Savanlar ve Stepler
VIP MsXTeam
Savanlar ve Stepler
MsXLabs.org
Tropik yağmur ormanları ile kuru çöller arasındaki geçiş bölgesinde yer alan geniş çayırlara savan denir. Bu bölge dünyanın en ilginç yabanıl hayvan türlerinden bazılarının yaşaması için uygun bir ortam sağlar. Avrupa ve Asya'nın görece kurak stepleri ile Kuzey Amerika'nın geniş çayırları da otlak olarak kullanılan alanlardandır.
Coğrafi bölgelerin kesin sınırları olmadığından bunlar geçiş bölgeleriyle çevrilidir. Bu durum bitki örtüsü kuşakları için de geçerlidir. Büyük ormanların yetişmesi için yeterli olmamakla birlikte belirli ölçüde yağış alan bölgelerde geniş çayırlar uzanır. Bu çayırlara tropik bölgelerin daha az yağış alan kesimlerinde ve astropik bölgelerde savan (Karayip Yerlileri’nin dilindeki bir sözcükten türetilmiştir), kıtaların iç kesimlerinde ise step denir.
Yağmur ve Kuraklık Döngüsü
Savanlar, yani ağaçların yerine daha çok ot ve çalıların yetiştiği büyük düzlükler, tropik yağmur ormanlarıyla çöl kuşağı arasında yer alır. Oldukça çok yağış almakla birlikte, 2-5 ayın yağışsız geçtiği bu bölgeler arasında Brezilya’nın geniş çayırları, Orinoco Irmağı çevresindeki düzlükler ve Orta Afrika’daki Sudan bulunur.
Bunların hepsi tropik yağmur ormanları kuşağına komşu bölgelerdir. Bu geniş düzlükler aralarında yer yer ağaç kümeleri bulunan yüksek otlarla kaplıdır. Yağışlı dönemde insan boyuna kadar çıkan bu otlar orada yaşayan hayvanlara hem yiyecek, hem de saklanacak yer sağlar.
Savan ve Step Bölgelerinde Yaşayan Yabanıl Hayvanlar
Savan ve step bölgelerinde yaşayan hayvanların birbirinden uzak yem ve su kaynaklarına ulaşabilmeleri ve kendilerini düşmanlarından koruyabilmeleri için çok hızlı davranabilmeleri gerekir. Onun için de yağmur ormanlarının sürüngenlerine karşılık, buradakiler koşan ve sıçrayan hayvanlardır. Çoğunun çevreden ayırt edilmelerini güçleştiren kırmızımsı sarı ya da açık gri postları vardır. Zürafa, leopar, sırtlan gibi hayvanların renkli benekli postları keskin dış çizgilerini yumuşatarak Güneş ışığı altında görülmelerini güçleştirir.
Bu hayvanlar ya açık arazide yalnız dolaşır ya da sürüler halinde yaşar. Başlıcaları gnu, zebra, fil gibi büyük memeliler ve aslan, panter, çakal, akbaba gibi etoburlardır. Kuraklık bu bölgelere büyük zarar verir.
Bu dönemlerde otlar kurur, ağaçlar yapraklarını döker, hayvanlar yiyecek bulabilecekleri yerlere göç etmeye başlar. Bu tür kuraklık dönemlerinin ancak en güçlülerin yaşamını sürdürebildiği doğal seçme süreci işlevi gördüğü söylenebilir.
Çöle Giden Yol
Kurak savanlar sulak savanlarla çöl arasında bir kuşak oluşturur. Bu bölgelerde biri yağışlı, öteki yağışsız olmak üzere iki mevsim yaşanır. Yağış mevsimi ne kadar kısa, dolayısıyla kuraklık ne kadar uzun sürerse (bazen 7,5 ayı aşar), burada yetişebilen dikenli bitkiler de o kadar bodur olur ve otlar belirli noktalarda toplanarak ada benzeri bir görünüm alır. Gündüzleri 45-50 dereceye kadar çıkabilen sıcaklık, geceleri büyük düşüş gösterir. Kısa süren yağış mevsimindeki şiddetli sağanaklar taşkınlara yol açar.
