SOBA a.
1. Bir odayı, bir mekânı ısıtmak için konan ya da kurulan ısıtma aracı: Sobayı yakmak. Gaz sobası. Kömür sobası. Elektrik sobası. Çini soba. (Bk. ansikl. böl. Isıt, havld.)
2. Esk. Kimi bitki ve çiçekleri soğuktan korumak için, içinde ısıtıcı da bulunan camlı oda; limonluk.
3. Arg. Tulumbacıların, külhanbeylerin toplandıkları yer.
4. Soba borusu, sobanın dumanını dışarıya ya da bacaya vermeye yarayan sac, emaye vb. boru.
—Isıt, havld. Çini soba, dökme demirden yatay bir tablanın üzerine yerleştirilen ve zemini sıcaktan korumaya yarayan dökme demirden ayaklar üzerine oturtulan, dışı çini karolarla kaplı soba. || Döküm soba, dökme demir malzemeden çift çeperli olarak yapılan, içi ateşe dayanıklı tuğlalardan örülü, ısı verimi yüksek katı yakıt sobası. (Isı yayımının kısmen ışıma, kısmen de konfeksiyon yoluyla gerçekleştiği bu sobalarda kimi zaman bir termostat bulunur; yüzeyleri çıplak ya da emaye olabilir) || Elektrik sobası, rezistanslardan oluşan ve elektrik akımıyla çalışan soba. (Genellikle küçük hacimlerin ısıtılmasında kullanılan bu tip sobalarda ısı yayımı büyük ölçüde ışıma yoluyla gerçekleşir.) || İsveç sobası, ısıttığı odanın tüm yüksekliğini kaplayan soba. || Katalitik soba, sıvılaştırılmış petrol gazıyla (LPG) çalışan soba. (Katalitik sobalarda yanma olayı, platin tuzları emdirilmiş kuvars ve seramik liflerden oluşan özel bir yastık içinde gerçekleşir.)
—Tavukç. Kümes sobası, yavru (civciv, palaz) yetiştirirken kümeste kullanılan ısıtma aygıtı.
—ANSİKL. Türkiye’de Tanzimat dönemine değin başlıca ısınma gereçleri ocak ve mangaldı. Saray ve konaklarda büyük bir ocak bulunur, odalar bu ocaktan alınan közlerin konduğu mangallarla ısıtılırdı. Soba, Batı ile ilişkilerin yoğunlaştığı Tanzimat döneminde, batılı ülkelere giden devlet adamları ve aydınlar aracılığıyla Türkiye' ye geldi; özellikle İstanbul, İzmir gibi büyük kentlerde kullanılmaya başladı, ilkin azınlıklar tarafından kullanılan soba, giderek yaygınlaştı; evler yapılırken baca delikleri açılmaya başladı. Sobanın Türkiye' ye giriş yollarından biri de Rusya'dır. Karadeniz yöresinden Rusya’ya çalışmaya gidenler "peçka" denilen sobaları getirdiler ve bu tür soba kısa sürede yörede yaygınlık kazandı.
Sobaların en büyük ve değerlileri, saray, köşk ve konaklardaki çini sobalardı. Sobalarda maden kömürü işletmeleri açılıncaya değin odun yakıldı, daha sonra taşkömür ve linyit de kullanılmaya başlandı. Gaz sobaları ise daha çok konutlarda ısınmayı sağladı. Bugün büyük merkezlerde odun sobalarının yerini taşkömür ve gaz sobaları almış, büyük yapılarda ise soba yerine kalorifer kullanılmaya başlanmıştır.
—Isıt, havld.
•
Katı yakıt sobaları'nda (odun ve kömür sobaları), temel olarak bir gövde, bir ızgara, yakıtla besleme düzeneği, bir hava giriş düzeneği ve bir kül boşaltma düzeneği bulunur. Gövde kullanılacak yakıta uygun olarak, içi ateşe dayanıklı malzemeyle kaplı saçtan ya da emaye dökme demirden bir yanma odasından oluşur. Kömür sobalarında yanma ya yakıt kütlesinin içinden başlar ya da ince katman halinde olur. Birinci durumda, küllük kapağından giren hava yatay ızgaradan geçerek ocak bölümüne gelir, duman doğrudan yukarıya yükselir. Kimi gelişmiş sobalarda yanmamış gazların doğrudan bacaya gitmesini önlemek için bir ikincil hava girişi bulunur, ikincil hava genellikle bacaya giden duman gazlarıyla ısıtılır. Yanma ince katman halinde oluyorsa duman dolaşımının yönü saptırıcılarla değiştirilir Sâptırıcılı sobalar çok düzenli bir yanma sağladıklarından sürekli ısıtılması gereken yerlerde kullanılır.
•
Sıvı yakıt sobaları'nda yakıt olarak genellikle gazyağı kullanılır. Bu tip sobalarda bir gövde, bir ya da daha çok brülör, bir yakıtla besleme devresi, bir hava giriş düzeneği ve güvenlik düzenekleri bulunur. Bu sobanın temel öğelerinden olan brülör sıvı yakıtı gazlaştırarak yakar. Yakıtın buharlaşması için gerekli ısı ya alevlerin ışımasından ya da yeterince ısıtılmış bir levhadan sağlanır. Yakıtla besleme devresi bir hazne, filtreler ve brülöre bağlanan borulardan oluşur. Güvenlik düzenekleri yakıtın dışarı taşmasını önler; bu düzeneklerde özellikle sabit ya da devrilebilir kaplar, elektromanyetik vanalar bulunur. Bu sobalar doğal ya da mekanik çekişli olabilir.
•
Gaz sobaları sıvılaştırılmış petrol gazı (LPG), doğal gaz ve havagazıyla çalışır. Başlıca tipleri arasında, ışımayla ısıtma sağlayan ve kullanımları sırasında yer değiştirme olanağı olan bacasız gaz sobaları, katalitik sobalar, cebri ya da doğal konveksiyonla ısıtma sağlayan bacalı gaz sobaları sayılabilir.
—Tavukç. Kullanılan yakıta ve ısıtıcı öğeye göre (kömür, petrol, elektrik, gaz) birçok kümes sobası tipi vardır. Her tipten belirti sayıda civcivi koruyabilecek çapta değişik modelleri bulunur. Çoğunlukla kullanılan ticari modeller 100 ila 500 civciv için öngörülenlerdir. Civcivler kuluçka makinesinden çıkar çıkmaz kümes sobasının altına konur. Civcivler yaşlarına göre gereksinim duydukları sıcaklığı gece gündüz onun altında bulabilmelidirler Mevsime ve iklim koşullarına göre değişen ısıtma süresi beş ila altı hattadır. Kümes sobasının altında sıcaklık birinci hafta 30° - 35 °C olmalıdır; ondan sonra doğal çevre sıcaklığına ulaşılıncaya kadar her hafta yaklaşık olarak 5 °C indirilebilir. Sıcaklık genellikle bir termostat kullanılarak ayarlanır.
Kaynak: Büyük Larousse
Soba Nedir?
