Makemake Cüce Gezegeni

Makemake veya resmi olarak (136472) Makemake, Güneş Sistemi'ndeki bilinen üçüncü büyük cüce gezegen ve klasik KBO populasyonundaki ikinci büyük Kuiper kuşağı objesi. Makemake'nin çapı kabaca Plüton'un dörtte üçü kadardır. Bilindiği kadarıyla Makemake'nin hiç uydusu yoktur, bu durum da onu diğer büyük KBO'lar arasında farklı kılar. Bu gezegenin ortalama 30 K (-243.2 °C) olan aşırı düşük ısısı bize yüzeyi hakkında bazı detaylar vermektedir. Tahminlere göre yüzeyi; metan, etan ve olasılıkla nitrojen buzulları ile kaplıdır.



Başlangıçta 2005 FY9 ve daha sonra verilen 136472 adlarıyla bilinen Makemake, 31 Mart 2005'te Michael E. Brown'un liderliğindeki bir takım tarafından keşfedilmiş ve ardından aynı yılın 29 Temmuz'unda kamuoyuna açıklanmıştır. Gezegen adını Rapanui tanrısı Makemake'den alır. 11 Haziran 2008'de IAU (Uluslararası Astronomi Birliği), Makemake'yi plütonsal statüsüne potansiyel adaylar listesine almıştır. Plütonsal terimi, Neptün'ün yörüngesinin ötesindeki cüce gezegenleri Plüton ve Eris'in yanında sayılabilir kılmaktadır. Makemake resmi olarak 2008'in temmuz ayında plütonsal statüsüne yükseltilmiştir.

Makemake'de Atmosfer İzine Rastlanmadı

Sponsorlu Bağlantılar

Avrupa Güney Gözlemevi’nin (ESO) Şili’de bulunan gözlemevlerindeki teleskoplardan üçünü kullanan gökbilimciler, uzak bir yıldızın önünden geçtiği sırada yıldızın ışığını engelleyen cüce gezegen Makemake’yi gözlemlediler.Yeni gözlemlerle cüce gezegenin bir atmosferle çevrili olup olmadığı ilk kez kontrol edilmiş oldu. Bu soğuk dünyanın yörüngesi Güneş Sistemi’nin dış kısmında olup Pluto gibi bir atmosfere sahip olması bekleniyordu, ancak durumun öyle olmadığı görüldü. Bilim insanları ilk kez Makemake’nin yoğunluğunu da ölçtüler.

Cüce gezegen Makemake Pluto’nun üçte ikisi büyüklüğünde ve Güneş’in etrafında Pluto’dan daha uzakta ancak Güneş’e Eris’ten daha yakın olan bir yörünge üzerinde hareket ediyor. Eris, şu anda Güneş Sistemi’ndeki bilinen en büyük kütleli cüce gezegen konumunda. Makemake’nin daha önceki gözlemlerine göre, o da civardaki cüce gezegenlere benziyordu, bu nedenle gökbilimciler bir atmosferinin de olduğunu düşünüyordu, eğer varsa, Pluto’nunkine benzer olabilirdi. Ancak yeni çalışmaya göre, Eris gibi, Makemake de belirgin bir atmosfer tabakası ile çevrili değil.

Ne Atmosferi Ne de Uydusu Var

José Luis Ortiz liderliğindeki (Andalucía Astrofizik Enstitüsü, CSIC, İspanya) araştırma ekibi, ESO’nun Şili’deki La Silla ve Paranal gözlem yerleşkelerinde bulunan üç teleskop ile (Çok Büyük Teleskop-VLT, Yeni Teknoloji Teleskobu-NTT ve Geçiş Yapan Gezegen ve Gezegenimsiler Küçük Teleskobu- TRAPPIST) alınan görüntüleri Güney Amerika’daki diğer küçük teleskoplarla alınan verilerle birleştirerek Makemake’nin uzak bir yıldızın önünden geçişini gözlemeyi amaçladılar.

“Makemake’nin yıldızın önünden geçişi ve onun ışığını engellediği sırada, yıldız yavaşça sönüp sonra parlamaya başlamadı, önce gözden kayboldu ve sonra hemen birden belirdi. Bunun anlamı bu küçük cüce gezegenin kayda değer bir atmosferi bulunmuyor,” diyor José Luis Ortiz.Makemake’nin uydusunun olmayışı ve oldukça uzak olması üzerinde çalışma yapmayı zorlaştırıyor ve hakkında bildiklerimiz ise yaklaşık değerler. Araştırma ekibinin yeni gözlemleri Makemake ile ilgili görüşlerimize daha fazla detaylı bilgiler ekledi (boyutlarını belirleme, olası bir atmosfer için gerekli bileşenlerin neler olabileceği ve cüce gezegenin yoğunluğunun ilk kez tahmin edilebilmesi gibi). Ayrıca gökbilimcilerin Makemake’nin yüzeyinden yansıyan Güneş ışığının miktarını da bu sayede ölçebilmesi mümkün hale geldi (bu değere albedo deniyor). Makemake’nin albedosu yaklaşık 0.77 civarında, kirli buzla neredeyse aynı, Pluto’dan biraz yüksek, ancak Eris’ten daha düşük değerde.

'Yeni Bulguları Yeni Keşiflerde Kullanacağız'

Makemake’nin bu kadar ayrıntılı olarak gözlenmesi sadece bir yıldızın önünden geçişi esnasında mümkün olabilirdi (bu tür olaylara yıldız örtülmesi adı veriliyor). Bu nadir gerçekleşen fırsatlar gökbilimcilerin ilk kez Güneş Sistemi’nin uzak, ancak önemli üyelerinin etrafındaki ince ve hafif atmosferler hakkında çok şey öğrenmelerini, ve diğer bazı özellikleri hakkında kesin bilgiler edinmelerini sağladı.

Makemake için gerçekleşecek örtülme olayları çok nadir görülüyor. Çünkü gökyüzünde görece az sayıda yıldızın bulunduğu bir bölgede hareket ediyor. Bu nadir gerçekleşen olayları hassas bir şekilde tahmin ve tesbit etmek oldukça zor olduğu gibi, Güney Amerika’daki geniş bir alanda dağılmış koordineli bir gözlem ekibinin hassas gözlemlerini gerektiriyor. Bu büyük bir başarı göstergesi.“Pluto, Eris ve Makemake Güneş’imizden oldukça uzakta bulunan çok sayıdaki buzlu gökcisimlerinin en büyük örnekleridir,” ifadesini kullanan José Luis Ortiz, “Yeni gözlemlerimiz Makemake hakkındaki en önemli bilgimizden birini oldukça geliştirdi... Bu bilgiyi uzayın bu bölgesindeki merak uyandırıcı nesneleri keşfederken kullanacağız” dedi.

Kaynak : ESO / Nature (22 Kasım 2012)