Yeni Ekonomi

YENİ EKONOMİ

1980’lerin ortasından itibaren uluslar arası alanda yaşanan gelişmelerin günümüzde yorumlanması “Yeni ekonomi” (new economy) denilen kavramın ortaya çıkmasına neden olmuştur.
1980’lerin ortasından itibaren uluslar arası alanda yaşanan gelişmelerin günümüzde yorumlanması “Yeni ekonomi” (new economy) denilen kavramın ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bu kavram kimilerinin savunduğu gibi sanal bir olgu olmaktan çok uzaktadır. Son on yılda dünya ekonomisi ve ABD ekonomisindeki gelişmelere bakıldığında, yeni ekonominin verimliliği, yeniden yapılanmaya yönelik baskıları, küresel niteliği, yol açtığı krizleri ile birlikte yeni ekonominin sistemi nasıl kökünden değiştirip sarstığı ortaya çıkmaktadır. Eski sektörler önemini, karlılığını, istihdam gücünü, üretim kapasitesini yavaş yavaş yitirirken, yeni sektörler çığ misali büyüyerek ekonomik büyümenin lokomotifi konumuna gelmektedir. Teknolojik gelişmeyle vücut bulan, büyük ölçüde dijitalleşmeye ve internete bağlı olan yeni ekonomi tıpkı dominant bir gen misali eski ekonomiyi, yani eski organizmayı kuşatıp yavaş yavaş yok etmektedir.
Yeni ekonominin dört temel özelliğinde söz etmek mümkündür.
Yeni ekonominin dört temel özelliğinden söz etmek mümkündür; dijitalleşme (internet ekonomisini, yoğun olarak da elektronik ticareti bu kapsamda değerlendirmek mümkündür), araştırma geliştirme faaliyetlerinin artması, küreselleşme ve insan kaynakları profilinde yaşanan radikal değişim (kurumların insan kaynaklarına dayalı yeniden yapılanması).
Bu bileşenlerden interneti ve elektronik ticareti ele alarak arz-talep açısından temel ekonomik bir analizini yapmak mümkündür. İnternetin ele alınmasındaki temel yaklaşım, değişimin anlaşılmasında ve analizinde, internet şirketleri ve teknoloji şirketlerinin NASDAQ borsasında işlem gören hisselerinin piyasadaki ekonomik ajanların davranışları ve beklentileri hakkında ipucu verebilecek kapasitede olduğudur.
İnternetin her ne kadar uzaklıkları anlamsızlaştırdığı, insanları yaklaştırdığı kabul edilse de son gelişmeler neticesinde iktisatçıları ikiye bölmüş görünmektedir.
İnternetin her ne kadar uzaklıkları anlamsızlaştırdığı, insanları yaklaştırdığı kabul edilse de son gelişmeler neticesinde iktisatçıları ikiye bölmüş görünmektedir. Bir bölüm iktisatçı internetin küresel büyümeyi artırdığını, enflasyonu düşürdüğünü savunup, teknoloji hisselerindeki genel talep patlamasını doğal sayarken, bir bölüm iktisatçı da enflasyonun parasal bir olgu olduğu konusunda ısrar ederek, teknoloji hisselerindeki aşırı değerlenmeyi 17. yüzyıldaki lale soğanı balonuna benzetmektedir.
Gelişmiş piyasalardaki son durum ikinci grubu doğrular nitelikte olsa da, gerçek iki aşırı uç arasında yer almaktadır. Nihayetinde internet aracılığıyla sağlanacak ekonomik büyüme ve fayda eninde sonunda tüm diğer teknolojik gelişmelerde olduğu gibi tüketicilerin lehine olacaktır.
İnterneti enformasyon teknolojilerinden ayrı düşünmek mümkün değildir.
İnternetin ve elektronik ticaretin ekonomik etkilerine geçmeden önce, olayın boyutlarının anlaşılması açısından birkaç sayısal büyüklük vermekte fayda görülmektedir.
- İnterneti enformasyon teknolojilerinden ayrı düşünmek mümkün değildir. Amerika, Avrupa Birliği ve Japonya’da bu alana yapılan yatırımlar daha önce benzeri görülmemiş oranda, yıllık ortalama %12 artmaktadır.
-İlk olarak 1995 yılında yapılan elektronik ticaretin cirosu 1998 yılında 301,4 milyar dolara ulaşmış bulunmaktadır. Bu cironun 2002-2003 yıllarında 1 trilyon doları aşması beklenmektedir.
- Asya’da 1999 yılında firmalar arası endüstri içi ya da dışı (B2B-Business to Business) ticaretin elektronik ticaret yoluyla yapılan bölümü yaklaşık 30 milyar dolar düzeyindedir.
- Gelişmiş ekonomilerin önümüzdeki beş yıllık süreç içerisinde elektronik ticaretten sağlayacakları fayda, yıllık ortalama %1,2 GSYİH artışı ve %0,5-0,8 enflasyon düşüşü olarak tahmin edilmektedir.
Intel’in farklı sektörlerden 100 Türk şirketi üzerinde yaptığı araştırmaya göre, bu şirketlerin 22’si halihazırda elektronik ticaret yapmaktadır, 15’i yakın zamanda gerekli altyapıyı tamamlayarak bu alanda faaliyet göstermeyi planlamaktadır, 63’ü ise elektronik ticaret yapmayı hiç düşünmemektedir.

