Temizleme Nedir?
SMD MiSiM
TEMİZLEME a.
1. Temizlemek eylemi.
2. Bir kumaştaki, bir tekstil ürünündeki yağ lekelerinin, kirlerin giderilmesi işlemi: Kuru temizleme.
—Aşındc. Bir şeridin aşındırıcı yüzündeki taneli katmanı, bir ek yeri elde etmek için kaldırma.
—Bayınd. Bir kayaç içinde gerçekleştirilen kazı sırasında çeperlerdeki gevşek blokları kaldırma.
—Bes. san. Elle ya da otomatik olarak, üretim aygıtlarını (borular, pompalar, küvler, tanklar, türlü makineler) pisliklerden arındırma işlemi. (Bunun için deterjanlı ya da deterjansız sıcak su, kaynar su, yahut buhar kullanılır.) || Sebze temizleme, pişirmeden ya da konserve yapmadan önce sebzelerin yaramaz kısımlarının (kılçık, sap vb.) çıkarılıp atılması. || Tavuk temizleme, tavuğun tüylerinin yolunması ve içinin dışkılık yoluyla çıkarılması işlemi.
—Cerr. Nedbeleşmeyi kolaylaştırmak ya da ilaçların etkisini artırmak için, ölü dokuları ve yabancı cisimleri çıkartarak yarayı paklama.
—Değirmene. Buğdaya karışmış yabancı unsurları gidermeyi amaçlayan işlemlerin tümü. (Bk. ansikl. böl.)
—Denize. Taşla temizleme, tuğla büyüklüğünde düz bir taşla bir geminin ağaç öğelerini (güverteler, masalar, oturaklar) olarak temizleme.
—Deric. Sepileme ya da mordanlamadan önce, bitkisel sepileme görmüş derinin kısmi olarak sepiden arındırılması. || Kireç temizleme KİREÇ GİDERMEnin eşanlamlısı.
—Fiz. Herhangi bir kirlenmenin etkenlerini ve etkilerini gidermeye ya da azaltmaya yönelik eylem. || Temizleme oranı, bir temizleme işleminden önce ve sonra radyoaktif madde derişimlerinin oranı. || Radyoaktiflik temizleme, bir ortamı ya da yüzeyi kirletmiş olan radyoaktif maddelerin azaltılması ya da giderilmesi. (Bk. ansikl. böl.)
—Isıl mot. Otomatik temizleme, benzinli bir motor bojislnin, yüksek sıcaklıkta, benzin-hava karışımının yanması sonucunda yanma odasında meydana gelen karbon tortularının büyük bir kısmını kendiliğinden yok etmesi.
—Kâğ. san. Kâğıt hamurundaki yabancı maddeleri fiziksel yöntemlerle (çekim etkisiyle, merkezkaçlamayla ve elemeyle temizleme) gidermeye dayanan işlem.
—Kim. Bir kirlenme kaynağını etkisizleştirerek ya da kirlenmiş bir ortama çeşitli işlemler uygulayarak kirliliği giderme işi.
—Kozmet. Cilt temizleme cilt yüzeyindeki ölü hücreleri özel bir ürünle giderme.
—Metalürj. Asitle yüzey temizleme yavaşlatıcısı, boyanacak ya da galvanizle kaplanacak parçaların temizlenerek hazırlanmasında kullanılan yüzey temizleyici maddelerin etkisini sınırlandırmaya yarayan ürün. (Demirli metallerin yüzeyini temizleme işleminde, asidin metal üzerindeki etkisini sınırlandırmak üzere kullanılan yüzey temizleme yavaşlatıcılarının başlıcaları ya jelatin, asfalt ve katran gibi yanürünler ya da piridin, kinidin, aldehitler, tiyoalde- hitler ve kükürtlü öteki bileşikler gibi sentetik ürünlerdir.) || Döküm ocağını temizleme, metalin akmasından sonra bir kupol fırınında ya da bir başka fırında tuğlalara yapışarak kalan izabe cürufunu ve metal kalıntılarını giderme || Sac yüzeyi temizleme, teneke üretmek amacıyla kalaydı lanacak sacların yüzeyini temizleme. || yüzey temizleme, bir metal yüzeyindeki oksidi, eski boya katmanı vb'yi gidermek amacıyla uygulanan temizleme işlemi. (Buna dekapaj da denir.) [Bk. ansikl. böl.)
—Petr. san. Kova yardımıyla bir sondaj kuyusunun dibindeki kesintileri boşaltma işlemi.
—Polim. Temizleme maddesi, bir enjeksiyon presinin ısıtma silindirinin içinde kalan maddeleri, farklı bileşimde bir başka madde koymadan önce temizlemeye yarayan granül durumunda madde.
—Su işler. Izgara temizleme, bir su ızgarası üzerinde toplanan pislik ve katı artıkları temizlemek işlemi.
— Kirli su arıtma işleminin, su içinde bulunan en iri maddeleri bir ızgaradan geçirerek gidermeye dayanan ilk evresi. (Bk. ansikl. böl.)
—Tarım mak. Temizleme düzeni, bir biçer -döverde, taneleri temizlemeye ve toplamaya yarayan parçaların tümü (kafesler, vantilatör, kepçeler, tane ve başak toplayıcılar). || Tohum temizleme düzeni, taneleri ve tohumları sınıflandırmaya, organik atıklardan, tozlardan ya da içerdikleri yabancı tohumlardan arındırmaya yarayan eleme aygıtı. (Bk. ansikl. böl.)
—Ted. Böbrekdışı temizleme, .böbreklerin idrar süzme işlevinin yetersizliği (anürili ya da anürisiz akut böbrek yetersizliği) durumunda, kanın metabolizma adıklarından temizlenmesini sağlayan teknik. (Uy gulanan yöntemler çeşitlidir: periton yo lııyia diyaliz yöntemi, hemodiyaliz ya da hemofıltrasyon yapan yapay böbrek.)
