Tarihte Bugün - Sayfa 40

Türk sinemasının en ünlü oyuncularından Sadri Alışık, 1995'te 70 yaşında yaşamını yitirdi.

Sponsorlu Bağlantılar

Turist Ömer, Şaşkın Hafiye, Ofsayt Osman... Hayatını beyazperdede yaşayan Sadri Alışık, 1995'te bugün veda etmişti bize. O bir turistti bu dünyada; şapkasını yan yatırıp, bildiği doğrularla yaşamayı seçti.

Yeşilçam'ın en eski ve tutarlı karakter oyuncularından biridir Sadri Alışık. Övgülerle göklere çıkartılır, en yakın bildiği dostları tarafından terk edilir, mutluluğun sevincini ve aldatılmanın hüznünü en yoğun halleriyle yaşar.

Hassas ve içe dönük olan yapısı zaman zaman çok incinir ama her şeye rağmen, oyunculuğunu, kişiliğini herkese kabul ettirir ve sinemaseverler tarafından da çok sevilmeyi başarır.

5 nisan 1925'te İstanbul Paşabahçe'de, bahçesinde meyve ağaçları bulunan üç katlı ahşap bir evde dünyaya gelir Mehmet Sadrettin Alışık...

Tüm aile büyüklerinin ve kardeşi Nevin'in onu Sadri diye çağırmaları, hayatının geri kalan kısmında Sadri Alışık karakterini oynamasına yol açar. Zeki ve yaramaz bir çocuk olan Sadri Alışık otoriter bir baba ve anne ile büyür.

Namaz kılan aile büyüklerini secdeye varamasınlar diye bellerindeki kuşaktan kapının koluna bağlaması, bahçedeki civcivleri oltayla balkondan yukarı çekmesi, kedilerin ayaklarının altına ceviz kabukları yapıştırması ileride çevireceği filmler ve yaratacağı karakterlerin temelini oluşturur.

Çocukluk yıllarında Naşit Özcan Tiyatrosu'nu seyretmesiyle başlayan tiyatro aşkı, okul piyeslerinde, Cağaloğlu Halk Evi'nde ve şimdiki adı Sadri Alışık Tiyatrosu olan Küçük Sahne'de devam eder.

Annesi Saffet Hanım ve babası Rafet Kaptan oyuncu olmasına karşı olmalarına rağmen, içindeki oyunculuk aşkının sönmesine hiç izin vermez. Ama bir şansı vardır Sadri Alışık'ın; ailesi işin ciddiyetini anlamış ve ona destek olmaya başlamışlardır.

Baba Rafet Kaptan'ın, "sana bir nasihatım, aynı zamanda da vasiyetim olsun. Artık yeni bir hayata atılıyorsun. Bundan sonraki yaşamında, işini elinle değil, canınla yap" sözünü hayatının geri kalanında aklından çıkarmaz ve oyunculuk yaşamında bir amaç olarak önüne koyar.

İlk filmi 'Günahsızlar'ı 1946'da çeviren Sadri Alışık'ın şöhret basamaklarını çıkması hızlı olur ve ilk filmiyle beraber canı kadar sevdiği tiyatrodan Yeşilçam'a adımını atar.

1959'da çevrilen 'Yalnızlar Rıhtımı'nın setinde, sonradan 38 yılını beraber geçireceği Çolpan İlhan'a aşık olur ve aynı yıl evlenirler. Küçük Sahne'deki tiyatro yıllarında çok yakın arkadaşı olan Çolpan İlhan, hayatının en büyük aşkı olmuştur artık. Kısa bir süre sonra hayatlarına, oğulları Kerem Alışık da katılır.

Kerem Alışık ile ilişkisi çok farklı olmuştur baba Sadri Alışık'ın. Kendi deyimiyle ondan kaynaklanan bir hatadır bu. Babasının ona yaptığı gibi, o da oğlu Kerem'i hep uyurken sever. Evliliğin ve çocuğun verdiği sorumlulukla işine dört elle sarılır ve ardı arkası kesilmeyen filmler çevirir.

Nejat Saydam idaresinde çevrilen ve başrollerini Ayhan Işık ve Belgin Doruk ile paylaştığı 'Küçük Hanımefendi' serisi ile seyircinin dikkatini çeker ve sevgisini kazanır.

Ancak hiç şüphesiz, Turist Ömer tiplemesi Sadri Alışık'ın oyunculuk kariyerinin en önemli adımı olur ve sanat yaşamında yepyeni kapılar açar dönemin yükselen yıldızına.

Turist Ömer'in doğuşu Sadri Alışık'ın asker arkadaşı Ahmet Güzelce'nin verdiği eğri selamdan esinlenerek yaratılmış ve rejisör Hulki Saner tarafından ortaya çıkartılmıştır.

1951'de başlayan ve Ayhan Işık'ın vefatına kadar devam eden Sadri-Ayhan dostluğu beraber çevrilen filmlerle de pekişir. Ayhan Işık'ın başrolünü oynadığı 'Helal Olsun Ali Ağbi' filmi Turist Ömer serisinin başlangıcıdır.

Bu filmde Ayhan Işık'ın Turist Ömer adlı bir arkadaşı vardır ve bu rol Sadri Alışık'a ısmarlama elbise gibi uymuştur. Ona gezmeyi çok sevdiği için arkadaşları Turist lakabını takmışlardır.

Turist, tıraş olmaz; gri pantolon, ekose gömlek, delik fötr şapka ve ökçesi basık pabuç giyen bir adamdır. Espri yapar, karşısına çıkanları, sözle, nükteyle 'harcar'. İyilik sever, yaşadığı andan ilerisini düşünmez, çalışmaz, içkiye düşkündür. Karnı acıkınca doyurmak aklına gelir. Beceriksizdir, bu yüzden de sevimli ve cana yakındır.

'Helal Olsun Ali Ağbi' filmini seyreden seyirciler sinemadan çıkarken, "Helal Olsun Sadri'ye bu filmde Ayhan'ı yedi, toz etti" yorumunu bile getirirler.

Böylece Ayhan Işık'ın film başına aldığı ücret o günün parası ile 60 bin TL'nin altına düşerken, Sadri Alışık'ın fiyatı 5 bin TL'den 10 bin TL'ye çıkar.

