Sarayköy - Denizli

Sarayköy - Denizli
Vikipedi, özgür ansiklopedi

Tarihçe

Sponsorlu Bağlantılar

Sarayköy ilçesi'nin kuruluş tarihi kesin olarak bilinmemesine rağmen, 14. yüzyılın sonlarına doğru Türkmen aşiret Reisi Sarıbey tarafından kurulduğu tahmin edilmektedir. Sarıbey’in kendi adı ile kurduğu köyün adı, daha sonraları çeşitli değişikliklere uğrayarak günümüzde Sarayköy’e dönüşmüştür. 1763 yılına kadar köy olan Sarayköy, bu tarihte Aydın iline bağlı bucak olmuştur. 1867 yılında Denizli livasının kazaya çevrilmesi üzerine, Denizli’ye bağlı bir nahiye olarak statüsünü korumuş, 26 Şubat 1882 yılında Denizli’nin sancak olması üzerine bu tarihten itibaren Denizli Sancağı’na bağlı bir kaza olmuştur.
15 Mayıs 1919’da Yunanlılar’ın İzmir’i işgal ederek Aydın, Nazilli ve Sarayköy’e doğru ilerlemeleri karşısında Sarayköy Heyet-i Milliyesi zaman kaybetmeden harekete geçti. Müftü Ahmet Şükrü Yavuzyılmaz, Sarayköy ve civarında eli silah tutabilen herkesi topladı. Bu girişim sayesinde toplanan gönüllü kuvvet Menderes köprüsünü ve havalisini koruyarak, düşmanın ilerlemesini ve Denizli’ye girmesini engellemiştir. Bu günün anısı ve Sarayköylü vatanseverlerin gösterdiği kahramanlık nedeniyle bir efe heykeli yaptırılmış, bu heykel Sarayköy’ün sembolü olmuştur. Her yıl 24 Mayıs gününde bu anlamlı ve coşkulu olay tüm ilçede “Sarayköy’ün Milli Mücadeleye Katılım Günü” olarak şenliklerle kutlanmaktadır.

Coğrafi yapı ve nüfus
Denizli merkeze 20 km mesafedeki Sarayköy’ün kuzeyinde Buldan, doğusunda Denizli, güneyinde Babadağ, batısında Buharkent, Kuyucak ilçeleri ile çevrilidir.. Aydın dağları ile Menteşe dağları arasında akan Büyük Menderes akarsuyu nedeniyle, aynı adı alan ovada yerleşilmiş, ancak bazı köyler çevredeki dağ eteklerinde sıralanmışlardır. Yüzölçümü 470 km2’dir. İlçenin kuzeyinden Büyük Menderes akarsuyu geçmektedir. Ayrıca yazın suyunu kaybeden küçük çaylarda bulunmaktadır.
Akdeniz ikliminin özelliklerinin görüldüğü ilçede, yazlar sıcak ve kurak, kışlar ise çok soğuk olmamakla beraber yağışlı geçmektedir. Sarayköy’ün Sazak dağı ise genelde çıplak, ancak dağın ve çevresinin ağaçlandırılması için Denizli Orman Bölge Müdürlüğü’nce yoğun çalışmalar sürdürülmekte ve bu nedenle birçok fidan dikilmiş bulunmaktadır.
2010 yılı nüfus sayımına göre; ilçe merkezi nüfusu 18.510, toplam nüfusu 29.854'tür.

İdari yapı
Sarayköy´e bağlı toplam 4 belde ve 21 köy vardır.

