Kaçak Nedir?

KAÇAK sıf. ve a.
1. Kaçmış olan ya da firarda bulunan kimse için kullanılır: Asker kaçağı. Kaçak mahkûm. Kaçak asker.
2. Tkz. Uzun süre ortalıkta görünnje- yen, kendisinden haber alınmayan kimse için kullanılır: Kaçak, gene nerelerdesin?

—Ask. Asker kaçağı - ASKER.

—Cez. huk. Kaçağı gizleme — YATAKLIK.

—Uluslarar. huk. Savaş kaçağı, tarafsız bir ülke gemisinin bu tarafsızlığını bozmadan savaşan bir ülke hesabına taşıyamayacağı mallar. (Bk. ansikl. böl.)

♦ sıf.
1. Bir ülkeye gümrükten geçirilmeden, yasadışı yollarla sokulan eşya, mal vb. için kullanılır: Kaçak sigara. Kaçak çin porselenleri.
2. Yasalara aykırı biçimde gizlice yapılan ya da gerekli izin alınmadan yapılan şey için kullanılır: Kaçak inşaat Kaçak hat.
3. Yasalara aykırı olarak çalıştırılan kimse için kullanılır: Kaçak işçiler sınırdışı edildiler.

—Çal. ekon. Kaçak iş, sosyal ya da mali içerikli yasalarla düzenlenmiş bulunan mesleki bir etkinliğin, yasa, tüzük, vb. hükümlerine uyulmaksızın, kazanç sağlamak amacıyla yapılması. (Bk. ansikl. böl.)

♦ a. Bir çatlaktan bir sıvının, gazın vb. sızması; sızmaya neden olan çatlak: Patlamanın nedeni gaz kaçağıymış. Tesisattaki kaçağı bulamıyorlar.

—Ger. day. Kaçak saptama yöntemi, gerek kaynakla ve mekanik yolla birleştirmelerde, gerek döküm parçalarında bulunan gözenekleri, delikleri ya da çatlakları algılamaya yarayan ve bozucu etkisi olmayan denetleme yöntemi. (Alçak basınçta uygulanan bir pnömatik deneyi andırır. Kullanılan gazlar helyum [arı ya da karışık] amonyak ve diklorodifluorometandır. İncelenecek parça, yüzeyi özenle temizlendikten sonra basınç ya da vakum altında bırakılır.)

—Kuyuc. Dolaşım kaçağı, çok geçirgen kayaçlarda kuyu açarken, delme akışkanında görülen belli hacimdeki kaçak.

—Manyet. Manyetik kaçak, bir manyetik indükleme akışının, göz önüne alınan bir devrede yararlı etkisi olmayan kısmı. || Manyetik kaçak çarpanı, toplam manyetik akının yararlı akıya oranı.

—Su işler. Bir yarıktan bir sıvının akması, bir gazın çıkması, vb.; yarığın kendisi. (Bk. ansikl. böl.)

—Termodin. Isı kaçağı, ışıma, iletim ve taşınımla ısı kaybı.

♦ be.
1. Bir kimseye görünmeden, gizlice: Ailelerine haber vermeden kaçak buluşuyorlardı.
2. Yasalara aykırı olarak gizlice: Yabancı bir ülkede kaçak çalışmak.
3. Kaçak güreşmek, bir kimseyle doğrudan doğruya kapışmayı göze alamayarak, onu alt edeceği bir fırsatı yakalamaya çalışmak.

—ANSİKL. Çal. ekon. Kaçak iş. Genellikle tüm ülkelerde yasa koyucular kaçak işleri, bir yandan bu işlerde çok kötü koşullarda çalışan işçileri koruyabilmek, öte yandan da iş piyasasını düzenleyerek işsizlikle mücadele edebilmek amacıyla yasaklamışlardır. Kaçak iş değişik biçimlerde ortaya çıkar. Sanayileşmiş ülkelerde en çok rastlanan türü, çalışma izni olmayan, hangi koşullarda olursa olsun verilen işi ve ücreti kabul eden yabancı işçilerin durumudur. Günlük normal çalışma sürelerini tamamladıktan sonra ikinci, üçüncü işleri bir ücret karşılığı yapmak da bir tür kaçak iş niteliğindedir. Bunun gibi işçilerin dinlenmek için izinli bulundukları dönemlerde ücretli bir işte çalışmaları da iş piyasasında iş arayanların şansını azaltan bir başka kaçak iştir.
Gelişmekte olan ülkelerde ortalama ücretlerin düşük olması nedeniyle işçinin birkaç işte birden çalışması, yıllık izin sürelerinde kazanç sağlamak için çalışmayı sürdürmesi iktisadi bir zorunluk olarak ortaya çıkmaktadır. Öte yandan, bu ülkelerde özellikle marjinal işletmelerde, işçilik maliyetini düşürebilmek için sosyal sigortalara bildirilmemiş işçilerin çalıştırıldığı bir gerçektir. Buna benzer başka bir uygulama da daha önce emekli olmuş kişilere işe almada öncelik verilmesidir Bütün bu durumlarda kaçak işçi, yasalar çerçevesinde çalışma hakkına sahip olan, nitelik derecesine uygun bir iş aradığı halde bulamayan işsizlerin iş bulma şansını azaltmakta, özellikle gençler arasında işsizliğin yaygınlaşmasına neden olmaktadır. Kaçak işlerde çalışmayı kabul edenlerin yasaların koruyucu hükümlerinden yoksun kalmalarının sosyal ve beşeri sakıncaları da gözden uzak tutulmamalıdır. Son olarak, işsizlik sigortasının bulunduğu ülkelerde açık işsizlere kaçak işçiler yüzünden iş bulunmasındaki gecikmeler sigortanın mali yükünü artırmakta ve fonların azalmasına neden olmaktadır. Ucuz işgücü sağlayan kaçak iş uygulaması, işletmeler arasında haksız bir rekabetin doğmasına da neden olmaktadır, işçilik maliyetini düşüren firma bir malı daha ucuza üretebilmekte ve rakipleri karşısında avantajlı duruma geçmektedir.
Batı ülkelerinde olduğu gibi türk yasalarında da sigortasız işçi çalıştırılması, yıllık ücretli izin sırasında işçinin ücretli bir işte çalışması gibi durumlar yasaklanmıştır. Ancak, özellikle küçük işyerlerinde kaçak iş uygulaması oldukça yaygındır.

—Su işler. Bir su dağıtım şebekesinde kaçaklar basılan su hacminin % 15 ile °/o 50 kadarını oluşturur. Bu kaçaklar basınç öl-çümleriyle, akustik algılayıcılar ya da boruların içini denetlemeyi sağlayan televizyon kameralarıyla saptanır.

—Uluslarar. huk. Savaş kaçağı konusu 1909 Londra bildirisi'ne dayanır. Bildiri, Grotius'tan esinlenen ve anglosakson uygulamasında benimsenen ayrımı esas alır Bu ayrıma göre mallar üç grupta toplanır: mutlak savaş kaçağı olan mallar; koşullara göre savaş kaçağı sayılan mallar; savaş kaçağı olamayacak öteki mallar. Savaş kaçağı kurallarına uymamanın yaptırımı, mallara elkoymadır.