Hulki Saner bu filmden sonra 'Ayşecik Çıtı Pıtı Kız" ve 'Ayşecik Cimcime Hanım' filmlerine de aynı tipi koyar. Dolayısıyla Erman-Saner firmasının en fazla iş yapan filmleri de 1963'te 'Sadrili filmler' olur.

Turist Ömer'den sonra en çok konuşulan ve seyircinin en çok sevdiği karakterlerden biri de Ofsayt Osman olur. Osman Seden'in rejisörlüğünü yaptığı 'Şaka ile Karışık' filminde ortaya çıkan bu tip çok tutulur ve Sadri Alışık'ın en çok iş yapan filmlerinden biri olur.

Ofsayt Osman, hayatta hiç gol atamamış, hep ofsayt pozisyonunda kalmış bir adamdır. Beceriksiz fakat çok iyi kalplidir. Çizgili beyaz gömlek, kahverengi yelek, kışın da ceket giyer.

Turist Ömer'den farkı birçok şey yapmak istemesidir, ama kader ve talih yakasını bırakmaz; şansı yoktur. Nihayet son serüveninde bir gol atar, yani bir kızın hayatını kurtarır ve mutlu olur.

Ofsayt Osman, seyircisinin çok sevdiği adamdır aslında. Fakir, haksever, fedakar ve sevmesini bilen adam. Sadece bunlar yüzünden değil Sadri Alışık'ın oyunculuk yönünden sergilediği başarı dolayısıyla da halkın hafızasına yerleşmiştir.

1966'da çevrilen ve Atıf Yılmaz'ın yönettiği 'Ah Güzel İstanbul' da Sadri Alışık'ın en önemli filmlerinden biridir. İçki yüzünden her şeyini yitirmiş eski bir İstanbul beyefendisi ile artist olmak için evini, köydeki sevgilisini terk edip fuhuşa sürüklenen Ayşe'nin hikayesini anlatan film, Sanremo Bodrig Hera Güldürü Filmleri Festivali'nde Gümüş Ağaç Özel Ödülü'nü alır.

Jön ve kötü adam tiplemelerinden sonra komedi ve dram filmlerinde oynayan Sadri Alışık, dört dörtlük bir sanatçı olmuştur artık. 'Avare' filminden sonra sesinin güzelliği keşfedilen sanatçı, 45'lik plaklar doldurur.

Seyircinin ısrarı ve gazino patronlarının hevesiyle şov dünyasına da adım atar. Turist Ömer tipini sahnede şarkı söyleyerek ve espri yaparak devam ettirir ve halkın ilgi odağı olur.

Hayatta en sevdiği dostlarından biri olan alkol, bir gün ona ihanet edecek ve ölüm döşeğine getirecektir. ABD'ye giden ve mucize eller lakaplı Münci Kalayoğlu tarafından ameliyat edilen 65 yaşındaki Sadri Alışık, Chicago'lu 30 yaşında bir gencin karaciğerini taşımaya başlar.

1994 yılında, son olarak Yavuz Özkan'ın yönettiği 'Yengeç Sepeti' filminde rol alır ve Altın Portakal En İyi Erkek Oyuncu ödülünü alır. 1995'in 18 martında ailesine, sevenlerine, canı kadar sevdiği İstanbul'a ve sinemaya veda eder.

Ayhan Işık ile olan dostluğu, aile yaşantısı ve kişiliği ile izleyenlerine her zaman örnek olmuş gerçek bir sanatçıdır Sadri Alışık. Sanat yaşamı boyunca aile yaşantısından ve karakterinden asla taviz vermemiş bir çınardır. Türk sinemasında bir ekol, bir fenomendir.

Günün diğer önemli olayları

1915: İtilaf Devletleri'ne karşı Çanakkale Zaferi kazanıldı.
1926: Finike'de meydana gelen 6.9 büyüklüğündeki depremde, 27 kişi öldü.
1926: Papa I. Eftim (Pavli Erenerol), Bağımsız Türk Ortodoks Patrikhanesi'ni kurdu.
1940: Hitler ve Mussolini, İtalya'da buluştu. İtalya, Almanya'nın yanında savaşa girme kararı aldı. Bundan dört yıl sonra aynı gün, Almanlar Macaristan'ı işgale başladı.
1949: NATO kuruldu.
1953: Yenice ve Gönen'de meydana gelen 7.4 büyüklüğündeki depremde 265 kişi öldü.
1956: Fransa, Cezayir'e asker çıkarmaya başladı.
1965: İnsanoğlu ilk kez uzayda yürüdü. Sovyet kozmonot Aleksey Leonov, dünyadan 2 bin 177 kilometre yükseklikte, Voskhod-II (Gündoğumu) adlı uzay aracından çıkarak 20 dakika boşlukta kaldı.
1974: Pakistan'ın devrik devlet başkanı Zülfikar Ali Butto, muhaliflerinden birine suikast düzenlettiği iddiasıyla ölüm cezasına çarptırıldı.
1981: Tiyatro ve Sinema Sanatçısı Cahide Sonku, 65 yaşında hayata veda etti.
1992: Güney Afrika'da siyahlara eşit vatandaşlık hakkı tanıyan, Devlet Başkanı De Klerk tarafından planlanan anayasal reform tasarısı halk oylamasıyla kabul edildi.

Tarihte bugün arşivi

Tarihte bugün: 19 mart

Tarihte bugün: 20 mart

20 Mart, 2006 02:01:00 (TSİ)

İngiliz fizikçi, matematikçi, astronom, mucit, filozof ve simyacı Isaac Newton, 1727 yılında yaşamını yitirdi.

25 aralık 1642'de doğan Sir Isaac Newton'ın tarihteki en etkileyici bilim adamı olduğu düşünülür. Bilim devrimi ve bilimsel metod, onun adıyla anılır.

Bir çiftçi olan babası Newton doğmadan üç ay önce öldü. Daha küçük yaştayken annesi de başka bir adamla evlenip bulundukları bölgeden taşınınca anneannesi tarafından büyütüldü.

12 yaşında Grantham'daki King's School'a yazıldı. 1661'de Trinity Colleg'a girdi. Nisan 1665'te bu okuldan lisans derecesi aldı. Lisansüstü çalışmalarına başlayacağı sırada veba salgını yüzünden üniversite kapatıldı.

