En Soğuk Kahverengi Cüce

Kahverengi Cüceler

Sponsorlu Bağlantılar

Kahverengi cüceler evrenin “bu işi becerememiş” üyeleri. Onları Hollywood’un yıldız olamadan ikincil rollerde takılıp kalan aktörlerine benzetebiliriz. Ancak kabul etmek gerekir ki figüran da değiller. Gezegen diyebilmek için çok büyükler. Termonükleer füzyonu başlatacak boyutta olmadıklarından yıldız da değiller. Çoğu tek başına, soğuk ve karanlık bir alemde varlıklarını sürdürürler. Görünür ışık yaymadan, sadece kızılötesini görebilen gözler tarafından fark edilebilirler. Bazıları ise gerçek bir yıldızın gölgesine sığınarak çift yıldız sistemleri oluşturur. Yıldızın hareketlerinde görülen salınım, kahverengi cüceyi ele verir. Nereden bakılırsa bakılsın, tuhaf olan bu nesnelerin sayısının, evrendeki yıldızların sayısına eşit olduğu sanılıyor. İlki 1995′te keşfedildi ve bugüne kadar listeye birkaç tane daha eklendi.


Kaynak: Space(Gökbilim)

Avrupa Güney Yarımküre Astronomik Araştırmalar Organizasyonu (ESO)'ya ait olan Şili'deki VLT teleskobu ve Hawaii'deki iki farklı teleskop, uzayda şimdiye kadar tespit edilen en soğuk yıldızı keşfetti. 'Kahverengi cüce' türündeki yıldız, insanlar için bir bardak kahve sıcaklığında. 'CFBDSIR 1458+10B' adı verilen yıldızın Dünya'dan 75 ışık yılı uzaklıkta olduğu bildirildi.

Yıldızın yüzey sıcaklığının 150 - 200 derece civarında olduğu belirtiliyor. Hidrojen ve helyum füzyonunu sağlayacak termonükleer tepkimeler oluşmasına yetmeyecek miktarda kütleye sahip olan yıldızlara 'kahverengi cüce' adı veriliyor. CFBDSIR 1458+10B olarak tanımlanan kahverengi cüce, ikili bir Güneş sisteminin küçük ve soğuk üyesi. Güneş'in yüzey sıcaklığının 5 bin 500 dereceden fazla olduğunu hatırlatan gökbilimciler, keşfi oldukça "sıradışı" olarak nitelendiriyor. Hawaii Üniversitesi Astronomi Enstitüsü'nden Michael Liu, "Böylesi sıcaklığı, bir kahverengi cüceden daha çok onun çevresinde dolanan bir gezegende olmasını bekleriz. Hatta bu gezegenin atmosferinde su bulutlarının olmasını bile düşünebilirdik" dedi. Fransa'daki Joseph Fourier Üniversitesi'nden Philippe Delorme ise, "Böylesi soğuk bir nesneyi görmek ve üstelik bir kahverengi cüce sisteminin üyesi olduğunu keşfetmekten dolayı heyecanlıyız" diye konuştu.

Jüpiter'den yaklaşık 6 - 15 kat daha büyük olan kahverengi cücenin keşfi için ESO'nun VLT teleskobunun yanı sıra Hawaii'deki Keck II Teleskobu ile Kanada - Fransa - Hawaii Teleskobu kullanıldı. Nesnenin sıcaklığı VLT'deki 'kızılötesi tayfölçeri' ile tespit edildi.

Soğuk Kahverengi Cüceler ve Sınırları

2011 yılında NASA’nın Geniş Alan Kızılötesi Tarayıcısı (WISE) verilerinden hareket eden gökbilimciler en soğuk yıldızların yeni bir sınıfını keşfetmişti. Ancak şimdiye kadar bu cisimlerin gerçekte ne kadar soğuk olduğu bilinmiyordu. Aslında bazı kanıtlar bunların oda sıcaklığında olabileceğini gösteriyordu.NASA’nın Spitzer Uzay Teleskobu verilerini kullanarak yapılan yeni çalışma bu gerçekten soğuk olduğu bilinen kahverengi cücelerin yüzey sıcaklıklarının düşünülenden daha sıcak olduğunu, 125 ile 175 C derece arasında değişen sıcaklıklara sahip olduğunu göstermektedir. Karşılaştırma açısından Güneş’in yüzey sıcaklığının 5730 C derece olduğunu hatırlamakta fayda var.

Milyarlarca yıl boyunca soğuyarak bu sıcaklığa gelen bu cisimlerin 5 ile 20 Jüpiter kütlesinde olması gerekir. Güneş ise sıcaklığını kütleçekimsel küçülmeye bağlı olarak değil tek bir kaynaktan elde eder. Güneş sıcaklığını hidrojeni helyuma çevirerek korurken bu kahverengi cüceler böylesi bir enerjiyi oluşturacak kadar sıcak değildir.

Veriler araştırmacılara gezegen ve yıldızların şeklinin nasıl oluştuğunu gösterir. Harvard-Smithsonian Astrofizik Merkezi’nden Hubble üyesi Trent Dupuy: “Bu cisimlerden biri bir yıldız çevresinde dolanırken bulundu ki bir gezegen olarak da nitelenebilirdi” diyor. Gökbilimciler, belli bir yıldıza bağlı olmadan gezegen diski içinde oluşmuş gezegen kütlesindeki kahverengi cüceleri aramaktadır. Çalışma 5 Eylül tarihinde Science Express’de yayınlandı.

Bu cisimler küçük boyutlu ve düşük sıcaklığa sahip olduklarından kızılötesi dalga boyunda ışıma yaparlar. Bu nedenle kahverengi cüceleri karakterize etmek zordur.Bir cismin gerçek sıcaklığını belirlemek için bizden uzaklıklarını doğru tespit etmek şarttır. “Soğuk ve sönük cisimleri ancak bize yakın olması şartıyla öğreniriz. Daha sıcak ve parlak olduğu zaman daha uzaktaki cisimleri de çalışabiliyoruz.'' diyor Dupuy.

Ekip Spitzer’i kullanarak 20 ile 50 ışık yılı uzaklıktaki kahverengi cüceleri tespit edebiliyor.Bu cisimlerin uzaklıklarını belirlemek için arka plandaki yıldızların konumundaki belirgin değişimden -paralaks- yararlanılır. Spitzer Güneş çevresinde dolanan cisimler gibi yakın cisimlerin dolanımını ileri ve hafifçe geri hareketini görür. Kolunuzu uzatıp işaret parmağınıza bir gözünüzle sonra diğer gözünüzle bakın. Gördüğünüz konum farkı buradaki olaya benzer.

Yakındaki bir kahverengi cüce için bu paralaks hareketi küçüktür. Texas Austin Üniversitesi’nden Adam Kraus'a göre doğru uzaklığı tespit edebilmek için elimizde 320 kilometre uzaktaki bir ateş böceğini görecek yetenekte görsel cihazlar gereklidir.Yeni veriler gökbilimcilere soğuk ve gezegen diski gibi ortamlar için yeni bir bulmaca sunuyor. Kahverengi cücelerin sıcak yıldızlardan farklı olarak sıcaklığa bağlı gözlenebilir özellikleri güçlü veriler vermez.Bu çalışmada WISE’nin keşfettiği en soğuk kahverengi cüce örnekleri ele alınmıştır. Son iki yıl içinde keşfedilen yeni kahverengi cücelerin de çalışmaya eklenmesiyle gökbilimciler çok önemli ayrıntılara ulaşacaklarını düşünüyor.

Kaynak: Spitzer / Science Express (05 Eylül 2013)