Ekonomik durum
Sarayköy ve çevresinde en gelişmiş sanayi dalı dokumacılıktır. Eskiden beri Babadağ ve köylerinde yürütülen dokumacılık son yıllarda Sarayköy’ün çevre köylerine de girmiştir. Buralarda çoğunlukla tüccar için fason dokunan ham bezler daha sonra işlenerek ve desen baskıları yapılarak çarşaf ve nevresim halinde piyasaya sunulmaktadır. Köprübaşı köyündeki iki tekstil fabrikası bu yöntemle ürettiği tekstil mamullerini yurt dışına ihraç etmektedir. Sarayköy’de bulunan meşrubat fabrikasında gazoz ve kola gibi içecekler üretilmektedir. Ayrıca Sarayköy izmir yolu üzerinde sarayköye 3 km uzaklıkta menderes tekstil sarayköy nufüsuyla birlikte, Manisa, Aydın ve ilçeleri olmak üzere bir çok aileye iş imkânı sunmuş 8 bine yakın çalışanı ile büyük istihdamı başta sarayköy halkı olmak üzere çevre illere bu imkânı sunmuştur.Sarayköyde bahçe kültürüde oldukça yaygındır şeftali, erik, kayısı,başta olmak üzere çok sayıda meyve yetiştiriciliği yapılmaktadır. ayrıca Sarayköy iklimi elverişli olması nedeniyle kendi kendine yetebilen bir ilçemiz olduğu kadar çewre ilçelere, illere ve dış ülkelere de ihraç etmektedir. Çiftçiliğin geçim kaynağı olduğu sarayköyde pamuk üretimi ve bağcılık verimli ovasında yetiştirilmektedir. İlçenin hasköy köyünde 1 adet tavuk çiftliği bulunmakla beraber tekke hamamları civarında seracılık oldukça yaygındır.Sarayköün denizliye uzaklığı 22 km olması ULAŞIMI kolaylaştırmış SANAYİ ÜRÜNLERİNİN MALİYETİNİ DÜŞÜRMÜŞ PİYASAYA SUNULMASINI KOLAYLAŞTIŞMIŞTIR. Denizli Sarayköy güzergahı üzerinde 300 e yakın sanayi tesisi bulunmaktadır. TÜRKİYEDE SANAYİ açısından 1. sırayı alan ilimiz ülkeye bu sayede de büyük miktarda döviz girdisi sağlamaktadır.
Kızıldere jeotermal santralinden dışarıya atılan atık sıcak su kullanılarak, merkezi ısıtma yöntemi ile Sarayköy ilçe merkezinde yaklaşık 5000 konut ısıtılmaktadır.

Kızıldere jeotermal santraline ek olarak yapılan bir tesiste santralden dışarıya atılan atık sudan kurubuz ve sıvı karbondioksit üretilmektedir. Tesisin işletme kapasitesi yurdumuzun bu ihtiyacını karşılayabilecek düzeydedir. Üretilen bu ürünler yurdumuzda meşrubat sanayiinde, gıdaları dondurma ve şoklama işlemlerinde ayrıca endüstride de kullanılmaya başlanmıştır.

İlçede 1940 yılında, 17 ortak tarafından kurulmuş olan (halen 1687 ortağı vardır) 3500 ton kapasiteli kapalı depolama alanı, 34 adet çırçır makinesinden oluşan bir çırçır fabrikası bulunmaktadır.
Büyük Menderes akarsuyunun suladığı Sarayköy ovası sulu tarımın yapıldığı verimli bir arazidir. Kanal ve kanaletler sistemi ile ekili alanların büyük bir bölümü sulanmaktadır. 105.000 dekarlık pamuk ekili alanı toplam arazinin %68’ini oluşturmakta, ardından sebze ile erik, kayısı şeftali üretimi gelmektedir. Bunların dışında çok olmamakla birlikte zeytin üretimi de yapılmaktadır.

İlçe yer altı kaynakları yönünden zengindir. Yeşilyurt köyü çevresinde alçıtaşı ocakları bulunmaktadır. Sazak dağında ve Kabaağaç alanında kalorisi çok yüksek fakat damar olarak az olan Linyit kömür ocakları bulunur.

Yakın çevrede Kızıldere, Tekke, Yenice ılıcaları olmak üzere bu şifalı sular Büyük Menderes akarsuyu çevresinde bulunmaktadırlar. İlçe sınırları içinde ayrıca in hamamı ılıcaları da vardır.
Kızıldere Jeotermal Santrali: Denizli Sarayköy ilçesi Karataş köyü sınırları içerisindedir.

Ünlüleri
Sezen Aksu
Aysel Gürel
Tekin Akmansoy
Nevzat Atlığ
Bulut Aras
Tuba Ünsal
Rüştü Demirci
Nevzat Atlığ
Murat Karasu
Ali Faruk Akgören

Saryköy, Denizli
MsXLabs.Org & MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi

Denizli iline bağlı ilçe ve bu ilçenin merkezi olan kasaba. İlçe topraklarını, Büyük Menderes'in suladığı ova ve ovayı çevreleyen dağların yamaçları oluşturur. Ekonomi tarım, hayvancılık, pamuk, üzüm, incir yetiştirimi ve küçük dokuma sanayiine dayanır. İlçe, Denizli-İzmir karayolu üzerinde, düz bir alanda kurulmuştur. Yüksekliği 170 m., yüzölçümü 619 km2, ilçe nüfusu 33.407, merkez nüfusu 17.373 (1997).