Salgından korunma amacıyla annesinin çiftliğine sığınan Newton, burada geçirdiği iki yıl boyunca en önemli buluşlarını gerçekleştirdi.

1667'de Trinity College'a öğretim üyesi olarak döndüğünde diferansiyel ve integral hesabın temellerini atmış, beyaz ışığın renkli bileşenlerine ayrıştırılabileceğini saptamış ve cisimlerin birbirlerini, uzaklıklarının karesi ile ters orantılı olarak çektikleri sonucuna ulaşmıştı.

Çekingenliği yüzünden, her biri bilimde devrim yaratacak nitelikteki bu buluşların çoğunu uzun yıllar sonra (örneğin türev ve integral hesabı 38 yıl sonra) yayımlamıştır.

Lisansüstü çalışmasını ertesi yıl tamamladı ve henüz 27 yaşındayken Cambridge Üniversitesi'nde matematik profesörlüğüne getirildi. 1671'de ilk aynalı teleskobu gerçekleştirdi, ertesi yıl Royal Society üyeliğine seçildi.

Royal Society'ye sunduğu renk olgusuna ilişkin bildirisinin eleştirilere hedef olması, özellikle Robert Hooke tarafından şiddetle eleştirilmesi üzerine tümüyle içine kapanarak, bilim dünyasıyla ilişkisini kesti.

1675'de optik konusundaki iki bildirisi yeni tartışmalara yol açtı. Hooke, Newton'ın makalelerindeki bazı sonuçların kendi buluşu olduğunu, Newton'un bunlara sahip çıktığını öne sürdü.

Bütün bu tartışma ve eleştiriler sonucunda 1678'de ruhsal bunalıma girdi. Ancak yakın dostu, astronom ve matematikçi Edmond Halley'in çabalarıyla altı yıl sonra bilimsel çalışmalarına geri döndü.

Cambridge Üniversitesi'nde Katolikliği yaygınlaştırma ve egemen kılma çabalarına karşı başlatılan direniş hareketine öncülük eden Newton, kral düşürüldükten sonra 1689'da üniversitenin parlamentodaki temsilciliğine seçildi.

1693'de yeniden ruhsal bunalıma girdi ve yakın dostları Samuel Pepys ve John Locke ile arası bozuldu. İki yıllık dinlenme döneminden sonra sağlığına yeniden kavuştuysa da bundan sonraki yaşamında bilimsel çalışmaya eskisi gibi ilgi duymadı.

Daha sonra 1699'da Fransız Bilimler Akademisi'nin yabancı üyeliğine, 1703'de Royal Society'nin başkanlığına seçildi.

Gelmiş geçmiş bilim adamlarının en büyüklerinden biri olarak kabul edilen Newton, matematik ve fizikte çok önemli buluşlar gerçekleştirdi. Matematikte (a+b)ª ifadesinin üstel seriye açılımını veren genel iki terimli teoremini buldu.

Bilime en büyük katkısı ise mekanik alanında oldu. Merkezkaç kuvveti yasası ile Kepler yasalarını birlikte ele alarak kütleçekim yasasını ortaya koydu.

Newton hareket yasaları olarak bilinen eylemsizlik ilkesi, kuvvetin kütle ile ivmenin çarpımına eşit olduğunu ifade eden yasa ve etki ile tepkinin eşitliği fiziğin en önemli yasalarındandır.

İki uçlu duygulanım bozukluğu (manik depresif bozukluk) hastası olan Newton, depresif dönemlerinde çevresinden uzaklaşır, intihar düşünceleri içine girer, bitip tükenmek bilmeyen günah düşünceleri ile mücadele ederdi.

Bu dönemlerde uykusu, iştahı ve enerjisi bozulur; felaket temalı düşünceleri, hastalık sahibi olma ve kötülük görme hezeyanları olurdu.

Böyle zamanlarda dünyaya bir kuyruklu yıldızın çarpacağını ileri sürmesi, çalışmalarının engellendiği şeklinde sözleri ve benzeri olaylar sonucu akıl sağlığının bozulduğu ve kendisine güvenilemeyeceği şeklinde yargılara neden olmuştur.

Bu sürede çalışmaları da elbette olumsuz etkilenirdi. Üretkenliği azalır, başlayan çalışmaları yarım kalır, yeni bir çalışma içine girmesi uzun süreler alabilirdi.

Bu devrenin sonrasında bazen hipomani dönemine girerdi. Bu dönemlerde ise sabahlara dek çalışır, müthiş bir enerji içinde olur, düşünceleri adeta birbiri ardından uçuşurdu.

İnsanlarla ilişkileri artar, çok çeşitli faaliyetler içine girerdi. Buluşlarının çoğunu da hipomani dönemlerinde gerçekleştirirdi.

Başlıca eserleri

'Method of Fluxions' (1671), 'De Motu Corporum in Gyrum' (1684), 'Philosophiae Naturalis Principia Mathematica' (1687), 'Opticks' (1704), 'Arithmetica Universalis' (1707), 'An Historical Account of Two Notable Corruptions of Scripture' (1754)

Günün diğer önemli olayları

1653: Osmanlı tarihinde ilk bütçeyi yapmakla tanınan Sadrazam Tarhoncu Ahmet Paşa, bundan rahatsızlık duyanların padişaha şikayeti sonucu öldürüldü.
1792: Fransa Milli Meclisi, giyotinle idamı onayladı. Adını, mucidi Fransız doktor Joseph Ignace Guillotin'den alan giyotin, ilk kez 25 nisan 1792'de kullanıldı.
1918: Türk Kadını Dershanesi açıldı. Dershanede yabancı dil, Türkçe ve müzik dersleri ile konferanslar verildi.
1933: Naziler'in ilk toplama kampı Münih yakınlarında açıldı.
1945: Adana-Ceyhan'da meydana gelen 6 büyüklüğündeki deprem 39 can aldı, 328 ev yıkıldı.
1971: Atatürk'ün yakın arkadaşı olan ve Anadolu Ajansı'nın kurucuları arasında yer alan gazeteci Falih Rıfkı Atay, 77 yaşında İstanbul'da vefat etti.
1981: 'Otello', 'Hamlet' oyunlarındaki rolleriyle tanınan tiyatro oyuncusu Ertuğrul Sadi Tek hayata veda etti.
1981: Arjantin'in eski başkanı Isabel Peron, rüşvet suçundan 8 yıl hapis cezasına çarptırıldı.
1996: İngiltere'de hükümet, deli dana (Mad Cow Disease - MCD) hastalığının insanlara da bulaştığını açıkladı.
2005: Mersin'de Metropol miting alanında yapılan Nevruz kutlamalarının ardından Türk bayrağını yere atıp yakma girişiminde bulunuldu. Olay yurtta infiale yol açtı.

