ZAMK a. (ar. şamğ'dan). Bazı ağaçların gövdelerinden kendi kendine ya da açılan bir çentikten sızan ve eriyiği yapıştırıcı olarak kullanılan yapışkan, camsı madde.
—Ağ. yet. Ağaç zamkı, gülgillerden kiraz, erik, kayısı gibi bazı ağaçların gövde ve dallarında meydana gelen zamk. (Yöresel olarak kiraz zamkı, ağaç pisi, ağaç püsü, kedi balı, kitre, ferkân gibi adlar da verilir.)
—Bür. ger. Çeşitli yapıştırma işlerinde kullanılan yapıştırıcı.
—Eczc. Karbonhidrat yapısında az ya da çok koyu kıvamlı, yapışkan madde. (Bazı bitkilerin gövdesinden kendi kendine ya da gövde yaralanınca sızar. Su ile temas edince kuvvetle şişerek koyu kıvamda koloidal bir çözelti ya da peltemsi bir kütle oluşturur. Zamklar eczacılıkta, apreleme işlerinde, yapıştırıcı ve vernik yapımında kullanılır.) [Bk. ansikl. böl
—Kim. Serisin’ denen bir proteinden oluşan ve ipek lifini meydana getiren iki temel üründen biri.
—Matbaac. Taşbaskı ustalarının, resmi korumak amacıyla taşbaskı taşlarına sürdükleri sıvı.
—Tekst. Zamk çıkarmak ya da zamk gidermek - ZAMKSIZLAMAK.
—Zool. Onikoforların avlarını yakalamak için fışkırttıkları koyu akışkan madde.
—ANSİKL. Eczc. Zamkların başlıca bileşeni karbonhidratlardır. Bunlar alkolde, organik çözücülerde ve yağlarda çözünmezler. Su ile, ya arapzamkında olduğu gibi koloidal çözeltiler, ya kitrede olduğu gibi koyu süspansiyonlar ya da müsilajlar oluştururlar.
Eczacılıkta kullanılan başlıca zamklar şunlardır: Kitre bazı geven türlerinin (Asl- ragalus gummiler vb.) açıkta kurumuş~ko- yu salgısıdır. Yumuşatıcı etkili olup tablet ve pastil yapılması için'gerekli müsilajın hazırlanmasında kullanılır.
Arapzamkı, Senegal akasyasının (Aca- cia verek) gövde ve dallarından kendi kendine ya da bunların çizilmesiyle çıljan salgıdır. Zamklı posyon ve göğüs yumuşatıcı bazı patların hazırlanmasında kullanılır.
Keçiboynuzu zamkı, keçiboynuzu (Ce- ratonia siliqua) tohumlarının ezilmesiyle elde edilir. Keçiboynuzu ishale karşı etkilidir. Tohumlardan sanayide koyulaştırıcı olarak yararlanılır.
Guar zamkı, Cyamopsis tetragonolo- bus tohumlarından elde edilir. Bileşiminde galaktan ve mannan bulunur. Çök koyu kıvamda olup bağırsak hareketlerini hızlandırıcı etki gösterir.
Karaya ya da sterculia zamkı, Stercuha urens'ten elde edilir, bağırsak tımarı ve bağırsak çalışmasının düzenlenmesi için kullanıldığı gibi deriyi tahriş etmeyen yapışkan niteliklerinden dolayı da kullanılır.
Kaynak: Büyük Larousse
Zamk Nedir?
