Lope de Vega (Félix Lope de Vega y Carpio)

Lope de VEGA (1562-1635)
MsXLabs.org & Temel Britannica

İspanyol ede­biyatının "altın çağ"ının en önemli oyun yazan Lope de Vega, İspanyol tiyatrosunun kurucusu sayılır. Madridli bir nakkaşın oğlu olarak dünyaya geldi. Babasının sanatına hiç ilgi duymadı. Cizvit okulunda öğrenim gör­dükten sonra, Avila piskoposunun sağladığı parasal destekle papazlık eğitimine başladıysa da, serüven tutkusu ağır basınca kiliseye girmekten vazgeçti. Henüz 20 yaşındayken kaleme aldığı şiir ve oyunlarla bir yazar olarak adını duyurdu.
Lope de Vega renkli bir yaşam sürdü. 1588'de İspanyol Armadası ile İngiltere'ye karşı savaşa katıldı, birçok aşk ilişkisi oldu ve yazdığı aşk şiirlerinin çoğunu sevgililerine adadı. Yaşamının son 30 yılını Sessa dükünün danışmanı, sırdaşı ve sekreteri olarak geçirdi.
Lope de Vega'nın 1.800 oyunun yanı sıra yüzlerce kısa oyun ve şiir yazdığı sanılmakta­dır. Oyunlarından yaklaşık 500'ü günümüze ulaşabilmiştir. Entrika ve karmaşık olay örgü­lerine dayanan ve ustalıklı sahne teknikleri içeren bu oyunlarda, Lope de Vega tarihsel, mitolojik, dinsel ve kırsal konuları işlemiştir. Ayrıca La Dorotea (1632) adlı özyaşamöyküsü de önemli yapıtları arasında yer alır. Oyunları ve şiirleri yalnızca İspanya'da değil, tüm Avrupa'da edebiyatı büyük ölçüde etki­lemiştir.