Sarayköy ilçesinin kuruluş tarihi kesin olarak bilinmemesine rağmen XlV . yüzyılın sonlarına doğru Türkmen Aşiret Reisi Sarı bey tarafından kurulduğu tahmin edilmektedir. 1763 yılına kadar köy olan Sarayköy, bu tarihte Aydın iline bağlı bucak olmuştur. 1867 yılında Denizli livasının kazaya çevrilmesi üzerine, Denizli'ye bağlı bir nahiye olarak statüsünü korumuş, 26 Şubat 882 yılında Denizli'nin sancak olması üzerine bu tarihten itibaren Denizli Sancağına bağlı kaza olmuştur

İlçemiz; Anadolu yarım adasının batısında, Ege bölgesine dahil, Büyük Menderes nehri vadisindedir. Denizli iline bağlı ve ile 22 km . uzaklıktadır. İlçe merkezinin bulunduğu geniş ova, bataklık ve kısmen göl halinde idi. Adına SARIGÖL denilirdi. Zamanla Kuzeye düşen ve Bayramyeri denilen Buldan yolu üzerinde bir adacık meydana gelmiş ve bu adacık üzerine SARIBEY adında bir aşiret reisinin yerleştiği söylenir İlk gelen ve yerleşen Sarıbey ve aşiretidir. (Aşireti, Oğuz Türklerinden olup, geçimlerini hayvancılıkla sağlayıp, sık sık yer değiştiren ve kendilerine yörük diye tabir edilen topluluk) SARAYKÖY ismini bu yöreye ilk yerleşen SARIBEY isimli aşiret reisinden aldığı, bu isimin zamanla SARIGÖL ve SARAYKÖY olduğu bilinmektedir. Evliya Çelebinin Seyahatnamesinde ilçemizin ismi EZİNEYİ ABAT ve EZİNEYİ LAZKİYE olarak geçer.

