştır , yetişkinlerin söylediklerinin büyük çoğunluğunu anlar , oyunlarındaki kurallara uymaya çalışır , kıyafetlerinin tamamını çıkarabilir , gece tuvalet kontrolünü sağlayabilir , el yüz yıkama diş fırçalama işlemini yapar ,

*

Dört altı yaş arası

Sosyal hayata adapte olmaya çalışır , arkadaşları ile uyumu artar , TV da bazı programları takip eder , kendine has özellikler belirir , etrafla etkileşimi iyice artar , kendisi masal anlatabilir ,

ÇOCUĞUN GELİŞİMİNDE GENEL BİLGİLER VE ÖZELLİKLER

Çocuk yetiştirmek en büyük sanattır . Çocukların genel davranış özelliklerini anlamak, onların ruh dünyalarına inmek gerçekten her anne babanın yapabildiği bir şey değildir . Bazı anne babalar çocukların sadece fiziksel bakımlarına yönelik beslenme, barınma, sağlık problemlerini gözetip onların olaylar karşısındaki düşündükleri şeyler, tepkileri, yorumları, üzüntüleri, sevinçleri hesaba katmazla

ÇOCUK VE SOSYALLEŞME


“Lütfen ve teşekkür ederim demek”,”sırasını beklemek”,”kolunun yerine bir mendile burnunu yada ağzını silmek”,”diğer çocuğu aniden itmek yerine ondan oyuncağını geri vermesini rica etmek”.Çocuğun sosyalleşme sürecine bağlı olan birkaç davranış örneği.Burada ,bir süreçten söz ediyoruz.Küçük yaşlardan başlayarak çocuk,gitgide neleri yapıp yapmaması gerektiğini ,kuralları,gelenekleri ve içinde yaşadığı toplumun değer yargılarını öğrenir.
Sosyalleşme,çocuğun gelişiminin önemli bir parçasıdır.İleride sosyal çevre ile uyum sağlamış bir birey olması,buna bağlıdır.Sosyalleşme,kendiliğinden olan,mekanik bir süreç değildir.Çocuğa bu konuda rehberlik edilmeli ve belli bir disiplin kazanmasına çalışılmalıdır.Bununla beraber,çocuğun bu süreçle ilgili gösterdiği çaba ve işbirliği,onun eğitiminden sorumlu kişilerce cesaretlendirilmelidir.Çocuğun işbirliği,sizin ve çocuğunuzun eğitiminden sorumlu kişilerin onunla kuracağı sıcak ve onaylayıcı bir tutumla gelişir.

SOSYALLEŞMENİN ŞARTLARI

1- Sosyal becerileri geliştirmek: Sosyal becerilerin gelişimini etkileyen bazı faktörler vardır:

· Çocuğun mizacı. Bazı çocuklar,diğerlerine göre daha sosyaldirler ve böylece,çevrenin daha fazla ilgi ve sempatisini toplarlar.Sıcak kişiler-arası ilişkileri,sosyal beceri gelişimini kolaylaştırır.
· Yakın ilişkilerin niteliği. Çocuğun diğerleriyle yakın ilişkiler kurma olanağına sahip olması,belli bir sosyalliği garantiler,çünkü;başkaları ile iyi ilişkiler kurması konusunda gerekli olan güveni çocuğa verir.Diğer başka yetişkinlerle güvene dayalı ilişkiler kurma şansı olan çocuk,toplumda kabul edilen sosyal davranışları öğrenir.
· Çevrenin izlenimi. Çocuk,daha bebekken,çevresindekiler,onun ihtiyaçlarına cevap verebilmek için kullandığı jest ve mimikleri anlamlandırmalıdırlar.İhtiyaçlarının doyurulması ve saygı duyulması,onu başkalarına açılmaya ve sosyal becerilerini geliştirmeye iter.
· Psikomotör gelişim. Psikomotör becerileri ve kapasitesi sayesinde çocuk,çevresiyle olan ilişkilerini çeşitlendirebilir ve başka kişileri tanıma olasılığını arttırarak sosyal ilişkilerini zenginleştirir.
· Bilişsel gelişim. Bilişsel beceriler,çocuğu, yavaş yavaş egosantrik bakış açısından uzaklaştırarak,başkalarının duygu ve ihtiyaçlarını daha iyi anlamasına ,dolayısıyla,onlarla daha iyi ilişkiler kurmasına olanak tanır.