CARPİO (FELİX LOPE DE VEGA), İspanyol yazar (Madrid 1562 - ay. y. 1635). Babası nakış ustasıydı. Lope'nin bir cizvit okuluna, Krallık akademisi'ne, Alcalâ de Henares üniversitesi’ne devam ettiği sanılır. 1580'e doğru Alcalâ başpiskoposunun hizmetine girdi, sonra Las Navas markisinin sekreteri oldu. Söylentiye göre 1583'te Portekizliler’e karşı Terceira adasına (Asor) düzenlenen bir sefere katıldı ve bu seferden döndükten kısa bir süre sonra, kadın komedyen Elena Osorio' ya tutuldu. Diyaloglar halinde kaleme aldığı Oorotea adlı yapıtında aslına oldukça sadık bir biçimde betimlediği bu aşk kısa sürdü ve terk edilişinin intikamını almak için yazar, Elena ve ailesiyle ilgili dedikodular yaydı. Bu tutumu, oyun yazarı olarak ün yapmış olmasına rağmen, 1587 aralığında tutuklanmasına ve şubat 1588' de sekiz yıl sürgün cezasına çarptırılmasına yol açtı. Ancak bu durum gizlice Madrid'e dönmesini ve isabel de Urbina’ yı kaçırmasını engellemedi, 10 mayısta vekâlet yoluyla evlendiyse de, hemen ardından 29 mayısta Yenilmez Armada’nın amirallik gemisi San Juan'a binerek isabel'i terk etti. İspanyol felaketinden sonra Lope de Vega, isabel ile Vâlencia'ya yerleşti, çevresine küçük bir edebiyatçılar grubu topladı. Tüm ispanyada oynanan ve Valencia tiyatro okulunun ortaya çıkışına büyük çapta katkıda bulunan en güzel yapıtlarından birkaçını da burada yazdı. 1590'da, Castilla'ya dönmesine Madrid'e değilizin erildi ve böylece Toledo'ya, sonra Alha de Tormes’e yerleşme olanağı buldu, burada Alba dükünün hizmetine girdi, pastoral romanı Arcadia'yı (1598) gene bu sırada yazdı. Lope de Vega 1595'e kadar bu kentte yaşadı ve İsabel ile iki küçük kızı burada öldü.
Madrid'e dönmesine izin verilince (1596), Antonia Trillo ile birlikte orada, nikâhsız olarak yaşamaya başladı; bu durum Kilise'yte başının derde girmesine yol açtı. 1598'de Juana de Guardo ile evlendiyse de 1600'de ondan ayrılarak kadın oyuncu Micaela Lujân ile yaşamaya başladı ve kendisine yedi çocuk veren bu kadın tarafından 1608'e doğru terk edildi. 1608’de Juana öldü; Lope de Vega, 1614’te Toledo'da papaz oldu. Bu birdenbire dine yöneliş yaşamındaki kural tanımaz tutuma son vermedi, birbiri ardısıra iki kadın komedyenle yaşadı. Yaşamının son büyük aşkı, evli bir kadın olan Marta de Nevares’dir: kör olrnaslna ve 1626'da çıldırmasına rağmen Lope de Vega, bu kadını ölünceye kadar (1632) sevecektir. 1634’te Marta'dan olma kızının kaçırılması üzerine şairin sağlık durumu iyice sarsıldı. Son yıllarında halkın sevgisini de yitiren sanatçı bir süre sonra öldü.
Lope de Vega'nın yaşamının büyük bir bölümünü kadınlara hasrettiği anlaşılıyor. Gizemcilikten özgür düşünceye kadar büyük bir çeşitlilik gösteren bu deha, tüm edebiyat türlerinde ürünler vermiştir; ama onu asıl ünlendiren tiyatro oyunlarıdır. Şiirlerinin ve komedilerinin büyük bir bölümünü kendi adını koymadan ya da takma adlarla yayımlamıştır, bu nedenle de yazarı bilinmeyen birçok yapıt ona mal edilir. Lope de Vega her türlü temadan, özellikle de tarih ve efsaneden esinlenmiştir. 100 ottava rimalık on bölüm halinde kaleme aldığı destansı şiiri La Dragontea' da (1596’da yazıldı, 1598'de basıldı) İspanyol filosunun 1585’te İngiltere'ye karşı kazandığı zaferi; 1609'da yayımlanan 10 bölümlük şiiri Jerusalân conquistada'da (Lope de Vega bu yapıtında Tasso ile rekabet etmek istemektedir) Alfonso Vll'nin kişiliğini ve haçlı seferini; 1617'de kaleme aldığı El Ultimo Godo'da İspanyol Fteconquista'sının baş kahramanının serüvenlerini; aynı şekilde 1623'te yazdığı Las Famosas Asturianas adını taşıyan yapıtında da yüz genç kızın Cördoba'daki emevi hükümdarına sonuluşu efsanesini konu aldı. Kendisine mal edilen çok sayıdaki edebiyat ürününden 500'e yakını bugüne ulaşmıştır. Bu verimliliğine rağmen, tiyatro oyunlarında başarıya ulaşmak için izlenecek yolları ve tiyjftro teknikleri de kuramsal bir yaklaşımla ele almaktan geri kalmadı. Arte nuevo de hacer comedias (1609) adlı yapıtında traji-komedinin kesin formülünü yaratmıştır: 3 perde, 3 000 dize; aynı olayların iki kez (biri komik, öteki trajik) yorumlanması; sahne mekânının tek ve dekorsuz olması; zaman birliği (bir gösteri süresi olan üç saat tüm insanlık tarihini kapsayabilir).
Töre komedileri en başarılı olduğu türdür: Alcade de Zalamea (Zalamea sorgu yargıcı) [1600]; El acero de Madrid (yazımı 1610); La noehe toledana, 1612; Peribâhez y el Comendador de Ocafia, 1614; Los melindres de Belisa (1617'de yırtılandı, daha sonra La dama metindivsa adıyla yeniden basıldı); El anzuelo de Fenisa (1617); La estrella de Sevilla (1617'ye doğr.); Bahçıvanın' köpeği (El pero del hortelanp 1618); Fuenteovejuna (1618); Amar sin saber a quidn (1630); El castigo sin yenganza (1631'de yazıldı, 1635'te basıldı); El mejor alcalde el rey (1635); El Caballero de Olmedo (1606'dan önce yazıldı, 1641'de yayımlandı).
Lope de Vega, konusunu Ortaçağdan ya da Kutsal Kitap'tan alan yapıtlar (La Hermosa Ester, 1610) da verdi. Bazı gizemci yapıtları da önemlidir: Le Romancero sspritual para recrearse et atma con Dios (1619), Soliloquios (ilk versiyonu 1612; 2. versiyonu 1629), Rimas genel başlığı altında toplanmış çeşitli şiir parçaları ve bürlesk şiir La Gatomaquia.
Son olarak, Lope de Vega, on ikisi 1644'te yayımlanan kırka yakın autos sacramentates bırakmıştır.