COĞRAFİ YAPI VE NÜFUS
Denizli merkeze 20 km . mesafedeki Sarayköy'ün kuzeyinde Buldan, doğusunda Denizli, güneyinde Babadağ, batısında Buharkent, Kuyucak ilçeleri ile çevrilidir. Aydın dağları ile Menteşe dağları arasında akan Büyük Menderes Akarsuyu nedeniyle, aynı adı alan ovada yerleşilmiş, ancak bazı köyler çevredeki dağ eteklerinde Yüzölçümü 470 Km2' dir. İlçenin kuzeyinden Büyük Menderes akarsuyu geçmektedir. Ayrıca yazın suyunu kaybeden küçük çaylarda bulunmaktadır. Akdeniz ikliminin özelliklerinin görüldüğü ilçede, yazlar sıcak ve kurak, kışlar ise çok soğuk olmamakla birlikte yağışlı geçmektedir. Sarayköy'ün Sazak dağı ise genelde çıplak, ancak dağın ve çevresinin ağaçlandırılması için Denizli Orman Bölge Müdürlüğünce çalışmalar sürmektedir. 2000 Yılı nüfus sayımına göre ilçe merkezi 17.760, İlçe geneli 36.495 ‘ dir
Sarayköy ve çevresinde en gelişmiş sanayi dalı dokumacılıktır. Eskiden beri Babadağ ve köylerinde yürütülen dokumacılık son yıllarda Sarayköy'ün çevre köylerine de girmiştir. Burularda çoğunlukla tüccar için fason dokunan ham bezler daha sonra işlenerek ve desen baskıları yapılarak çarşaf ve nevresim halinde piyasaya sunulmaktadır. Mücavir alan içindeki iki tekstil fabrikası bu yöntemle ürettiği tekstil mamullerini yurt dışına ihraç etmektedir. Sarayköy'de bulunan meşrubat fabrikasında gazoz ve kola gibi içecekler üretilmektedir. Kızıldere Jeotermal Santralinden ulusal enerjiye büyük katkı sağlayan elektrik üretimi yapılmakta, elektrik üretiminden artan sıcak suyla İlçenin ısıtılması sağlanmaktadır. Ayrıca Jeotermal elektrik santraline ek olarak yapılan bir özel tesiste santralden dışarıya atılan atık sudan kuru buz ve sıvı karbondioksit üretilmektedir. Üretilen bu ürünler yurdumuzda meşrubat sanayinde, gıdaları dondurma ve şoklama işlemlerinde, ayrıca endüstride kullanılmaktadır. İlçede 1940 yılında 17 ortak tarafından kurulmuş olan (halen 1687 ortağı vardır) 3500 ton kapasiteli kapalı depolama alanı, 34 adet çırçır makinesinden oluşan bir Çırçır fabrikası bulunmaktadır. Büyük Menderes nehrinin suladığı Sarayköy Ovası sulu tarımın yapıldığı verimli arazidir. Kanal kanaletler sistemi ile ekili alanların büyük bir bölümü sulanmaktadır. 105.000 dekarlık pamuk ekili alan toplam arazinin %68 ini oluşturmakta, ardından sebze ile erik, kayısı, şeftali üretimi gelmektedir. Son günlerde pamuk fiyatlarının istenen düzeyde olmaması, tarımda çeşitli alternatiflerin değerlendirilmesi için ortam sağlamıştır. Özellikle tarım alanlarının termal bölge içinde kalanlarında seracılık ön plana çıkmıştır. Denizli Valiliğince termal bölge içinde organize sera bölgesi kurulması için gerekli çalışmalar başlatılmakla, ilçemizin ekonomik geleceği konusunda önemli bir adım atılmıştır. Bu bölge içinde irili ufaklı seralarımız bulunmakla beraber, planlı ve organize edilmiş bir bölge içinde yapılacak organik tarıma dayalı seracılıkla; gerek iç ihtiyaç, gerekse ihracata dayalı tarım ürünlerinin üretilmesi, ilçe ve ülke ekonomisine önemli katkı sağlayacaktır. Sarayköy ilçesi yer altı zenginlikleri yönünden zengin değildir. Yeşilyurt Köyü çevresinde alçı taşı ocakları bulunmaktadır. Sazak dağında ve Kabaağaç alanında kalorisi çok yüksek fakat damar olarak az olan linyit kömür ocakları bulunur. Yakın çevrede Kızıldere, Tekke, Yenice ılıcaları olmak üzere şifalı sular Büyük Menderes akarsuyu çevresinde bulunmaktadır. İlçe sınırları içinde umut çiftliği İn Hamamı ılıcaları vardır. Kızıldere Jeotermik santrali; Denizli Sarayköy İlçesi Karataş köyü sınırları içerisindendir. Her yıl 24 Mayıs günü Milli Mücadeleye katılış günü şenlikleri yapılmakta, yine her yılın Ocak-Şubat aylarında Geleneksel Kış Turizminin yaygınlaştırılması için Deve Güreşleri tertip edilmektedir.

KARAYOLUNDAN
İzmir - Aydın - Denizli Karayolu:
Sarayköy; İzmir - Denizli Karayolu üzerindendir.
Sarayköy - Denizli 23 Km (Karayolu iki yönlü çift şerit)
Sarayköy - Aydın 106 Km (Karayolu iki yönlü çift şerit)
Sarayköy - İzmir 204 Km (Aydın - İzmir bölümü otoban)

Manisa - Denizli Karayolu :
Sarayköy; Manisa - Denizli Karayolu üzerindedir.
Sarayköy - Manisa 186 Km

Afyonkarahisar - Denizli - Aydın Karayolu :
Sarayköy; Aydın - Afyonkarahisar Karayolu üzerindedir.
Sarayköy - Afyonkarahisar 241 Km

HAVAYOLUNDAN
İstanbul - Denizli Havayolu:
İstanbul - Denizli arasında hava yolu kullanabilirsiniz.
Denizli - Sarayköy için ilçe dolmuşlarından yararlanabilirsiniz.

DEMİRYOLUNDAN
İzmir - Aydın - Denizli Demiryolu:
Sarayköy; İzmir - Denizli demiryolu üzerindedir.