Tarihte bugün arşivi

21 Mart, 2006 02:01:00 (TSİ)

Aşık Veysel ölümünden birkaç ay önce Fikret Kızılok ile Halk ozanı Aşık Veysel Şatıroğlu, 1973 yılında Sivas'ın Sivrialan köyünde hayata veda etti.

Ozanlar ozanı Aşık Veysel'i şair Ümit Yaşar Oğuzcan anlatıyor:

Aşık Veysel, hayatını anlattığı bir şiirinde "Üçyüzonda gelmiş idim cihana" diyor. Yıl 1894 oluyor hesapça. Sivas'a bağlı Şarkışla ilçesinin Sivrialan köyünde dünyaya gelmiş.

Anası Gülizar, bir yaz günü köy dolaylarındaki Ayıpınar merasına koyun sağmaya gittiğinde; oracıkta bir yol üstünde doğurmuş Veysel'i. Göbeğini de kendi eliyle kesmiş.

Yaman kadınmış Gülizar ana. Bebesini bir çaputa sarıp yürüye yürüye köye dönmüş. Babası Ahmet; b****** adını Veysel koymuş. Yıllar geçmiş aradan büyümüş, konuşmuş, yürümüş Veysel çocuk. Böylece yedi yaşına varmış.

O yıl bir çiçek hastalığı salgını olmuş Sivas'ta. Küçük Veysel de yakalanmış. Sol gözünde, çiçeğin beyi çıkmış kendi deyimiyle... Göz akıp gitmiş. Sağ gözüne de perde inmiş, önceleri. Yalnız ışığı seçebiliyormuş, bu gözüyle.

Babasına; "çocuğu Akdağmadeni'ne götür, orada bu gözünü açacak bir doktor var" demişler. Sevinmiş Ahmet emmi. Gel gör ki, talihsizlik yine yakasını bırakmamış Veysel'in.

Bir gün inek sağarken babası yanına gelmiş. Veysel ansızın donuverince; yakında bulunan bir değneğin ucu öteki gözüne girivermiş. O göz de akıp gitmiş böylece. Veysel'in Ali adında bir ağabeysi ve Elif adında bir kız kardeşi varmış. Hepsi çok üzülmüşler Veysel'in kötü kaderine.

Babası meraklı adammış. Halk ozanlarından şiirler okuyup ezberleterek avutmaya çalışmış oğlunu. Sivas'ın köyleri saz şairleriyle dolu. Onlar da ara sıra gelip Ahmet emminin evine uğrarlarmış.

Veysel ilgiyle dinlermiş çalıp söylediklerini. Babası, oğlunun ilgisini görünce; bir saz alıp vermiş ona. İlk saz derslerini, babasının arkadaşı olan Çamşıhlı Ali Ağa'dan almış. Ve git gide, kendini iyice saza vermiş Veysel.

Ünlü halk ozanlarının şiirlerini çalıp söylemiş bir zaman. Yirmibeş yaşındayken (1919) anası, babası Veysel'i Esma adında bir kızla evermişler ve kısa süre sonra ikisi de göçüp gitmiş bu dünyadan (1921).

Acı üstüne acı gelmiş, ama bitmemiş talihin kötü oyunu. İkinci çocuğu on günlükken, anasının memesi ağzına tıkanarak ölmüş, ardından da karısı yanaşmalarıyla evden kaçmış. Bu olay çok koymuş Veysel'e.

Daha dertli olmuş ve iyice içine kapanmış. Karısı koyup gittiğinde bir kızı varmış Veysel'in. Daha bir yaşını bile bitirmemiş. İki yıl kucağında gezdirmiş Veysel, ne çare o da yaşamamış.

Bu sıralar Veysel'i yeniden evermişler. Bu karısı yedi çocuk vermiş aşığa. Biri ölmüş, iki oğlan, dört kız, altısı sağ. Onlar da 18 torun vermiş Veysel'e.

Aşık Veysel, Cumhuriyet'in onuncu yıl dönümüne rastlayan 1933 yılına kadar, başka ozanların şiirlerini çalıp söylemiş. Kendi deyişlerini söylemekten utanır, çekinirmiş.

O yıllarda şairlerimizden rahmetli Ahmet Kutsi Tecer tanımış Veysel'i. Onun ışık tutuculuğuyla Veysel'in şiirleri aydınlığa kavuşmuş. Veysel; şairliğinin gelişmesinde Tecer'in büyük yardımlarını gördüğünü söylerdi her zaman.

Veysel'in gün ışığına çıkan ilk şiiri Gazi Mustafa Kemal Pasa için söylediği: "Türkiye'nin ihyası Hazreti Gazi" mısrasıyla başlayan şiirdir. Bundan sonra bütün yazdıklarını çalıp söyler olmuştu.

1933 yılına kadar, köyünden dışarı hemen hemen hiç çıkmadığı halde; bundan sonra bütün yurdu dolaşmış, yurdunun çeşitli şehirleriyle kasabalarını, köylerini yakından tanımıştır.

Halk ozanlarından en çok Karacaoglan'ı, Yunus'u, Emrah'ı, Dertli'yi severdi. Çağımızın ozanlarından Ahmet Kutsi Tecer'in ayrı bir yeri vardı Veysel'de. Onun aracılığıyla köy enstitülerinde bir süre saz öğretmenliği de yapmıştı Veysel.

1952'de İstanbul'da büyük bir jübilesi yapılan Aşık Veysel'e 1965'te Türkiye Büyük Millet Meclisi, anadilimize ve milli birliğimize yaptığı hizmetlerden dolayı özel bir kanunla vatani hizmet tertibinden aylık bağlamıştı.

Veysel'in bir başka özelliği daha vardı; köyünde ve çevresinde ondan önce bir tek meyve ağacı olmadığı halde, Sivrialan'da ilk meyve bahçesini o yetiştirmişti.

