MACUN a. (ar. ma’cun).
1. Bir bağlayıcı ve bir katkı maddesinden oluşan, delikleri, yarıkları kapamak, kırıkları onarmak, nemden korumak amacıyla bir yüzeyi sıvamak için kullanılan hamursu madde.
2. (Diş) macunu, dişlerin temizliğine, dişetlerinin bakımına ve ağzın temizlenmesine yönelik madde.
3. Boya, şeker, tarçın ve çeşitli baharatlar karıştırılarak hazırlanmış yumuşak ve yapışkan şekerleme;
4. Eskiden, tiryakilerin yuttuğu süzülmüş afyondan elde edilen uyuşturucu madde.
5. Macun çekmek, boyanılacak bir yüzeye macun sürmek.
—Ağ. yet. Aşı macunu, dokuların kurumasını, yağmur sularının ve asalakların sızmasını önlemek için aşı bağlarını örten koruyucu madde. (Aşı macunları sıcak ya da soğuk olarak kullanılır Bu madde ağaçlardaki yaralara da uygulanabilir.)
—Denize. Reçine ve yağlı madde karışımından oluşan ve ağaç gemilerin karinalarını (gerettiğinde uzun süre kullanılmayacak metal parçaları) korumada kullanılan macun. (Ayrıca boyanacak ağaç teknelerin yüzeyindeki boşluk ve çatlakları doldurmaya yarar. Tekne yüzeyi zımparayla düzeltildikten sonra boyanır.)
—Eczc. Ağızdan alınarak kullanılan hamur kıvamında ilaç. Toz haldeki maddelerin şurup, bal ya da sıvı reçinelerle karıştırılmasıyla hazırlanır. (Eskiden çok kullanılırdı ve en ünlüsü tiryak macunuydu.)
—Marangl. Başkesit ya da makta macunu, tahtadaki çatlakları kapatmak için kullanılan, tutkal ve talaş karışımı madde. || Gomalak macunu - GOMALAK. || Tüp macun, tüp içinde satılan macun. (Tüp macun, sürülecek ağacın rengine göre hazırlanır ve o ağacın adını alır: meşe macunu, dişbudak macunu.) || Vernik macunu, vernik ile zımpara tozunun yoğurulmasıyla elde edilen macun.
—Metalürj. Sıvılara ya da gazlara karşı çok iyi sızdırmazlık göstermesi gereken döküm parçalarında, küçük boyutlu oyukları tıkamada kullanılan ürün. (Eskiden ateşe dayanıklı kil ağırlıklı karışımlardan [demir talaşı, grafit, manganez dioksit ve boraks] oluşan bu macunların yerini günümüzde vakumda emdirmeyle gözeneklere doldurulan plastik maddeler ya da mumlar aldı.)
—Mutf. Ağdalaştırılmış şekere çeşitli koku verici maddeler, şeker boyası ve dövülmüş kuruyemiş, susam, haşhaş tozu vb.’den biri katılarak hazırlanan sakız kıvamında, yumuşak ve yapışkan tatlı. (Genellikle seyyar satıcılar tarafından, küçük tahta çubuklara dolanarak satılır.) || Mümessek macun, içine koku verici maddeler katılarak hazırlanmış macun. (Divan günlerinde sadrazama, vezirlere ve öteki devlet erkânına bu macunlardan ikram edilirdi.)
—Sağl. kor. Bazı tepkimesiz tozlara, su, glikol ya da gliserol gibi çeşitli sıvılarla karıştırıldıktan sonra kullanılış amaçlarına göre (kıl döktürücü macun, diş macunu, vb.) etkin maddeler eklenmesiyle elde edilen yumuşak kıvamlı kütle.
—Seram. Macun tekniği, bir tür seramik süsleme yöntemi. (Hamur biçimlendiril- dekten sonra, henüz yumuşakken üzerine açılan oyuklara değişik renkte hamuı doldurulur, ondan sonra pişim işlemine geçilir.)
—Teknol. Bir bağlayıcı ile bir yükten (örneğin taş tozu) oluşan ve delikleri, yarıkları tıkamak, kırık eşyaları onarmak, nemli ortamda bırakılan bir yüzeyi sıvamak için kullanılan plastik karışım.
Kaynak: Büyük Larousse
Macun Nedir?
