Kahramanmaraş - Sayfa 2

Göksun

Göksün, topraklarının bir bölümü Doğu Anadolu Bölgesi, daha büyük bölümü Akdeniz Bölgesi sınırları içinde kalan, Kahramanmaraş iline bağlı ilçe ve ilçe merkezi kent. Yüzölçümü 1.920 km2 olan Göksün ilçesi kuzeyde Kayseri ili ve Afşin ilçesi, kuzeydoğuda gene Afşin, doğuda Elbistan ve Ekinözü ilçeleri güneyde Merkez ilçe ve Andırın ilçesi batıda da Adana iliyle çevrilidir.

Göksün, Kahramanmaraş ilinin kuzeybatı- kesiminde, oldukça yüksek bir alanda yer alır. Kuzey-güney doğrultusunda uzanan Dibek Dağı batıda Adana iliyle doğal sınır oluşturur. İlçenin kuzey kesimini engebelendiren Binboğa Dağları, Işık Dağında 2.935 m’ye yükselir. İlçenin en yüksek noktası, Berit Dağının 3.027 m’ye erişen doruğudur. Binboğa Dağları doğuya gidildikçe yüksekliği 1.500-2.000 m arasında değişen platolara dönüşür. Berit Dağının çevresinde de yer yer zengin çayırlarla kaplı platolar yer alır, ilçenin en önemli akarsuyu, Ceyhan Irmağının kollarından Göksün Çayıdır. Göksün Çayı üzerinde sulama ve taşkın önleme amaçlı Adatepe Barajımın yapımı planlanmıştır. Öteki önemli akarsuları Güredin ve Kömürsuyu dereleridir. Göksün Çayının suladığı Göksün Ovasının uzunluğu 30 km, genişliği ise 20 km kadardır.

İlçede başlıca ekonomik etkinlik tarımdır. En çok üretilen tarla bitkileri buğday ve şeker pancarıdır. Önemli miktarda fasulye, nohut, elma ve üzüm yetiştirilir. Arpa, mercimek, kayısı ve antepfıstığı üretimi ise düşük düzeydedir; hayvancılık ikincil geçim kaynağıdır. En çok koyun ve kıl keçisi yetiştirilir. İlçe tarımında ormancılık da önem taşır. Gelişmiş durumdaki kereste üretimi ve ticareti yöre dışı pazarlara açılmıştır. Göksün Yem Fabrikası 1980’de işletmeye açılmıştır. İlçe topraklarında alüminyum ve demir yatakları vardır.

Göksun’un bilinen yerleşim tarihi Roma dönemine uzanır. Germenikeia’yı (Kahramanmaraş) Mazaka (Kayseri) ve Kilikya’ya bağlayan yolların kavşağında önemli bir konaklama merkezi olan kentin antik adı Kokussos’tu. 14. yüzyıldan 16. yüzyıl başlarına değin Dulkadıroğullarınm yönetiminde kalan yöre 1522’de Osmanlı topraklarına katıldı. Kent 19. yüzyıl sonlarında, Halep vilayetinden ayrılan Zor mutasarrıflığı sınırları içinde bulunan Maraş sancağının Andırın kazasına bağlı bir nahiye merkeziydi. Ama bu dönemde kaza merkezi Andırın ile Göksün arasında sık sık yer değiştirdi.

İlçe merkezi Göksün kenti, gelişmekte olan bir yerleşimdir. Terbüzek Çayının kenarında kurulmuş olan kentten Kahraman- maraş-Kayseri karayolu geçer. Kent bu yolla il merkezi Kahramanmaraş’a 94 km uzaklıktadır. Afşin ve Elbistan’ı il merkezine bağlayan yol da kentten geçer.
Göksün Belediyesi 1908’de kurulmuştur. Nüfus (1990) ilçe, 70.616; kent, 22.847.