Hem öyle bir bahçe ki, içinde elmadan kayısıya, kirazdan cevize kadar türlü türlü meyve ve çiçek vardı. Veysel, kardeşlerinin yardımıyla bu bahçeyi yapmaya başladığı zaman köylüleri, "atalarımız bunca yıl böyle bir iş yapmamışlar, şu kör adam onlardan iyi mi bilecek ki böyle ise kalkıştı" demişler.

Birkaç yıl sonra ağaçlar yetişmiş, meyve vermiş. Köylüler önceki dediklerini hatırlayıp utanmışlar ve bu defa, "o kör değilmiş, meğer kör olan bizmişiz" diyerek Aşık Veysel'i kutlamışlar. İşte böylesine uzağı gören bir insandı o...

Yetmiş yıl karanlık bir dünyada yaşadı (ölümü 21 mart 1973). Fakat karanlık gözlerindeydi yalnız, içi apaydınlıktı, şiirleri de öyle...

Halk şiirimizin bu güçlü ozanı yarım yüzyılı aşkın bir süre yazdıklarıyla, çalıp söyledikleriyle çevresine ışıklar saçtı.

Sanırım şimdi de mezarında son uykusunu ışıklar içinde uyuyordur. Yalnız çağımızda yaşayanlar değil, bizden çok sonra yaşayacaklar da "Dostlar Beni Hatırlasın" şiirini unutmayacaklar ve her zaman rahmetle anacaklardır.

Aşık Veysel'den birkaç örnek

Kara Toprak

Dost dost diye nicesine sarıldım
Benim sadık yarim kara topraktır.
Beyhude dolandım boşa yoruldum
Benim sadık yarim kara topraktır.

Nice güzellere bağlandım kaldım
Ne bir vefa gördüm ne faydalandım
Her türlü isteğim topraktan aldım
Benim sadık yarim kara topraktır.

Koyun verdi kuzu verdi süt verdi
Yemek verdi ekmek verdi et verdi
Kazma ile dövmeyince kıt verdi
Benim sadık yarim kara topraktır.

Ademden bu deme neslim getirdi
Bana türlü türlü meyva yetirdi
Her gün beni tepesinde götürdü
Benim sadık yarim kara topraktır.

Karnın yardım kazma ile bel ile
Yüzün yırttım tırnak ile el ile
Yine beni karşıladı gül ile
Benim sadık yarim kara topraktır.

İşkence yaptıkça bana gülerdi
Bunda yalan yoktur herkesler gördü
Bir çekirdek verdim dört bostan verdi
Benim sadık yarim kara topraktır.

Havaya bakarsam hava alırım
Toprağa bakarsam dua alırım
Topraktan ayrılsam nerde kalırım
Benim sadık yarim kara topraktır.

Dileğin var ise Allah'tan
Almak için uzak gitme topraktan
Cömertlik toprağa verilmiş Hak'tan
Benim sadık yarim kara topraktır.

Hakikat ararsan açık bir nokta
Allah kula yakın kul Allah'a
Hak'kın hazinesi gizli toprakta
Benim sadık yarim kara topraktır.

Bütün kusurlarım toprak gizliyor
Merhem çalıp yaralarım düzlüyor
Kolun açmış yollarımı gözlüyor
Benim sadık yarim kara topraktır.

Her kim olursa bu sırra mazhar
Dünyaya bırakır ölmez bir eser
Gün gelir Veysel'i bağrına basar
Benim sadık yarim kara topraktır.

Dostlar beni hatırlasın

Ben giderim adım kalır
Dostlar beni hatırlasın
Düğün olur bayram gelir
Dostlar beni hatırlasın

Can kafeste durmaz uçar
Dünya bir han, konan göçer
Ay dolanır yıllar geçer
Dostlar beni hatırlasın

Can bedenden ayrılacak
Tütmez baca, yanmaz ocak
Selam olsun kucak kucak
Dostlar beni hatırlasın

Beni Hor Görme Gardaşım

Beni hor görme kardeşim
Sen altındın ben tunç muyum
Aynı vardan var olmuşuz
Sen gümüşsün ben saç mıyım

Ne var ise sende bende
Aynı varlık her bedende
Yarın mezara girende
Sen toksun da ben aç mıyım

Kimi molla kimi derviş
Allah bize neler vermiş
Kimi arı çiçek dermiş
Sen balsın da ben cec miyim

Topraktandır cümle beden
Nefsini öldür ölmeden
Böyle emretmiş yaradan
Sen kalemsin ben uç muyum

Tabiata Veysel Aşık
Topraktan olduk gardaşık
Aynı yolcuyuz yoldaşık
Sen yolcusun ben bac mıyım

Günün diğer önemli olayları

1590: İran ile İstanbul Anlaşması imzalandı.
1914: Başyazarı Nigar Hanım olan 'Kadınlık' adlı dergi haftalık olarak yayımlanmaya başladı.
1937: Tunceli'de Dersim İsyanı başladı. Olaylar 22 ekime kadar süren harekatlarla denetim altına alındı.
1939: Kurtuluş Savaşı komutanlarından Korgeneral Ali Hikmet Ayerdem vefat etti.
1942: Şair ve oyun yazarı Hüseyin Suat Yalçın hayatını kaybetti.
1952: 950 grostonluk Galatasaray şilebi, Karadeniz'de Kefken açıklarında battı, 15 kişilik mürettebattan kurtulan olmadı.
1956: İlk kadın milletvekillerinden Satı Çırpan (Satı Kadın) Ankara'nın Kazan köyünde yaşamını yitirdi.
1958: Sinema ve dublaj sanatçısı Ferdi Tayfur 54 yaşında hayata veda etti.
1971: CHP'nin hükümeti destekleme kararı alması üzerine, Genel Sekreter Bülent Ecevit istifa etti.
1991: Ankara'nın eski belediye başkanlarından, mimar ve yazar Vedat Dalokay ile eşi trafik kazasında öldü.
1995: Nevruz bayramı ilk kez resmen kutlandı.
1995: Türk Silahlı Kuvvetleri, 35 bin kişilik personelin katılımıyla kuzey Irak harekatı başlattı.

Tarihte bugün arşivi

Tarihte Bugün 21 Mart
1788. ABD'nin Lousina eyaletinin New Orleans kenti yangında tamamen yandı.

1851. Çin impataroru Tu Duc bütün Hıristiyan rahiplerin çldürülmesini emretti.

