Sezgi Nedir?

SEZGİ a.
1. Gerçeğin, akılyürütmeye ve deneye başvurmaksızın doğrudan doğruya elde edilen bilgisi. (Bk. ansikl. böl. Fels.)
2. Bir olayın olacağını ya da olduğunu hissettiren usdışı, kanıtlanamaz duygu; önsezi, sezi: Sezgileri güçlü olmak. Seninki sadece bir sezgi, likandaki sezginize fazla güvenmeyin.

—Dilbil. Bir dilin dilbilgisini özümsemiş bir konuşucunun, o dilde üretilen sözceler üstüne geçerlik, dilbilgisellik yargıları ileri sürmesini sağlayan yeti.

—ANSİKL Fels. Sezgiye bağlı bilgi, kanıtlanmaya gerek göstermeyen dolaysız bilgidir. örneğin
Aristoteles'te, sezgi, ilkeleri kavramayı olanaklı kılan bir bilgi türüdür: “Sezgisel düşünce (nus), kanıtlaması bulunmayan tanımları kavrar" (Nikomakhos ahlakı [Ethıka nikomakheia], 5, 8) Kavramın bu anlamı varlığını sürdürdü.
Nitekim, Descartes'ta sezgi, şeylerin dolaysız ve kesin bilgisidir, zihnin başta gelen işlemlerinden biridir: "Böylece herkes, var olduğunu, düşündüğünü, üçgenin yalnızca üç çizgiyle, kürenin tek bir yüzeyle tanımlandığını ve buna benzer başka şeyleriki bu şeyler çoğu kimsenin, böylesine kolay şeylerle zihnini meşgul etmek istemediği için, tahmin edemeyeceği kadar çoktur- hep sezgiyle bilir" (Aklın idaresi İçin kurallar [Rögles pour la direction de l'esprit], 3).
Marx, sezgiyi eleştirir: "Gelmiş geçmiş bütün maddeciliğin -Feuerbach'ınki de içinde olmak üzere- başlıca kusuru, nesneyi. gerçekliği, duyulur dünyayı, ancak nesne ya da sezgi biçiminde kavraması; somut insan etkinliği olarak, praksıs olarak, öznel olmayan bir biçimde kavramamasıdır" (Feuerbach üstüne tezler).
Poincare sezgiyi, bilim alanında, yargı kadar güvenilir bulur: "Bize gizli ilişkileri, uyumları keşfettiren şey, bu duygudur; bu matematiksel sezgidir" (Selence et Me- thode [Bilim ve Yöntem]) ve daha sonra şunu ekler: "Mantıkla kanıtlarız, sezgi ile icat ederiz" (ay. ypt).
Bergson’da sezgi, içgüdüsel bir bilgi anlamı kazanır; ama Bergson buna, nesneyi içten kavrayan, ona bağlanmayı sağlayan sanatsal bir anlam da katar: "Bir nesnenin içine nüfuz ederek onun sahip olduğu biricik ve dolayısıyla anlatılması olanaksız şeyle özdeşleşmeyi sağlayan zihinsel sempati türüne sezgi denir" (introduetion â la mötaphysique [Metafiziğe giriş], 1903).
Kant'ta sezgi (Anschauung), bilgi sürecinin hem başlangıç, hem de varış noktasıdır: “Bir bilgi, her ne biçimde ve her ne araçla nesnelerle ilişkili olursa olsun, nesnelerle dolaysızca ilişkiye giriş tarzı ve bütün düşüncenin bir amacın aracı gibi bu ilişki üzerinde toplanması, sezgidir. (...) Nesneler bize duyarlılık aracıyla verilir, sezgiler yalnızca duyarlılıktan gelir; ama bu nesneleri düşünen anlıktır ve kavramlar anlıktan doğar” (Salt aklın eleştirisi [Kritik der Reinen Mernunft], 1,1). Hegel, Kant'ın sezgiye tanıdığı bu olumlu role karşı çıkar Gerçekten de Hegel'de sezgi, olumsuz bir anlam taşır ve romantik akıldışıcılığtn sergilediği katı kavramcılığı bir yana itmek isteğini dile getirir. Hegel'de sezgi, aynı zamanda, bilginin ilk biçimininegatif özünün hareketiyle dolaysızlıktan kurtulacak olan ilk bilgi biçimibelirtir; nihayet, bu sürecin sonunda, dolaysız verinin, kendi gerçeği içinde anlamını bildirir: "Zaman sezgiyle kavranılan saf dış kendindeliktir, yalnız sezgiyle algılanan kavramdır; bu kavram kendi kendini kavradığında, zaman biçimini ortadan kaldınr, sezgiyle kavranılmış olduğunu kavrar ve hem kavranılan, hem de kavrayan sezgi olur" (Tinin görüngübilimi [Phânomenologie des Geıstes], "Mutlak bilgi")