Büyük bölümü Akdeniz Bölgesi’nde, küçük bir bölümü de Doğu Anadolu Bölgesi’nde yer alan Göksun, Kahramanmaraş iline bağlı bir ilçe olup, kuzey ve kuzeybatısında Kayseri, kuzeydoğusunda Afşin, doğusunda Elbistan, güneydoğusunda Merkez ilçe, güneyinde Andırın, batısında da Adana bulunmaktadır. Göksun; daha önce göl olan yerin kuruması ile meydana gelen, etrafı dağlarla çevrili bir yerleşim yeri olup, Göksun Ovası’nda kurulmuştur. Ova, kuzeyden Binboğa, batıdan Kırdağı, doğudan Kaman Dağları ve güneyden Bayrat Dağı ile çevrilidir. Kahramanmaraş’ın kuzeybatısında yüksek bir alanda kurulmuş olan Göksun’un kuzey-güney doğrultusunda uzanan Dibek Dağı (2.549 m.) ilçenin Adana ile doğal sınırını oluşturmaktadır. İlçenin kuzeyini engebelendiren Binboğa Dağları, Işık Dağında 2.935 m.ye yükselir. İlçenin en yüksek noktası Berit Dağıdır (3.027 m.). Binboğa Dağları 1.500-2.000 m.den sonra platolara dönüşür ve bu dağın çevresinde çayırlarla kaplı platolar yer alır. İlçe topraklarını Ceyhan Nehri’nin kollarından Göksun Çayı sulamaktadır. Ayrıca Güredin ve Kömürsuyu Dereleri de yöreyi sulamaktadır. İlçe sınırları içinde herhangi bir doğal göl yoktur. Çardak kasabası ve Kamışçık köyünde birer gölet bulunmaktadır. Ayrıca ilçenin Kuzey doğusunda bulunan Adatepe Barajı ve Değirmendere kasabasındaki gölet inşaatı da devam etmektedir. İl merkezine 97 km. uzaklıktadır. Denizden 1.350 m. yükseklikteki ilçenin yüzölçümü 1.920 km2 olup, toplam nüfusu 79.592’dir.

Göksun’da bitki örtüsü step görünümündedir. Karadeniz’ e özgü bitki türlerinden porsuk, kayın, gürgen, kızılağaç, mürver benzeri bitkiler ile sedir ve karaçam ağaçlarının oluşturduğu ormanlık alanlarda, ardıç, meşe, ibreli ardıç karışımı, karaçam, göknar, sedir ve kızılçamlar da bulunmaktadır.

Akdeniz iklim kuşağında yer almasına rağmen Toroslar’ın olumsuz etkisi ve yükseltiden dolayı, Göksun’ da deniz etkisi görülmez. İlçede yazları sıcak ve kurak, kışları ise soğuk ve kar yağışlı olan Akdeniz yakını dağ iklimi görülür. İlçede Akdeniz yağış rejimi görülür. En fazla yağışı kış ve ilkbahar mevsimlerinde, en az yağışı ise yaz mevsiminde alır.
İlenin ekonomisi tarım, hayvancılık ve ormancılığa dayalıdır. Yetiştirilen başlıca tarımsal ürünler, buğday, şeker pancarı, fasulye, nohut, elma, üzümdür. Az miktarda arpa, mercimek, kayısı, Antepfıstığı yetiştirilmektedir. Hayvancılıkta koyun ve kıl keçisi besiciliği yapılmaktadır. İlçede kereste üretimi ve ticareti oldukça gelişmiştir. İlçe topraklarında aliminyum ve demir yatakları bulunmaktadır.

Göksun ismi, eski kaynaklara göre “Kokusus”, “Cocussus” tur. Kokussus buranın Roma dönemindeki adı olup, Bizanslılar döneminde “Kokson”; Ermeniler zamanında da “Koksen” olarak anıldığı bilinmektedir. Osmanlı kaynaklarında ise, bu isim “Köksün” veya “Göksün” olarak geçmektedir.

Göksun yöresinde yapılan arkeolojik kazılar, Göksun tarihinin, tarih öncesi çağlara kadar indiğini göstermiştir. Göksun merkezindeki höyükte yapılan araştırmalarda “Bakır Çağı” na tarihlenen, M.Ö. 2500 yıllarında yapıldığı anlaşılan çanak ve çömlekler bulunmuştur. Burada ele geçen, bu döneme ait Göksun Yazıtı İstanbul Arkeoloji Müzelerindedir.

