YORUM a.
1. Bir metnin, bir yapıtın anlaşılması güç yanlarına açıklık getirmek, daha iyi anlaşılmasını sağlamak için bazı açıklamalar yaparak aydınlığa kavuşturma; bu açıklamaların yapıldığı söz ya da yazı; tefsir: Okuduğunuz şiirin yorumunu yapabilir misiniz? Bu yorum öyküye yeteri kadar açıklık getirmemiş. (Bk. ansikl. böl. Ed.)
2. Bir haberi, bir olayı vb. belli bir görüş açısına göre inceleyip açıklayarak değerlendirme; onlarla ilgili olarak açıklayanın bakış açısını yansıtan görüşler: Günün olayı ve yorumu. Başbakanın son söyleviyle ilgili değişik yorumlar.
3. Gizemli ya da simgesel bir şeyi anlamlandırma; ondan çıkarılan anlam; tabir: Bir düşün yorumu.
4. Bir kimsenin sözlerinin ya da eylemlerinin başkaları tarafından belli bir biçimde değerlendirilmesi; onlara yöneltilen genellikle olumsuz eleştiri: Yaptığınız yorum çok hatalı, onun kötü bir niyeti yoktu. Tutumu türlü yorumlara yol açıyor.
5. Bir icracının aletini çalma, bir oyuncunun sahne ya da perdede rolünü oynama, sergileme biçim ya da tarzı: Bir piyanistin parlak yorumu. Büyük bir sanatçının doğru, yalın ve doğal yorumu. (Bk. ansikl. böl. Müz).
6. Yorum yok!, yorum yapmayınız, susunuz; bir şey söylememeyi yeğlerim, siz karar verin.
—Ask. Askeri bakımdan gereken bilgileri sağlamak amacıyla kroki, harita, hava fotoğrafı vb.’den inceleme, çözümleme ve karşılaştırmayla bir sonuç çıkarılması.
—Ask. havc. Fotoğrafik yorum, hava keşiflerinde elde edilen bilgileri, uzlaşımsal işaretlerle fotoğraflar üzerine işleme.
—Dilbil. Anlamsal yorum, üretici dilbilgisinde, sözdizimsel oluşturucu tarafından üretilen yapılara bir anlam vermeyi sağlayan işlemler dizisi. (Bk. ansikl. böl.)
—Fels. İnsanın, bilinmeyen bir nesnenin çeşitli öğelerini, bu nesneyi kendisi için anlaşılabilir hale getirecek yeni bir biçim, yeni bir görünüm içinde toplaması. (Bk. ansikl. böl.)
—Huk. Yasa, tüzük ve yönetmeliklerde yer alan bir hukuk kuralını ya da bir sözleşmedeki irade beyanını açıklama, ona bir anlam verme. (Eşanl. TEFSİR.) [Bk. ansikl. böl.]
—Mant. Bir D dilinin, diğer bir D' dilinde yorumlanması, D dilinin terimleriyle D' dilinin terimleri arasında, D dilindeki K kuramının teoremleriyle D' dilindeki K' kuramının teoremlerini bağlantılı hale getirecek biçimde kurulan karşılıklı bağlılık. || Biçimselleştirilmiş bir belitsel kuramın yorumu, bir kuramın simgelerini, nesneler ve bu nesneler arasındaki simgelerle birleştirme işlemi; bu işlemin sonucu.
—Psikan. Psikanalizcinin, psikanaliz seansları sırasında hastasından elde ettiği verilerin gizli anlamını simgesel boyutları içinde ortaya koyması ve böylece onu bi- linçdışı isteği konusunda aydınlatması. (Bk. ansikl. böl.)