1914. Başyazarı Nigar Hanım olan "Kadınlık" adlı dergi haftalık olarak yayınlanmaya başladı.

1941. Ankara radyosu yeniden Rumca yayına başladı.

1942. Servet-i Fünun şair ve yazarlarından Hüseyin Suat Yalçın İstanbul'da öldü.

1952. 950 grostonluk Galatasaray şilebi Karadeniz'de Kefken açıklarında battı, 15 kişilik mürettebattan kurtulan olmadı.

1964. Boulanger Müzik Ödülü'nü Türk piyanist İdil Biret kazandı.

1978 Rodezya'da Beyaz ırkın egemenliği sona erdi, üç siyah bakan göreve başladı.
1980. ABD Başkanı Jimmy Carter ABD Olimpiyat Takımı'na 1980 Moskova Yaz Oyunlarına Afganistan'a Sovyet müdahalesini boykot amacıyla katılmayacaklarını bildirdi.
1984. Bir Sovyet denizaltlısı Japonya açıklarında Amerikan zırhlısıyla çarpıştı.

1983. Yeni bir İmar Affı Yasası yürürlüğe girdi.

1989. Bakanlar Kurulu Karabük ve İskenderun Demir-Çelik fabrikalarında 24.000 işçinin başlayacağı grevi güvenlik gerekçesiyle erteledi.

1991. Newroz kutlamalarında birçok il ve ilçede olaylar çıktı.

1992. Newroz kutlamaları sırasında Güneydoğuda kadın ve çocukların da aralarında bulunduğu 57 sivil öldü. Cizre ve Şırnak'ta Newroz gösterilerine güvenlik güçlerinin sert müdahalesi uzun süre tartışıldı. Güvenlik güçlerine ait olduğu yazılan bir araçtan bir grup gazeteciye Cizre sokaklarında ateş açıldı. Bu sırada Sabah gazetesi muhabiri İzzet Kezer öldü. Sivil Kürt halkına ateş açıldığını söyleyen Almanya, Türkiye'ye silah sevkıyatını durdurdu.

1993. Newroz kutlamaları olaysız geçti. Aynı gün Antalya'da yapılan Türklük Kurultayı adlı kutlamalara Cumhurbaşkanı Turgut Özal ve Başbakan Süleyman Demirel katıldı.

2000. İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı, gece kulüpleri ve barlarda giderek yaygınlaşan ceket ve masa yakma modasının suç olduğunu ve bundan sonra bu tip davranışlarda bulunanların 15 günden aşağı olmamak üzere hafif hapis cezasıyla cezalandırılacaklarını belirtti.
Bugün Doğanlar:
1685. Bütün zamanların en önemli bestecilerinden biri kabul edilen Barok çağı sanatçısı harpiskord ve org icracısı, ve org imalatçısı Johann Sebastian Bach. 1880. 20. yüzyılın en önemli sanat eğitmenlerinden biri olan, doğaçlama tekniği ile yaptığı deneyimlerle ünlü Alman soyut dışavurumculuğunun öncüsü Hans Hofmann.
1887. İlk önemi Macar işçi sınıfı yazarı, romancı Lajos Kassák. 1904. 20. yüzyıl Yunan müziğinin en önemli bestecilerinden Nikos Skalkottas.
1907. Macar kökenli İsviçreli metal kabartma heykelci Zoltan Kemeny. 1925. 20. yüzyıl avangard tiyatrosunun kurucularından cüretkar Shakespeare uygulamarıyla bilinen yapımcı yönetmen Peter Brook.

Bugün Ölenler:

1956. İlk kadın milletvekillerinden Satı Kadın. Atatürk, Kurtuluş Savaşı sırasında büyük yararlılıklar gösteren Satı Kadın'la 1934 yılında Kazan köyüne yaptığı gezi sırasında tanışmış ve zekasına hayran kalarak onun, Meclisin 5. çalışma döneminde milletvekili olmasını sağlamıştı.

1966. Halk ozanı Aşık Veysel Şatıroğlu akciğer kanserinden. Veysel vasiyeti gereği türküler söylenerek toprağa verildi. Halk şiiri geleneğinde özgün bir yeri olan, ozan her yıl Şarkışla'da düzenlenen şenliklerle anılıyor.

1991. Ankara'nın eski belediye başkanlarından Vedat Dalokay ile eşi Kırıkkale yakınlarında meydana gelen trafik kazasında. Dalokay 1973-77 yılları arasında Ankara belediye başkanlığı yapmıştı. Edebiyat alanında da ürünler veren Vedat Dalokay 1980'de Kolo adlı çocuk romanıyla Türk Dil Kurumu Çocuk Yazını Ödülü'nü kazanmıştı.

Tarihte bugün: 22 mart

22 Mart, 2006 02:01:00 (TSİ)

Atatürk'ün manevi kızı ve ilk kadın pilot Sabiha Gökçen, 2001 yılında Ankara'da hayata veda etti.

22 mart 1913'te Bursa'da doğan Sabiha Gökçen, 22 mart 2001'de Ankara'daki Gülhane Askeri Tıp Akademisi'nde hayata veda etti. Dünyanın ilk kadın savaş pilotu, ilk Türk kadın pilot ve Atatürk'ün manevi kızıydı.

Bursa Vilayet Başkatibi Hafız Mustafa İzzet Bey ile Hayriye Hanım'ın kızları Sabiha, küçük yaşta anne ve babasını kaybetti, ağabeyi tarafından büyütüldü.

1925'te Bursa ziyareti sırasında evlerinin yakınındaki Hünkar Köşkü'nde konaklayan Atatürk'e ulaşmayı ve okumak istediğini iletmeyi başarmıştı.

Atatürk, ağabeyinden izin alarak Sabiha'yı evlat edindi ve Ankara'ya götürdü. Sabiha, Çankaya İlkokulu ve Üsküdar Kız Koleji'nde eğitim gördü. Rahatsızlığı nedeniyle öğrenimini yarıda kesip Heybeliada ve Viyana'da tedavi gördü.

Bir süre Fransızcasını ilerletmek amacıyla Paris'te bulundu. 1934'te soyadı kanunun çıkmasından sonra Atatürk kendisine Gökçen soyadını verdi.