Tarım
Savan bölgeleri tarih öncesi dönemlerden beri insanlara içine girilmesi zor tropik yağmur ormanlarından daha uygun yaşama koşulları sunmuştur. Bugün savanlarda yaşayanların büyük bölümünü yerleşik köylüler oluşturmaktadır. Bu köylüler daha çok buğday, mısır, darı, yam ve manyok ekmekte, ırmakların bulunduğu vadilerde pirinç de yetiştirmektedirler.
Tropik yağmur ormanı bölgelerinde sürekli aynı bitkiyi yetiştirerek toprağı yormamak için üstünde tarım yapılan arazi değiştirilirken, savan bölgelerinde tarımı yapılan bitki değiştirilmektedir. Eğer bitki tarımının yanı sıra hayvancılık da yapılıyorsa, bu yoldan doğal gübre de elde edilmektedir. Tahıl gibi taneli bitkilerin yetiştirilmesi için toprağın uzun bir süre önce hazırlanması gerekir. Bu nedenle Afrika’nın savan bölgelerinde Avrupa’dan çok önce yerleşik tarım toplulukları ortaya çıkmış ve bunlar zamanla kalabalık kentlere dönüşmüştür. Savan bölgelerinde yerleşik köylülerin yanı sıra, çobanlık ve hayvancılıkla geçinen göçebeler ve yarı göçebeler de yaşar. Sınırlı olan otlakların aşırı kullanımı çoğu kez ekolojik dengenin bozulmasına yol açarak, aşınmalara, toprak kaymalarına ve bunun sonucunda çöl alanlarının genişlemesine neden olmaktadır.
Stepler
Kıtaların iç bölgelerinde yağış miktarı 500-300 mm’ye düştüğü zaman ormanlar yerini otsu bitkilere ve çalılara bırakır. Step kuşağı denen bu bölgelerde görece kurak, ama çok sıcak olmayan yazları çok soğuk kışlar izler. Doğu Avrupa’nın güneyinden Asya’nın içlerine doğru uzanan step kuşağı Kuzey Amerika’nın ortabatısında prairie, Güney Amerika’da pampa adıyla anılır. Kuraklığın süresine göre buralarda birkaç santimetre yüksekliğindeki otlardan, soğanlı ve yumrulu bitkilere kadar değişen bitki türleri yetişir. İçinde yetişen bitki türlerine göre adlar alan bu alanlarda günümüzde daha çok buğday tarımı yapılır. Bu step kuşağından sonra iç bölgelerdeki çöller başlar.
Bazı tahıllar steplerde yabanıl olarak yetişen otsu bitkilerden geliştirilmiştir. Bu nedenle daha önce step bölgelerini kaplayan kara topraklı zeminler tahıl tarımına çok uygundur. Avrupa ve Asya’nın steplerinde, aralarında yırtıcı kuşların, sayga antiloplarının, yabanıl eşeklerin de bulunduğu çok sayıda hayvan yaşar. Kuzey Amerika’daki prairie’lerin tipik hayvanları bizonlar, keçiler, çıngıraklı yılanlar ve bir tür kemirgen olan çayır marmotlarıdır. Güney Amerika’da vikunya, guanako ve lamalar yaşar; bu hayvanlar Patagonya’nın soğuk steplerinden Arjantin pampalar’ına kadar uzanan geniş bir alana yayılmıştır. Step bölgelerinin hayvanları tıpkı savan hayvanları gibi, çok iyi görme ve koku alma duyularına sahiptir. Bunlar da çoğunlukla koşan ve sürüler oluşturmaya yatkın hayvanlardır. Büyük sürülere yalnızca Afrika savanlarında rastlanır. Kuzey Amerika’nın bizonları ile Asya’nın atları artık sürüler halinde yaşamamaktadır. Afrika’da ise çeşitli uluslar arası korumacılık örgütleri bu sürülerin kendileri için ayrılan bölgelerde rahatsız edilmeden yaşamalarını sağlamaya çalışmaktadır. Bunların en ünlü örneklerden biri Tanzanya’daki Ngorongoro Krateri Koruma Alanı’dır.
