Kandil Nedir?

Kandil Gecesi

Sponsorlu Bağlantılar

İslamda mubarek gecelere verilen ad. Elektriğin icad edilmediği devir­lerde bu gecelerde minarelerde kan­dil yakıldığı için kandil gecesi tabiri ortaya çıkmıştır. Bu geceler hürmeti­ne bugün de minarelerde elektrikler yakılmaktadır.

Müslümanlıkta Mevlid, Regaip, Miraç, Berat ve Kadir ol­mak üzere 5 kandil gecesi vardır.

Kandil
MsXLabs.org & MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi

Haznesine konan sıvı yağ içine sarkıtılan bir fitilin yakılması yoluyla ışık elde edilen ilkel aydınlanma aracı. Eski çağlarda kandiller topraktan yapılırdı. Atina Akropolü'nden büyük taş kandiller de çıkmıştır. Sonraki çağlarda ise kurşun, cam ve başka madenlerden de kandiller yapıldı. Kandillerde zeytinyağı ya da gazyağı konan yassı ya da yuvarlak, üstü açık ya da kapalı bir hazne, içine bir ya da birden çok fitil konan bir emzik vardır. Fitilin ışığını ayarlamak ve düzeltmek için özellikle açık kandillerde bir de zincir kullanılır.

Kandil (II)
Müslüman örf ve törelerine göre, dince kutsal sayılan olayların yıldönümlerine rastlayan günlere verilen ad. Böylece kutsal günlerin gecelerinde eskiden kentlerde cami, mescit ve benzeri yerler genellikle kandillerle donatıldığından, bu kutsal günlere bu ad verilmiştir. Kandil günlerinin kutlanmasının Abbasî Hilafeti ile başladığı tahmin edilmektedir. Dinî gün ve gecelerin kutlanmasının başlangıçta bir bayram hevesi ve anlayışı içinde olduğu, fakat zamanla ve dinî baskı ile bu gün ve gecelerin mistik bir hüviyet kazandığı bilinmektedir. Anadolu Türklerinde kandil günlerinin kutlanması hakkındaki bilgilerimiz, Mevlit ile ilgili bulunmaktadır. Kandil gecelerinde camilerin, özellikle minarelerin donatılması, III. Murat devrine rastlamaktadır. Mevlit törenleri ise Sultanahmet Camii'nin tarihi ile beraberlik göstermektedir. Bu dinî günlerde, küçüklerin büyükleri ziyaretleri, kandilini kutlama âdetleri sürmektedir. Bu gibi gecelerde Kuran ile birlikte, genellikle Süleyman Çelebe'nin Mevlit'i ve ilâhiler okunur. Müslümanların kutsal saydığı kandil geceleri şunlardır: Mevlit Kandili (12 Rebiülevvel), Regaip Kandili (Recep ayının ilk Cuma gecesi, Perşembe'yi Cuma'ya bağlayan gece), Miraç Kandili (27 Recep), Beraat Kandili (15 Şaban) ve Kadir Gecesi (27 Ramazan).

KANDİL a
1. Bir yakıtla bir fitil içeren ve aydınlatmada kullanılan, toprak, teneke ya da cam kap: Kandil ışığı. Cami kandili.
2. Arg. Sarhoş.
3. Kandil donanması, kandil gecelerinde minarelerin ışıklandırılmış durumu. || Kandil topu, kandilin camdan yapılmış yağ haznesi. || Kandil yağı, kandile konulan yağ; kötü cins zeytinyağı. || Kandilin yağı tükenmek, ömrü tamam olmak, ölmek. || Gece kandili, eskiden yatak odalarında kullanılan küçük kandil. || İdare kandili - İDARE.

—Ed. Kandil-i çarh, divan edebiyatında güneş, ay anlamlarında kullanılan terim.

—Esk. sil. Okların konduğu, ağaçtan yapılmış, ağzı dörtgen biçiminde, üstü geniş, altı dar mahfaza, (içinde ok yeleklerinin bozulmaması için düzgün delikli kafesi vardı. Oklar bu kafesin deliklerine geçirilirdi.)

—Folk. Kandil uçurmak, kandil gecelerinde mahya kurulan camilerin şerefesinden avluya kandil indirerek gösteri düzenlemek. (Bk. ansikl. böl.)

—içdekors. Kandil demiri - KANDİLLİK,

—isi. İslam geleneğinde kutsal sayılan geceler. (Bk. ansikl. böl.)

—Mutf. Kandil simidi, kandil günlerinde yapılan yağlı çörek. (Un, yağ, yumurta, bira mayası, mahlep ve az tuzla hazırlanan hamurdan, bir parmak kalınlığında çubuklar yapılır ve bunlar simit biçiminde yuvarlaklaştırılır. Üzerine yumurta ya da susam ekilerek fırına verilir. Kandil günlerinde birkaç tanesi üst üste konup susamlı ve susamsalar ayrı renkte kâğıtlara sarılarak satılır.)

—Süslem. sant. Cami kandilleri gibi alt alta sıralanarak sarkan motiflerden oluşan süsleme. || Kandil dibi, kandilin alt bölümüne benzeyen motif. (Kitaplarda fasıl sonlarına yapılan sivri ucu aşağıya gelen üçgen biçiminde motife de denir.)

—ANSİKL. Folk. Kandil geceleri büyük camilere kandillerle mahya kurulurdu. Kandil uçurmak için caminin şerefesiyle avluda aynı hizaya gelen 1-2 m yüksekliğindeki bir yer arasına ip gerilirdi. Teravi namazından sonra kandil uçuracak olan kişi şerefeye çıkar, mahyanın kandillerini birer birer bu ipten aşağı bırakır, birbiri ardı sıra kayan kandiller yıldız kaymasına benzer bir görüntü oluştururlardı. Halk çevreye toplanarak gösteriyi izler, bazıları uçurana armağan olarak kandil kutusuna kurabiye, şeker vb. şeyler koyarlardı.

—Güz. sant. Günlük yaşamda kullanılan pişmiş toprak ya da madenden kandillerin yanı sıra İslam sanatında, özellikle tunç ve pirinçten yapılmış, ajur süslemeli örnekler bulunmaktadır. Bunların bir bölümü yüksek ayaklıdır. OsmanlI döneminde de tunç, pirinç, gümüş ya da tombaktan (altın yaldızlı 1 akır) kandiller yapılıyordu. Bunlardan biri yukarıya doğru daralan altıgen gövde üzerinde on iki dilimli kubbesi ve boğumlu alemiyle dikkati çeker (Türk ve İslam eserleri müzesi). Bunun benzer bir örneği de gümüşten yapılmıştır, ikisinin de gövdesi ajur tekniğinde rumiler ve hatayilerle süslüdür. İznik çini atölyelerinde üretilmiş, mavi-beyaz ya da çok renkli seramik kandilleı de osmanlı sanatının özgün örnekleridir (Çinili köşk). Aynca mineli camdan yapılmış, güzel işlemeli büyük kandiller vardı.

—isi. Minarelerde kandil yakıldığından bu adla anılan geceler beş tanedir: Kadir, Miraç, Berat, Regaip ve Mevlit geceleri. Arabi aylardan ramazanın 26-27. gecesi Kadir, recebin 26-27. gecesi Miraç, şabanın 14-15. gecesi Berat, recebin ilk cuma gecesi (perşembe akşamı) Regaip, rebiülevvelin 11-12. gecesi Mevlit kandilidir. Kandil geceleri için arapçada gece anlamına gelen leyi sözcüğü kullanılarak Leylei Kadir, Leylei Regaip vb. de denir.