Sabiha Gökçen, Atatürk'ün kendisine soyadı vermesini şöyle anlatmıştı: "Yıl 1934, yani soyadı yasasının kabul edildiği yıl. Atatürk her gece sofrasında bir dostuna, yakınına soyadı bulup veriyordu. O gece sıra bana gelmişti. Atatürk, "eee söyle bakalım Sabiha, senin soyadın ne olsun" dedi. Herkes yüzüme bakıyordu. "Siz ne emrederseniz o olsun efendim" diye kekeledim, heyecanlanmıştım. Aklımdan binbir şey geçiyordu, ama bunların hiçbirini söylemeye cesaret edemedim. Atatürk bir süre düşündükten sonra, "sana Atatürk kızı soyadını vermek isterdim ama" dedi. Fakat bu 'ama'nın sonunu getiremedi. Eline bir kağıt alıp şunu yazdı: Gökçen. O geceden sonra Sabiha Gökçen oldum. Niçin, ne düşünerek bana bu soyadını vermişti Atatürk, bilmiyorum. Tabi o yıllarda ben henüz havacılığa başlamadığım gibi, havacı olmayı da aklımdan geçirmemiştim. Bana Sabiha demiyorlar, Gökçen diyorlardı. Çok kimse bu soyadını havacılığa başladıktan sonra aldığımı düşünüyor. Oysa Ata'nın Gökçen soyadını bana vermesinden aşağı yukarı bir yıl sonra göklerle buluşup havacılığa başladım."

Gökçen, 1935'de Türkkuşu'nun açılış töreninde yapılan gösterilerden etkilenerek havacılığa ilgi duydu. Atatürk'ün de destek vermesiyle 1935'te Türk Hava Kurumu'nun Türkkuşu Sivil Havacılık Okulu'na girdi, yüksek planörcülük brövelerini aldı.

Yedi erkek öğrenciyle Kırım'a gönderilerek altı aylık yüksek planörcülük eğitimini tamamladı. Eskişehir Havacılık Okulu'nda Sami Uçan ve Muhittin beylerden özel uçuş eğitimi aldı. 25 şubat 1936'da ilk defa motorlu uçakla uçmaya başladı.

Uçuş eğitiminde gösterdiği başarılar üzerine Atatürk'ün isteği üzerine dünyanın ilk kadın savaş pilotu olmak için çalışmalara başladı.

O yıllarda kızlar askeri okullara alınmadığı için özel bir üniforma giydirilerek Eskişehir Uçuş Okulu'nda 1936-1937 döneminde 11 ay boyunca özel eğitim aldı.

Bu eğitim sorasında kendisine ilkokul öğretmeni Nüveyre Uyguç eşlik etti. Gökçen, brövesini aldıktan sonra Eskişehir’deki Birinci Hava Alayı'nda altı ay görev yaptı, bu sırada Trakya ve Ege tatbikatlarına katıldı.

1937'de Tunceli Harekatı'na katılan Gökçen, bu harekattaki rolü ile dünyanın ilk kadın savaş pilotu oldu. Tunceli dönüşü, Cumhurbaşkanı, Başbakan ve Genelkurmay Başkanı'nın da katıldığı bir törenle kendisine THK İftihar Madalyası verildi.

1938'de uçağıyla beş gün süren Balkan turu yapan Gökçen'in ünü dünyaya yayıldı. Aynı yıl Türkkuşu'na başöğretmen tayin edildi. 1955'e kadar bu görevini başarıyla sürdürdü. THK Yönetim Kurulu üyesi oldu. Hayatı boyunca toplam 22 değişik hafif bombardıman ve akrobatik uçakla uçtu.

1940'ta Hava Okulu'nda askeri coğrafya ve topografya öğretmeni Üsteğmen Kemal Esiner ile evlendi ve eşine kendi soyadını verdi. Ancak üç yıl sonra, 12 ocak 1943'te eşini kaybetti.

Sabiha Gökçen, 22 mart 2001'de doğum gününden bir gün sonra, Gülhane Askeri Tıp Akademisi'nde 88 yaşında hayata gözlerini yumdu. Ankara'daki Cebeci Şehitliği'ne defnedildi.

"Türk kızı, gök kızı, Atatürk kızı"

Sabiha Gökçen'in ilk uçuşu 'Havacılık ve Spor Dergisi'nde (yıl 1937, sayı 193) aşağıdaki ifadelerle yer almıştı:

"Atının üstünde, erkek kahramanları geride bırakarak, akıncıların önüne düşen Tomris'i Türk ırkı bir kere daha yarattı. Tayyaresinin içinde Sabiha Gökçen. Zavallı Piyer Loti'ler; mezarlarınızdan başlarınızı doğrultsanız da, yalnız dezanşanteliklerine acıyıp alaka duyduğunuz Türk kadının kültürüne, kahramanlığına, tehlikelere ve göklere meydan okuyuşuna hayran olmak fırsatına kavuşabilseniz...

"Bir kadınımız, Avrupa'nın en ileri ilim şehirlerinden birinde yepyeni görüşler ve tezlerle bütün bir ilim aleminin alakasını çeken tarihi konferanslar verirken; bir kadınımız Meclis kürsüsünden memleketin en büyük meseleleri etrafında birçok ihatalı görüşler serdederken; bir kadınımız oturduğu şehrin halkevinde en belli başlı vazifelerden birini alarak kültür ve ülkü uğrunda bir cihanda çıkarırken; bir kadınımız da göklere Türk kadınının yüksekliğini, eşitsizliğini götürmektedir..."