XIX. yüzyıl sonlarında bazı yabancı bilim adamları inceleme ve araştırma yapmak üzere Göksun yöresine gelmiştir. Bunlardan Hogorth (İngiliz), Sterett (Amarikalı), Kiepert ve Hugo Grothe (Alman) isimli bilim adamları, Göksun ve çevresinde bir dizi inceleme ve kazılar yapmışlarsa da elde ettikleri bulgular hakkında yeterli bir yayın yapmamışlardır. İstanbul Üniversitesi’nden Prof.Bahadır Alkım 1949 yılında, yörede kazı ve araştırmalar yapmış, Taşoluk’ta yüzey araştırmaları sonucunda taştan yontulmuş bıçak, balta ve kazma benzeri aletler elde etmiştir. Prof. Dr. İ.Kılıç Kökten’in Döngel köyündeki Döngel Mağaraları’nda 1956-1959 yılları arasında yaptığı arkeolojik çalışmalar, bölge tarihinin Prehistorik Çağlara kadar uzadığını göstermiştir. Buradaki höyüklerde ele geçen çanak, çömlek ve tabletlerin Irak’ın Musul şehri civarında bulunan verilerle benzerlik gösterdiği saptanmıştır. Musul’ da ele geçen eserlerin Asurlular’a ait olduğu dikkate alındığında, Göksun’un da Asurlular’a bağlı bir ticaret kolonisi veya bir konaklama merkezi olduğu açıklık kazanmaktadır. Asurlular, Kayseri (Kültepe)’deki ticaret kolonilerine giderken o zamanlar Kayseri’ye en yakın yol güzergahında bulunan Göksun’dan geçtikleri de böylece ortaya çıkmıştır.

Hattiler ve Hititler Göksun’da yaşamışlar ve onlara ait kalıntılar günümüze kadar ulaşabilmiştir. Prof.Dr.Kemal Balkan, Hattilerin bölgede kurdukları mama Beyliği merkezinin Göksun, Elbistan veya Şar’da (Komana) olduğunu ileri sürmüştür. Daha sonraki dönemlerde yörede İskitlerin baskısı ile Kimmerler, ardından da İskitler, Medler ve Persler egemen olmuşlardır. Makedonya Kralı Büyük İskender’ in Doğu Seferi sırasında M.Ö. 333 tarihinde İskenderun’ un doğusunda, İssos (Ayas) ovasında son Pers Kralı III. Darius’ u mağlup etmesi ile Torosların doğusunda yer alan Güneydoğu Anadolu şehirleri ile birlikte Kahramanmaraş ve çevresi de Makedonyalıların hakimiyetine girmiştir. Büyük İskender Kahramanmaraş, Göksun, Afşin ve Elbistan üzerinden İran’a yürümüştür.

Göksun’un Roma, Bizans ve Ermeniler zamanında, Kayseri-Elbistan ve Elbistan-Maraş yol güzergahında bir konaklama beldesi olarak kullanıldığı, Roma gezginlerinden Antonius’un “İtinerarum Antonium” adlı eserinden anlaşılmaktadır. Göksun’un Roma dönemindeki şehir merkezinin yeri, yapılan bütün çalışmalara rağmen kurulduğu yer tespit edilememiştir. Bu döneme ait mimari eserlerin kalıntılarına da rastlanmamıştır. Urfalı Mateos, bunun nedenini o zamanlar bu yörede yaşanan büyük sel ve deprem felaketlerine bağlamaktadır.

Göksun, M.S. 395 – 1030 yılları arasında Bizans egemenliği altında kalmıştır. Kayseri-Kilikya arasındaki en kısa yolun Göksun’ dan geçmesi, Bizans döneminde yöreye önem verilmesine neden olmuştur. Bu amaçla hem askerî hem de siyasî bakımdan bu kısa yolun güvenliğini sağlamak için güçlü kaleler inşa etmişlerdir. Bizans devrinde Göksun’un, aynı zamanda, sürgün hayatı geçirmeye mahkûm papaz ve rahiplere sürgün yeri olduğu da söylenmektedir. Hz. Ömer devrinde Araplar, Bizans İmparatorluğuna baskılar yapmış, Elbistan’a kadar olan yerler Arapların hakimiyetine girmiştir.