MsXLabs.org
Sponsorlu Bağlantılar
Tropik yağmur ormanları ile kuru çöller arasındaki geçiş bölgesinde yer alan geniş çayırlara savan denir. Bu bölge dünyanın en ilginç yabanıl hayvan türlerinden bazılarının yaşaması için uygun bir ortam sağlar. Avrupa ve Asya'nın görece kurak stepleri ile Kuzey Amerika'nın geniş çayırları da otlak olarak kullanılan alanlardandır.
Coğrafi bölgelerin kesin sınırları olmadığından bunlar geçiş bölgeleriyle çevrilidir. Bu durum bitki örtüsü kuşakları için de geçerlidir. Büyük ormanların yetişmesi için yeterli olmamakla birlikte belirli ölçüde yağış alan bölgelerde geniş çayırlar uzanır. Bu çayırlara tropik bölgelerin daha az yağış alan kesimlerinde ve astropik bölgelerde savan (Karayip Yerlileri’nin dilindeki bir sözcükten türetilmiştir), kıtaların iç kesimlerinde ise step denir.
Yağmur ve Kuraklık Döngüsü
Savanlar, yani ağaçların yerine daha çok ot ve çalıların yetiştiği büyük düzlükler, tropik yağmur ormanlarıyla çöl kuşağı arasında yer alır. Oldukça çok yağış almakla birlikte, 2-5 ayın yağışsız geçtiği bu bölgeler arasında Brezilya’nın geniş çayırları, Orinoco Irmağı çevresindeki düzlükler ve Orta Afrika’daki Sudan bulunur.
Bunların hepsi tropik yağmur ormanları kuşağına komşu bölgelerdir. Bu geniş düzlükler aralarında yer yer ağaç kümeleri bulunan yüksek otlarla kaplıdır. Yağışlı dönemde insan boyuna kadar çıkan bu otlar orada yaşayan hayvanlara hem yiyecek, hem de saklanacak yer sağlar.
Savan ve Step Bölgelerinde Yaşayan Yabanıl Hayvanlar
Savan ve step bölgelerinde yaşayan hayvanların birbirinden uzak yem ve su kaynaklarına ulaşabilmeleri ve kendilerini düşmanlarından koruyabilmeleri için çok hızlı davranabilmeleri gerekir. Onun için de yağmur ormanlarının sürüngenlerine karşılık, buradakiler koşan ve sıçrayan hayvanlardır. Çoğunun çevreden ayırt edilmelerini güçleştiren kırmızımsı sarı ya da açık gri postları vardır. Zürafa, leopar, sırtlan gibi hayvanların renkli benekli postları keskin dış çizgilerini yumuşatarak Güneş ışığı altında görülmelerini güçleştirir.
Bu hayvanlar ya açık arazide yalnız dolaşır ya da sürüler halinde yaşar. Başlıcaları gnu, zebra, fil gibi büyük memeliler ve aslan, panter, çakal, akbaba gibi etoburlardır. Kuraklık bu bölgelere büyük zarar verir.
Bu dönemlerde otlar kurur, ağaçlar yapraklarını döker, hayvanlar yiyecek bulabilecekleri yerlere göç etmeye başlar. Bu tür kuraklık dönemlerinin ancak en güçlülerin yaşamını sürdürebildiği doğal seçme süreci işlevi gördüğü söylenebilir.
Çöle Giden Yol
Kurak savanlar sulak savanlarla çöl arasında bir kuşak oluşturur. Bu bölgelerde biri yağışlı, öteki yağışsız olmak üzere iki mevsim yaşanır. Yağış mevsimi ne kadar kısa, dolayısıyla kuraklık ne kadar uzun sürerse (bazen 7,5 ayı aşar), burada yetişebilen dikenli bitkiler de o kadar bodur olur ve otlar belirli noktalarda toplanarak ada benzeri bir görünüm alır. Gündüzleri 45-50 dereceye kadar çıkabilen sıcaklık, geceleri büyük düşüş gösterir. Kısa süren yağış mevsimindeki şiddetli sağanaklar taşkınlara yol açar.