Yeni ekonomi, küreselleşme olarak nitelenen evrensel bütünleşme idealinin ekonomik ayağını oluşturan yeni düzendir.
Yeni ekonomi bilgi toplumu, bilgi üretimi, yaratıcılık, bilişim benzeri kulağa hoş gelen kavramlarla ilişkilendirilmektedir. Yeni ekonomi gerçekten de bilgiyi ve bilginin ürünü yeni teknolojileri kullanmakta ve bu yeni teknolojiler ekonominin her alanında verimi artırmaktadır.
Dünyada gelişim ve bölüşümde adalet olarak iki temel hedef olduğunu varsayarsak, yeni ekonominin bölüşümde adaleti bozarak gelişimi sağlamayı hedeflediği söyleyebiliriz.
Yeni ekonomi bölüşümde adaleti bozmaktadır çünkü gelişmiş ülkeleri daha zengin, az gelişmiş ülkeleri daha fakir hale getirmektedir. Gelişmiş ülkeler, üretim faaliyetlerini az gelişmiş ülkelere devretmektedir. Gelişmiş ülkeler, az gelişmiş ülkelerde üretim standartlarını belirlemekte, ürettikleri yeni teknoloji ürünlerini gelişmemiş ülkelere ihraç ederek daha da zenginleşmektedir.
Yeni ekonominin uygulaması sadece gelişmiş ülkelerle sınırlı kalmaktadır. Sadece gelişmiş ülkeler bilgi üretmekte, bilgi ve teknoloji ihraç etmektedir. Az gelişmiş ülkelerde eski ekonomide kullanılan üretim teknikleri kullanılmakta, bu ülkeler teknoloji ithal ederek, gelişmiş ülkelerin taleplerini karşılayan ülkeler haline gelmektedir.
Yeni ekonomi, maliyetleri düşürerek ve verimi artırarak gelişimi sağlamaktadır. Ama bu gelişim sadece gelişmiş ülkelerin çıkarına olmaktadır.
Yeni ekonomi, sınırların ortadan kalkmasını ve üreticilerin tüketicilerle aracısız ticaret yapmasını vadetmektedir. Halbuki yeni ekonomi gelişmiş ülkeleri daha zenginleştirip az gelişmiş ülkeleri daha fakirleştirerek ülkeler arası sınırları daha da belirgin hale getirmektedir. Ticarette aracılık işlevini gelişmiş ülkeler üstlenmekte, gelişmemiş ülkelerin ürettiği mal ve hizmetler birkaç gelişmiş ülke tarafından markalanarak dünyanın diğer ülkelerine ihraç edilmektedir. Örneğin; Nike ürünleri Amerika Birleşik Devletleri için Çin'de üretilmekte ve ABD tarafından tüm dünyaya pazarlanmaktadır. Nike firması sadece standartlar belirleme görevi üstlenmektedir. Nike bu yolla, yapılan her ayakkabı satışından elde edilen karın %40'ını almakta, ayakkabıyı üreten fabrikalarsa karın ancak %4'ünü alabilmektedir.
İnternet üzerinden ticarette (e-ticaret) de yeni ekonominin yarattığı sonuçlar geçerli olmaktadır. Dünyada; Yahoo.com, Ebay.com, Amazon.com, Türkiye'de; GittiGidiyor.com, Mynet.com gibi büyük İnternet şirketleri piyasayı -bilerek ya da bilmeyerek- oligopol haline getirmektedir. İnternet kullanıcılarının tamamına yakını bu şirketlerin en az birinden hizmet almaktadır. Bu durumda e-ticarette tam rekabet koşulları oluşamamaktadır.
Sonuç olarak; hiçbir sistemin mükemmel olmadığı gibi yeni ekonomi de mükemmel değildir. Buna karşın Türkiye, en hızlı şekilde, yeni ekonomiye geçişi sağlamak ve gelişmiş ülkelerden teknoloji ihraç ederek bu ülkeler için mal ve hizmet üreten bir eski ekonomi ülkesi olmaktan kurtulmak zorundadır.
Kaynaklar