Malazgirt Savaşı’ndan (1071) sonra yöre, Alparslan’ ın komutanlarından Çavuldur Bey ve Afşin Bey Maraş ve içerisinde Göksun’un da bulunduğu yöreyi ele geçirmiştir. Selçuklu Sultanı Melikşah’ın ölümünden sonra, Büyük Selçuklu Devleti’nin zayıflamasını fırsat bilen Ermeniler, Bizanslıların da desteği ile Maraş Ermeni Krallığına bağlı olarak Göksun’daki prenslikleri yeniden kurmuşlardır. Göksun, Raban Kaleleri başta olmak üzere Ceyhan Irmağı’ndaki Ermeni Krallığına bağlı yöreler, Boldacı bey tarafından 1085’te yeniden Selçuklu topraklarına katılmıştır. Bir ara Haçlıların ve Ermenilerin eline geçen yöre, Danişmendlilerin eline geçmiştir. Danişmentli Melik Muhammed’in ölümüyle yöre yeniden Selçukluların egemenliği altına girmiştir. Anadolu Selçukluları 1243’te Kösedağ Savaşı’nda İlhanlılara yenilince, Maraş, Malatya, Adıyaman ve Elazığ yöresinde 1337’de kurulan Dulkadiroğulları Beyliği Göksun’u da ele geçirmiştir. Dulkadiroğulları ile memluklular arasında 1467’de yapılan savaş Göksun yakınlarında olmuştur. Ardından Dulkadiroğulları Safavilerin baskısına karşı koyamayarak geri çekilmişlerdir. Yavuz Sultan Selim zamanında, Çaldıran Savaşı (1514) ile Dulkadiroğulları Beyliği ortadan kaldırılmış, yöre 1515’te Osmanlı topraklarına katılmıştır.

Osmanlı İmparatorluğu döneminde Celali İsyanları Göksun’u da etkilemiştir. Celaliler ormanlık araziye sahip olan Göksun’a gelerek burada barınmışlardır. Ardından Kalenderoğlu İsyanı ile Celali isyanlarını Kuyucu Murat Paşa bastırmış ve bu arada Göksun’da da konaklamıştır.

XIX.yüzyıl sonlarında Halep vilayetinin Zor Mutasarrıflığı sınırları içerisinde bulunan Göksun, Andırın kazasının bir nahiye merkezi idi. Kaza merkezi Andırın ile Göksun ile sık sık yer değiştirmiştir. 1908 Yılında Maraş iline bağlı ilçe olan Göksun Cumhuriyetin ilanından sonra da bu konumunu sürdürmüştür.

GÖKSUN BELEDİYESİ

Kahramanmaraş Olayları

Aralık 1978’ de Kahramanmaraş kentinde mezhep çatışması sonucu patlak veren ve 100’ü aşkın kişinin ölümüyle sonuçlanan toplu saldın.

Siyasal nedenlerle körüklenen Alevi-Sünni ayrılığının Kahramanmaraş’ta gerginliği tırmandırdığı bir dönemde, 20 Aralık’ta kentteki sinemalardan birine patlayıcı madde atıldı. Ardından “sinemayı Alevi komünistlerin bombaladığı” söylentisi yayıldı ve solcu olarak bilinen iki öğretmen, kendilerini bombalama olayından sorumlu tutan bir grup sağcı gencin saldırısı sonucu yaşamlarını yitirdi.

23 Aralık’ta öğretmenlerin cenazeleri kaldırılırken büyük olaylar oldu. Cenazelerin getirildiği camide bulunanlar ölenlerin cenaze namazının kılınmasına karşı çıkarken bir yandan da “cenaze törenine katılanlann camileri ateşe verdiği” söylentisi kentin Sünni mahallelerine hızla yayıldı. Bunun üzerine harekete geçen silahlı ve sopalı kalabalık gruplar Kahramanmaraş’ın Alevi mahallelerine saldırdılar. Aralarında çocukların da bulunduğu çok sayıda kişi bu saldırılar sırasında öldü; evler, işyerleri yakılıp yıkıldı; yüzlerce kişi yaralandı.

Günlerce süren saldırı ve çatışmaları önlemekte yerel güvenlik güçleri yetersiz kalınca Kayseri ve Gaziantep’ten askeri birlikler gönderildi. Bülent Ecevit başkanlığındaki hükümet olaylar üzerine, 26 Aralık’ta aralarında Kahramanmaraş, Ankara ve İstanbul’un da bulunduğu 13 ilde sıkıyönetim ilan etti. Bu arada İçişleri Bakanı İrfan Özaydınlı da istifa etti, yerine Haşan Fehmi Güneş getirildi. Kahramanmaraş Olayları 1970-80 arasında Türkiye’deki siyasal şiddet eylemlerinin doruk noktasıydı.

Kahramanmaraş Olayları ile ilgili olarak daha sonra açılan davada 22 kişi hakkında ölüm cezası verildi. Yargıtay aşamasında 13 kişinin cezası onaylandı, ama uygulanmadı. Nisan 1991’de kabul edilen Terörle Mücadele Kanunu’yla mahkûmlar serbest bırakıldı.