Tarım
Savan bölgeleri tarih öncesi dönemlerden beri insanlara içine girilmesi zor tropik yağmur ormanlarından daha uygun yaşama koşulları sunmuştur. Bugün savanlarda yaşayanların büyük bölümünü yerleşik köylüler oluşturmaktadır. Bu köylüler daha çok buğday, mısır, darı, yam ve manyok ekmekte, ırmakların bulunduğu vadilerde pirinç de yetiştirmektedirler.
Tropik yağmur ormanı bölgelerinde sürekli aynı bitkiyi yetiştirerek toprağı yormamak için üstünde tarım yapılan arazi değiştirilirken, savan bölgelerinde tarımı yapılan bitki değiştirilmektedir. Eğer bitki tarımının yanı sıra hayvancılık da yapılıyorsa, bu yoldan doğal gübre de elde edilmektedir. Tahıl gibi taneli bitkilerin yetiştirilmesi için toprağın uzun bir süre önce hazırlanması gerekir. Bu nedenle Afrika’nın savan bölgelerinde Avrupa’dan çok önce yerleşik tarım toplulukları ortaya çıkmış ve bunlar zamanla kalabalık kentlere dönüşmüştür. Savan bölgelerinde yerleşik köylülerin yanı sıra, çobanlık ve hayvancılıkla geçinen göçebeler ve yarı göçebeler de yaşar. Sınırlı olan otlakların aşırı kullanımı çoğu kez ekolojik dengenin bozulmasına yol açarak, aşınmalara, toprak kaymalarına ve bunun sonucunda çöl alanlarının genişlemesine neden olmaktadır.
Stepler
Kıtaların iç bölgelerinde yağış miktarı 500-300 mm’ye düştüğü zaman ormanlar yerini otsu bitkilere ve çalılara bırakır. Step kuşağı denen bu bölgelerde görece kurak, ama çok sıcak olmayan yazları çok soğuk kışlar izler. Doğu Avrupa’nın güneyinden Asya’nın içlerine doğru uzanan step kuşağı Kuzey Amerika’nın ortabatısında prairie, Güney Amerika’da pampa adıyla anılır. Kuraklığın süresine göre buralarda birkaç santimetre yüksekliğindeki otlardan, soğanlı ve yumrulu bitkilere kadar değişen bitki türleri yetişir. İçinde yetişen bitki türlerine göre adlar alan bu alanlarda günümüzde daha çok buğday tarımı yapılır. Bu step kuşağından sonra iç bölgelerdeki çöller başlar.
Bazı tahıllar steplerde yabanıl olarak yetişen otsu bitkilerden geliştirilmiştir. Bu nedenle daha önce step bölgelerini kaplayan kara topraklı zeminler tahıl tarımına çok uygundur. Avrupa ve Asya’nın steplerinde, aralarında yırtıcı kuşların, sayga antiloplarının, yabanıl eşeklerin de bulunduğu çok sayıda hayvan yaşar. Kuzey Amerika’daki prairie’lerin tipik hayvanları bizonlar, keçiler, çıngıraklı yılanlar ve bir tür kemirgen olan çayır marmotlarıdır. Güney Amerika’da vikunya, guanako ve lamalar yaşar; bu hayvanlar Patagonya’nın soğuk steplerinden Arjantin pampalar’ına kadar uzanan geniş bir alana yayılmıştır. Step bölgelerinin hayvanları tıpkı savan hayvanları gibi, çok iyi görme ve koku alma duyularına sahiptir. Bunlar da çoğunlukla koşan ve sürüler oluşturmaya yatkın hayvanlardır. Büyük sürülere yalnızca Afrika savanlarında rastlanır. Kuzey Amerika’nın bizonları ile Asya’nın atları artık sürüler halinde yaşamamaktadır. Afrika’da ise çeşitli uluslar arası korumacılık örgütleri bu sürülerin kendileri için ayrılan bölgelerde rahatsız edilmeden yaşamalarını sağlamaya çalışmaktadır. Bunların en ünlü örneklerden biri Tanzanya’daki Ngorongoro Krateri Koruma Alanı’dır.
Son düzenleyen Kral_Aslan; 27 Kasım 2008 21:05
Hayatın ne anlamı var.. Yanımda sen olmayınca....