Günün diğer önemli olayları

1829: Yunan devletinin kuruluşuna ilişkin protokol, Londra'da düzenlenen konferansta Avrupa devletleri elçilerince imzalandı.
1945: Mısır, Suriye, Lübnan, Ürdün, Suudi Arabistan, Irak ve Yemen, Kahire'de Arap Birliği'ni kurdular.
1963: Yassıada duruşmalarında Anayasa'yı ihlal suçundan idama mahkum edilen, ancak cezası yaş haddinden müebbete çevrilen eski Cumhurbaşkanı Celal Bayar, adli tıbbın verdiği, rahatsızlığına ilişkin rapor üzerine, 22 martta Kayseri Cezaevi'nden tahliye edildi ve bir gün sonra Ankara'da büyük bir kalabalık tarafından karşılandı. Bayar'ın serbest bırakılması tepkilere yol açınca, cezasının ertelenmesine ilişkin karar, 28 martta kaldırıldı. Gözaltına alınması üzerine Bayar, 30 martta başladığı açlık grevini 3 nisanda bıraktı.
1968: Paris'te, Nanterre Üniversitesi'nde, ABD'nin Vietnam'da yürüttüğü savaşa karşı çıkan ve eğitimde reform yapılmasını isteyen öğrenciler, Daniel Cohn-Bendit'in liderliğinde üniversitenin birinci amfisini işgal ederek, 68 olaylarını başlattı.
1993: Yazar Semiha Ayverdi 87 yaşında vefat etti.
1995: Irak'ın kuzeyindeki harekatta 3 bin terör örgütü mensubu çembere alındı, 200'ü öldürüldü, sekiz er şehit oldu, 11 er yaralandı. 23 martta ise Haftanin kuşatıldı. 89 terörist daha ölü ele geçirildi.
2001: Diyarbakır DGM'de 5 yıldır süren Yüksekova Çetesi davasında 15 sanığa 3 ile 30 yıl arasında değişen hapis cezaları verildi.
2003: Hakkında üç ayrı gıyabi tutuklama kararı bulunan işadamı Halil Bezmen cezaevine konuldu. Bezmen 4 nisan'da tahliye edildi.
2003: Opera sanatçısı Suna Korad yaşamını yitirdi.

Tarihte bugün arşivi

Tarihte bugün: 23 mart

23 Mart, 2006 02:01:00 (TSİ)

Güneş Sistemi'nin yedinci gezegeni Uranüs, gökbilimci William Herschel tarafından 1781 yılında keşfedildi.

Güneş Sistemi'nin yedinci gezegeni olan Uranüs, çap açısından Jüpiter ve Satürn'den sonra üçüncü, kütle açısından bu iki gezegen ve Neptün'ün ardından dördüncü sırada gelir.

Adını Yunan mitolojisi'ndeki gökyüzü tanrısı Uranos'tan alır. 1781 yılında William Herschel tarafından bulunmuştur. Gaz devleri sınıfına girmektedir.

Uranüs, Güneş çevresinde bir turunu 84 yılda tamamlar. Hafifçe eliptik olan yörüngesi boyunca, Güneş'e uzaklığı 18-20 astronomik birim (bir astronomik birim dünyanın Güneş'ten uzaklığına eşittir) arasında değişir.

Kütlesi dünyanınkinin 15, hacmi ise 63 katıdır. Çevresinde ince, keskin hatlı ve koyu renkli 10 halka tespit edilmiştir. Halkalar, yaklaşık 1 metre çapında koyu renkli kaya benzeri parçalardan oluşur. Yapıları belirlenememiştir.

Uranüs, kutbu güneşe bakacak şekilde tekerlek gibi döner. Böylece etrafındaki halkalar da dik olarak onunla birlikte döner.

Uranüs'te, dünyanın ve Satürn'ün çevresindekilerle karşılaştırılabilecek ölçüde manyetik alan vardır. Manyetik alanın ekseni, gezegenin dönme eksenine göre 55 derece eğiktir ve bu diğer gezegenlere oranla oldukça yüksek bir değerdir.

Bu eğiklik manyetik alanın, Güneş rüzgarı karşında tirbuşon benzeri uzun bir kuyruk yapmasına neden olur. Gezegenin dönme periyodu yaklaşık olarak 17.5 saattir ve dönme ekseni olağandışıdır.

Uranüs'ün eriyik halde bulunan ağır bir çekirdeği vardır. Çekirdeğin çevresinde ise su, metan ve amonyaktan oluşan birkaç bin derece sıcaklığında ve binlerce kilometre kalınlığında bir manto yer alır.

Bu aşırı sıcak mantonun, üzerindeki atmosferin ağırlığından kaynaklanan devasa basıncın etkisiyle kaynayamadığı ve buranın elektriksel olarak iletken olduğu, gezegenin manyetik alanını ürettiği sanılmaktadır.

Gezegenin tespit edilen 27 uydusu vardır. Jüpiter ve Satürn'den sonra en fazla uyduya sahip olan gezegendir. Beş büyük uydusunun (Miranda, Umbriel, Ariel, Oberon ve Titania) çapı 500–1600 kilometre arasında değişir.

Küçük uyduları ise Cordelia, Ophelia, Bianca, Cressida, Desdemona, Juliet, Portia, Rosalind, Belinda, Puck, Caliban, Stephano, Trinculo, Sycorax, Prospero, Setebos, S/1986 U10, S/2001 U2, S/2001 U3, S/2003 U1, S/2003 U2, S/2003 U3'tür.

Günün diğer önemli olayları

1791: Hollandalı kadın hakları savunucusu Etta Palm, Gerçeğin Dostları Konfederasyonu olarak bilinen kadın kulüplerini kurdu.
1876: Ünlü Türk düşünürü Ziya Gökalp, Diyarbakır'da doğdu.
1921: Yunan birlikleri, Uşak ve Bursa üzerinden, Afyon ve Eskişehir'e doğru iki koldan taarruz başlattı.
1931: Türk çocuklarının ilk öğrenimlerini Türk okullarında yapmalarını zorunlu kılan kanun kabul edildi.
1933: Alman Milli Meclisi Reichstag, Adolf Hitler'e kararnamelerle ülkeyi yönetme yetkisi verdi.
1972: Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay; Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan hakkında verilen idam cezalarını onayladı. CHP, 25 martta idam kararlarının iptali için Anayasa Mahkemesi'ne başvurdu. Ankara Bir Numaralı Sıkıyönetim Mahkemesi, idamların infazını kararlaştırdı.
1974: Hükümet, İmralı Adası'nda gömülü olan Adnan Menderes, Fatin Rüştü Zorlu ve Hasan Polatkan'ın mezarlarının başka bir yere taşınabilmesine izin verdi.
1992: Şırnak'ın Cizre ilçesinde çıkan olaylarda, güvenlik güçleri ile göstericiler arasındaki çatışmaları izleyen Sabah gazetesi muhabiri İzzet Kezer başından vurularak öldü.
1998: Bakanlar Kurulunda irticayla mücadelede alınması gereken önlemleri içeren yasa tasarılarının büyük bölümü imzalandı.
2001: NATO, Kosova savaşında seyreltilmiş uranyum mermisi kullandığını itiraf etti.

Tarihte bugün arşivi