—ANSİKL. Dilbil. Anlamsal yorum. Üretici dilbilgisi, tabanın ürettiği yapıları yorumlayacak anlamsal bir oluşturucu düşüncesine 60’lı yıllardan sonra ulaştı. Dönüşümlerin, yugulandıkları yapıların anlamını etkilemediği düşüncesinden kalkan J. Katz ve J. Fodor, ardından J. Katz ve R Postal, derin yapıları, aralarındaki sözdizimsel bağıntılara dayanarak (evrensel nitelikli anlamsal özellikler biçiminde belirtilen) söz- lüksel itemlerin anlamını kaynaştırmaya yarayan yansıtma kuralları dizgesiyle yorumlamayı önerdiler. Bu işlem, bir cümlenin anlamsal düzlemde iyi kurulup kurulmadığına, bulanık olup olmadığına ve doldurmalarla nasıl bağıntıya sokulacağına karar vermeye yarar. Bu, N. Chomsky’ nin Aspects of the Theory of Synfarr'ında önerilen sözdizimsel modelle “standart kuram" deyiminin belirttiği anlamsal bileşen türünün birleşimidir. Ne var ki, çok sayıda görgül gözleme dayanan bazı dilbilimci, anlamsal bileşenin hem derin yapıları, hem de yüzeysel yapıları yorumladığı görüşünü önerdiler. Bunlara göre derin yapılar, Eden, Amaç, Araç vb. tematik bağıntıları elde etmeye; yüzeysel yapılar da, dönüşümler sırasında yer değiştiren mantıksal işlemciler alanını, topikleştirme olgularını, yineleme bağıntılarını üstlenmeyi sağlayan kavramlardır Böylece anlamsal gösterim mantıksal bir biçim olur. İşte kuramın bu yeni türü "genişletilmiş standart kuram” adını taşır.
—Ed. Hermeneutikten ayrı düşünüleme- yen ve filologlarla Kutsal Kitap bilginlerinin başvurdukları yorum çalışması, öncelikle, sürekli okumalarla gelecek kuşaklara aktarılan dinsel metinleri konu alıyordu. Tektanrıcı büyük dinlerde yorum çalışması kutsal metinler üzerineydi. Yaratıcılığın İskenderiye ve Geç imparatorluk dönemlerinde olduğu gibi, sönük kaldığı ya da ideolojik bir biçimselleştirmeden öteye gitmediği dönemlerde, yorum çalışmaları en büyük gelişmeyi gösterdi. Skolastikte de, daha sonra Thomas Aquinus’un yeniden canlandıracağı, kapsamlı Aristoteles yorumları dikkati çeker. Budö, Casaubon gibi hümanistler modern filolojik okumanın temellerini ortaya koydular. Muret (Commentaire sur les "Amours" de Ronsard [Ronsard'ın “Amours”u üzerine yorum], 1553) ve Voltaire (Commentaire sur Corneille [Corneille üzerine yorum], 1764) ise kurallara bağlı bir okumanın biçimlerini saptadılar. Yorum türü, sonunda, her yapıtı daha önceki yapıtların yeniden ele alınması olarak tanımlayan genelleştirilmiş yoruma dönüştü: bu süreç Lautröamont (,Maldoror’un şarkıları [les Chants de Maldoror], 1868-69) ve Nabokov (Pale Fire, 1962) ile birlikte yaratıcı yöntem haline gelerek, bir göndermeler sistematiğine göre yeniden yazım kavramına vardı. Yorum hem paradigma, hem değişken veri olarak düşünülen ve hermeneutik ve retorik belirlemelerin ve değiştirmelerin kalıbı olarak kabul edilen bir model kavramına dayanır.
—Fels. Nietzsche, yorum etkinliğinin esaslı gördüğü iki özelliği üzerinde ısrarla durur:
1. yorum daima yaratıcıdır: “birey, eylemlerini düzenleyen değerleri ancak kendi kendisinden alabilir, çünkü o da geleneksel parola sözcükleri bireysel olarak yorumlamak zorundadır. Formülü icat eden o olmasa bile, bunun hakkında kişisel bir yoruma sahiptir, hiç olmazsa yorumlayıcı olarak yaratıcıdır" (Der Willezur Macht [Güçlülük istenci]);
2. tek bir mümkün yorum yoktur; bu demektir ki, varlığın kendisi de anlamca son derece kaypak ve yorumu gerektiren bir şeydir: "temelde yalnızca bir tek doğru yorumun bulunduğunu varsaymak, bana psikolojik ve deneysel bakımdan yanlış görünüyor. Gerçi, doğru olmayan’ı sayısız durumlarda belirleyebiliriz, ama doğru’yu hiçbir zaman..."