2- İletişimi geliştirmek: Kendini iyi ifade etme ve başkaları tarafından anlaşılma isteği,çocuğu “sözlü” ve “sözsüz” iletişim tarzını geliştirmeye iter.Etkili biçimde iletişim kurmayı bilmek,sosyal becerilerin gelişiminde önemli bir rol oynar.Burada,yetişkinlerin desteği ve yardımı çok önemlidir.
3- Yaşıtlar ile ilişkiler: Çocuklar,6 aydan itibaren,diğer çocuklarla sınırlı,fakat,ahenkli ilişkiler kurabilirler.Örneğin ; 6 aylık bir bebek,bir yandan biberonla sütünü içerken,bir yandan da oyuncaklarını alıp vererek eğlenebilir.10-12 aylık bir bebek,diğer bir bebek ağlıyorsa,kendisi de gözyaşlarına boğulabilir.13-14 aya doğru,ağlayan başka bir çocuğu okşayabilir ya da sarılabilir.18 aya doğru,bir diğer çocuğu, kırık olan oyuncağını kendi sağlam oyuncağı ile değiştirerek teselli edebilir.Bu örnekler,çocuğun çok küçük yaşlarda bile çevresindekilere karşı ne kadar hassas olduğunu göstermektedir;özellikle çocuklara karşı.Yaşıtı çocuklarla beraber olabileceği bir ortam,çok önemlidir,çünkü;çocuğa,gözlemleme,taklit etme ve sosyal yeteneklerini ifade etme fırsatı verir.

4- Ebeveyn ile ilişkiler: Ebeveyn-çocuk ilişkileri ,sosyal gelişim için çok önemlidir,çünkü;ebeveyn çocuk arasındaki yakın ilişkinin niteliği tüm diğer öğretilerin temelinde yer almaktadır.Bu yakın ilişki(yada bağlanma) nın kalitesi,bebeğe gösterilen özene ve onunla geçirilen zamanın süresine bağlı olarak değişir.

5- Öğretmen ile ilişkiler: Yeni araştırmaların da gösterdiği gibi;çocuğun sosyal gelişiminde “anne”nin oynadığı rolün dışında başka insanların da rolü önemlidir.Bu kişilerden birisi de öğretmenlerdir.Öğretmen gösterdiği özen ve kurduğu sıcak iletişimle çocuğa fiziksel ve psikolojik ihtiyaçlarına cevap verebilecek kapasitede olduğunu gösterecektir ve böylece,çocuk,öğretmenine “bağlanabilecektir”.Bu bağ sayesinde öğretmen,çocuğun kendi sosyal gelişimine katılımını sağlamış olacaktır.


Sosyalleşme süreci içerisinde çocuğun kazanması gereken temel sosyal beceriler:

- Empati duygusunun gelişimi;
- Başkalarının haklarına saygı bilincinin gelişimi;
- Başkalarına yardım bilincinin gelişmesi ve bundan memnuniyet duyma;
- İşbirliği bilincinin gelişimi ve rekabet duygusunun tehlikelerini öngörebilme;
- Arkadaşlığı keşfetme ve bundan zevk alma,sevinç duyma;
- Kendini daha çok “sözle” ifade edebilme hassasiyetine sahip olmak;


Kendi kendini kontrol etme ve ahlaki bilinç:

Sosyal beceri potansiyelini geliştirmek ve gerçekleştirmek için çocuk,toplumun empoze ettiği kuralları ve değerleri kendi kural ve değerleriymiş gibi kabul etmek zorundadır.Bunun için çocuk,oto-kontrol duygusunu geliştirmeli ve ahlaki bilincini içselleştirmelidir.
Kendileri üzerinde kontrol geliştirebilmiş kişiler,daha tutarlı ve sabırlıdırlar,ihtiyaçlarını daha uygun yol ve yöntemler kullanarak giderebilirler ve ruh sağlıklarını koruyabilirler.Aileler ve eğitimciler,benlik duygusunun gelişimine yardım ederek,çocuğun kendi üzerinde kontrol duygusunu pekiştirebilirler.Bu amaçla,çocuğun olgunluk seviyesi ve yaşına uygun kararları alması yönünde fırsatlar sağlanmalıdır.
Kişisel kontrol,ahlaki bilincin kazanılmasını ve “iyi”,”kötü” nosyonunun içselleştirilmesini de içerir.Aşağıda yer alan iki faktör,bu bilincin yerleşmesi için gereklidir:
1- Çocuk ve yetişkin arasında zenginleştirici ve sevgi dolu bir ilişki,
2- Çocuğa bazı şeylerin neden yapılmaması veya yapılması gerektiğini ifade eden tümevarım tekniğinin kullanılması: “Kum atmana izin veremem,çünkü;kum,kardeşinin gözüne gelebilir”.Her açıklama,çocuğa başkalarını da düşünerek hareket etme motivasyonu sağlamalıdır.Böylece,çocuk,kişisel özgürlüğünü kısıtladığını düşündüğü kurallara körü körüne uymak yerine sosyal çevresine göre davranmayı öğrenir.


Sağlıklı bir disipline doğru:

Gerçek disiplin,çocuğu pozitif ve yapıcı bir biçimde eğitmektir.Asla ceza ile eş değer değildir.Disiplin,çocuğa özsaygısını yitirmeden,sosyal zorunluluklara ve kurallara uymasını öğretmektir.Disiplin,çocuğun bazı kuralların neden var olduklarını anlayarak,onları özümlemesine yardım eder.Etkili bir disiplin,çocuğun onu çevreleyen dünyaya duyduğu güven duygusunu arttırmalıdır.Etkili bir disiplin için bazı şartların yerine gelmesi gerekmektedir:Yetişkin,çocuğa rehberlik etmeli ve onun ihtiyaçlarına saygı duymalıdır;kuralları çocuğa öğretmek için yeterli zaman harcamalıdır;ortaya çıkması muhtemel bazı problem ve çatışmalar konusunda uyarılarda bulunmalıdır;açıklamalar ve çocuktan istenilenler,onun gelişim dönemine uygun olmalıdır.
Sağlıklı ve tutarlı bir disiplin uygulamaya çalışıldığı bazı durumlarda bile çocuğun kendi kendisini kontrol etmek ve sosyal alanda kabul edilebilir bir biçimde davranmakta zorlandığı görülebilir.Bu durumda,çocuklara yardım etmek ve araya girmek gerekebilir.İşte bazı temel kurallar:
- Arzu edilmeyen bir davranışı durdurmak için uygun bir zamanda araya girerek kesin ve kararlı davranmak.Çocuğun asla başkasının haklarını ihlal etmesine,vurup kırmasına izin vermemek.
- Ansızın oluşan bir problem karşısında çabuk hareket etmek.Örneğin;şiddetli meydan okumayla sonuçlanabilecek her türlü tartışmayı hemen sonlandırmak.
- Bazen bir problem karşısında fiziksel bir uyarı gerekebilir.Örneğin;çocuğu yavaşça,ama kararlı bir biçimde kollarından tutup gitmesini engellemek ve sizi dinlemesini sağlamak gerekebilir.Şu cümle,etkili olabilir:”Sakinlaştiğin zaman gitmene izin verebilirim ve o zaman konuşabiliriz”.


Kaçınılması gereken bazı disiplin yöntemleri:

Bazı disiplin yöntemleri,çocuğun güdülerini kontrol etmesine,sınırları anlamasına yardım etmek konusunda etkili değildirler,hatta,zararlı bile olabilirler.Örneğin; acı alaylar , vurmalar vs.. çocuğun benlik değerini zedelediği gibi duygusal gelişimine de engel olurlar.Ona vurmak,utandırmak,bağırmak,eleştirmek ya da onu bir odaya kapatmak,sadece yetişkinden korkmayı öğretir.Bu tarz bir cezalandırma,güvensizliğe,yalana ,gizliliğe ya da saklamaya yol açabilir.Güç yada şiddet kullanılarak boyun eğdirilen çocuğun dikkati,itaat etmediği kuraldan çok çektiği acıya,aşağılanma ve dışlanma hislerine yöneliktir.Kısacası,bu cezalar olumsuz duygularla dolu oldukları için sonuçları da olumsuzdur.