TASVİR a. (ar. tasvir).
1. Bir şeyi, bir kimseyi ayrıntılarıyla anlatma; betimleme
2. Bir şeyin, bir kimsenin betimlendiği söz ya da yazı; betim: Bir oda, bir manzara tasviri.
3. Bir yapıtta, yazarın, somut gerçekliği, kişileri ya da eylemin yer aldığı bağlamı betimlediği bölüm. (
BETİMLEME.)
4. Grafik ve plastik sanatlarda bir nesnenin ya da bir figürün canlandırılması ya da reprodüksiyonu, özellikle de ibadet ya da saygı konusu olan varlıkların canlandırılması; figür, gravür,kitap resmi; Meryem Ana tasviri. Bir alçakkabartmadaki yontma savaş sahnesi tasviri. (Bk. ansikl. böl. Güz. sant.)
5. Halk Resim.
6. Bir şeyi, bir kimseyi tasvir etmek, onu sözlü ya da yazılı olarak ayrıntılarıyla anlatmak; betimlemek; onun resmini yapmak (esk ). || Tasvir gibi, çok güzel.
—Dilbil.
BETİMLEME’nin eşanlamlısı.
—Sey. oy. Karagöz oyununda kullanılan insan, hayvan, ev vb. figürlere verilen ad. || Tasvir kesmek, karagöz oyununda kullanılan figürleri yapmak. (Figürler deriden yapıldığı ve özel bıçaklarla kesildiği için figür yapmak, bu biçimde adlandırılmıştır.)
—ANSİKL. Güz. sant. Ortaçağ’da “tasvir” sözcüğü, her türlü yontma ya da boyama figür anlamına geliyordu. Kilise ve sarayları süsleyen büyük tasvirlerden ayrı olarak, ev eşyası olarak kullanılan küçük boyutlu tasvirler, ikona adı verilen çeşitli yapıtların temelini oluşturur. Yatak odalarında hemen her zaman Meryem Ana'nın, İsa’nın ve ev sahibi eşlerin toruyucu azizlerinin bir tasviri bulunurdu, iki ya da üç panolu oyma tabletler (ikikanatlılar, üçka- natlılar) yatakla duvar aralarını, dua iskemlelerini ve oratoryumları süslemekte kullanılırdı. XII. ve XIII. yy.’larda, “açılır -kapanır” tasvirler, yani ortasından açılan ve içinde kutsal kalıntılar ya da oyma sahneler bulunan heykel ya da heykelcikler çok tutuluyordu. XVI. yy.’da emay üzerine boyama görüntüler, fildişi üzerine boyama görüntülerin yerini aldı.
—isi. Müslümanlıkta yüzyıllar boyu canlıların ve hatta cansızların resminin yapılmasının İslam dinsel inancıyla bağdaşıp bağdaşmadığı sorunu üzerine duruldu. Bunun için önce Kuran, sonra da Hz. Peygamberin hadislerine başvuruldu. Kurandaki çeşitli ayetlerde (III, 6; VII,11; LXIV, 3 ve LIX,24) yalnızca Tanrı'nın insanı yarattığı ve ona biçim verdiğinden söz edilir, ancak tasvirin (resim yapmanın) günah olduğu yolunda herhangi bir ifadeye rastlanmaz. Resim ya da heykel yapmanın günah olduğu hakkındaki düşünce ise daha çok Hz. Peygamber'in hadislerine dayandırılır. Bu hadislere göre, insan, daha genel olarak da canlıların resmini yapan herkes, Tanrı'nın taklitçisi sayıldıklarından ağır cezalara çarptırılmaya hak kazanırlar. Çünkü, Tanrı, resmini ya da heykelini yapandan, yaptığı resme ya da heykele can da vermesini ister. Bunu gerçekleştirmesine olanak bulunmadığından kıyamet gününde en ağır cezaya çarptırılacaktır. Ayrıca içinde resim ve heykel bulunan yerlere melekler girmez. Ancak, bazı fıkıh bilginlerine göre ayak altında kullanılan yer halısı vb. üzerine bitki ve hayvan resimlerinin yapılmasında sakınca yoktur. Bununla birlikte, kabartma ve heykel birçok ıslam mezhebinde kesinlikle günah sayılır. Bu konuda İslam bilginleri arasında yüzyıllarca bir görüş birliğine varılamamış, resim ve az da olsa heykel çeşitli dönemlerde yapılagelmiştir. Nitekim, Kuseyr Amre kasrı'nda hamamın duvarındaki resimler, Mısır'da Humaraveyh'in eşleri ve şarkıcılarının, Endülüs'te Abdurrah- man lll'ün gözde eşi Zehra’nın heykelleri, çeşitli İslam sanatı ürünü minyatürlerdeki insan ve hayvan figürleri hadislerdeki hükümlere karşın bu iki sanat dalının İslam dünyasında varlığını koruduğunu gösterir. (
İSLAM' SANATI.) Buna benzer olaylara Selçuklu saraylarında rastlandığı gibi Mevlana'nın da bir rum ressam karşısında poz vererek resmini yaptırdığı bilinir.
Kaynak: Büyük Larousse
Tasvir Nedir?