—Huk. Hukuk kurallarının doğru olarak uygulanması, bunların doğru anlaşılmasına bağlıdır Bu nedenle, özellikle hukuk uygulamasında yorumun önemli bir yeri vardır. Yasalar genel kurallar koyarlar. Bu kuralları somut bir olaya, bir anlaşmazlık konusuna doğru olarak uygulamak; bunların doğru yorumlanmasına bağlıdır. Yüksek yargı organları kimi kuralların nasıl anlaşılması gerektiği konusunda içtihat niteliğinde kararlar verirler. Yargı organlarınca yapılan yorumların yanı sıra hukuk bilginlerinin yaptığı yorumların da önemi vardır. Türk med. k., yorumla ilgili kimi ilkeler koymuştur. Buna göre yasa sözüyle ya da özüyle değindiği tüm konularda uygulanır. Yasada konuya ilişkin bir kural yoksa, yargıç örf ve âdete göre, o da yoksa kendisi yasa koyucu olsaydı o konuda nasıl bir kural koyacak idiyse ona göre karar verir. Yargıç bunu yaparken bilimsel öğretiden ve yargı kararlarından yararlanır (md. 1)
—Müz. Yorumcu notalanmış müzik yapıtının verilerinden yola çıkarak onu tendi düşüncesine göre yeniden yaratır; bu "yeniden yaratma" bir nesnel ya da öznel etkenler bütününe dayanır. Asıl müzik- sel notalamanın ve bununla ilgili imlerin dışında, dinamizm (yoğunluk, ayırtılar) ve agogik (tempo) de tüm yorumların başlıca nesnel temelini oluşturur. Cümleleme ve üslup eserin yapısından (biçim ve dil) ve tarihsel havasından doğar. Sonunda yazılı belgeye kesinlikle uyulmasını sağlayan bu esas çerçevelerin ötesinde, yorumcunun kişiliği sözkonusu olur.
—Psikan. Freud'a göre, bir rüyanın yorumlanmasında hastayı rüyasının gizli içeriği, onda dile gelen bilinçdışı istekleri ve fantazmaları hakkında bilinçlendirilmesi amaçlanır. Psikanalizcinin, hastanın kendisine anlattığı şeylerin anlamını, onda gerçek bir aktarım oluşmadan önce hastaya anlatması doğru değildir, çünkü “acımasız" ve zamansız yorumlar hastanın tedaviye direnişini artırmaktan başka bir işe yaramaz.
Gerçekten de, psikanalist, aktarım sırasında hastanın kendisini koyduğu yerden, yeni Lacan'm deyişiyle isteğin nedeni olan a nesnesinin yerinden yorum yapar. Psikanalistin sözü ancak aynı zamanda hem bu yerde bulunması, hem de yorumuyla bu yeri gözden düşürmesi durumunda etkili olabilir. Tedavide aktarımdan yararlanmanın temel koşullarından biri budur. J. Lacan’a göre, tedavi seanslarının belli bir gösteren üzerinde toplanması, bir yorum biçimi oluşturur. “Böylelikle, indirgenmesi olanaksız bir gösterenin (hastayı ve aynı zamanda özneyi egemenliği altında tutan ilk bastırılmış travmatik gösteren) ortaya çıkarılması sağlanır”.
Melanie Klein ise, önce seans sırasında dile getirilen duygular üzerinde durarak hemen orada, en derin ve en önde gelen boğuntuyu yorumlamaya ve böyle- ce onu gidermeye çalışır. Bu çalışma, aktarımın evrimine karşı koyan engellerin aşılmasına olanak sağlar ve hastanın insight*’ını geliştirerek onu gerilemeye karşı güçlendirir Yorum çalışması sonucunda hasta yalnızca kişiliğinin hangi bölümünün kendisine açıklandığını bilmekle kalmaz, aynı zamanda kişiliğinin o bölümü “olur". Ancak bu değişiklik hastanın kişiliğinde bir gelişme gerektirir.
Kaynak: Büyük Larousse
Yorum Nedir?