—Teknol. Temizleme teli, planya ya da tor- nadaı ı işleme artığı olarak ortaya çıkan ve çeşitli temizleme ve parlatma işlerinde kullanılan az çok ince tel biçiminde metal talaş.
—Tekst Yum i sabunlu suyla yıkayarak yağını gidermek eylemi || İpliklerin üzerin deki yabancı maddeleri ayıklama. || ipek fabrikalarında, iplikleri, bir çile makinesi nin palet biçimindeki çerçeveleri arasın dan geçirerek tüylenmiş bölümlerini gidermeyi amaçlayan işlem. (Benzer düze nekler, pamuk, yün, keten vb. için kullanılan bobin makinelerinde de vardır.) || Te mızleme ağzı, ipek çile makinelerinin palet biçiminde çerçevesi, (iplikler bobine sarılırken, bu parça üzerinden geçerek temizlenir.) | Temizleme elemanı, tarama makinesinin tarağı gibi bir organın üzerin deki arlıkları temizlemeye yarayan organ.
—Tıc. Kuru temizleme, tekstil eşyasının, suyla yıkanmaksızın, çözücü olarak genel likle trikloroetilen kullanılarak temizlenmesi.
—ANSİKL Değirmene Tüm buğdaya uygulanan bir kuru temizleme, bir de gerektiğinde, bu işlemi tamamlayan, yıkayarak temizleme vardır Kuru temizlemede, önce elekten geçirme işlemi uygulanarak, buğdaydan daha büyük ya da daha küçük yabancı unsurlar ayrılır, bundan sonra, buğdayla aynı boyutlara sahip diğer unsurlar (fiğ, kırhardalı, yulaf, taşlar), kal bur makinesi ya da taş ayıklama makinesiyle ayıklanır. Daha sonra, yapışık olmayan tozlar ve hafif yabancı unsurlar (balya, saman çöpleri), eleme makineleriyle birlikte kullanılan aspiratörler içindeki hava akımıyla uzaklaştırılırlar Son olarak yapışık tozlar ve tahılın tüyleri tarafından ta hıla ve silona yerleşmiş tozlar, tanelerin birbirine göre hareketli ıkı yüzey arasında fırçalanmasıyla giderilir Yıkama işlemi ise buğdayı, bir su akımı içinde tarıştırmakfan ibarettir Hafif parçacıklar su yüzüne çıkar ve atılır Taşlar dibe çöker iki su akı mı arasında sürüklenen buğday, tozların bulunduğu çamurlu suyu dışarı atan bir kurutma makinesine alınır.
• Canlı varlıkları temizleme. Radyoaktif serpinti bölgesinde kalmış bir kişi yalnız kirlenmiş değil, aynı zamanda kirleticidir de Elbiseleri ile saç ve derisi üzerinde radyoaktif toz ya da damlacıklar taşır. Temizlemenin amacı bu kişiyi, taşıdığı radyoaktifliği mekanik olarak gidermeye yönelik yoğun bir yıkamaya sokmaktır, çünkü bu radyoaktifliği gidermenin başka bir yolu bilinmemektedir. Radyoaktif maddenin organizmaya girmemesi için bu temizleme işleminin en kısa zamanda yapılması gerekir Temizleme, bir dizi özel odalardan oluşan seyyar ya da sabit istasyonlarda, uzmanlaşmış ekipler tarafından yapılır.
Dış kirlenme az alkali bir sabun ya da asitli detegan preparatları ile fırçalamadan yapılan yıkamalarla giderilmeye çalışılır. Yerel kirlenmelerin dağılmasını önlemek bakımından, çok fazla ovarak yıkamalar tavsiye edilmez. Radyoaktif deri yanıkları (radyodermitler) birinci evrelerinde analjeziklerle, ikinci evrelerinde ise yafa kapatıcı pomatlarla (A vitamini, metiyonin vb.) tedavi edilir iç temizlemenin gerçekleştirilmesi daha nazik bir iştir, çünkü bunun temizleme oranını hesaplamak daha zordur.
Kirlenme solunum yollarıyla olmuşsa, kirletici element çözünmez olduğu durumda (burnun, boğazın yıkanması gibi) yerel bir tedavi etkili olabilir Eğer çözünür bir elementse, her tedavi sonuçsuzdur.
Genellikle solunumla birlikte olan sindirim yoluyla kirlenme, 100 g suda çözün müş 10 g magnezyum sülfat içilmesiyle tedavi edilmeye çalışılır. Fakat radyoele- mentler önceden organlarda tutulmuşsa, bunları kana geçirerek bulundukları yerlerden çıkarmak ve kandan atılmalarını hızlandırmak gerekir.
Uygulanan birçok teknik vardır: radyoaktif bir izotopun kararlı izotopla aynı kimyasal özelliklere sahip olduğu bilinmektedir; nitekim lugol çözeltisi nin alınması, iyot 131 'in tiroide yerleşmesin önler ya da daha önce yerleşmişse orada onun yerini alır Daha sonra kelat yapıcılarla, içinde elementin gizli kaldığı bir Itararlı kompleks içine metal iyonu alıkoyulmaya çalışılır. Kurşun zehirlenmesi gibi zehirlenmelerde yaygın olarak kullanılan kelat yapıcılar radyoaktif metalleri de organizmadan çıkarmayı sağlar. Plütonyum için E.DT.A. (etilen -dıamın-tetraasetik asit); nadir toprakların radyoizotopları için D.T.RA. (dietilen-tri- amino-pentasetik asit), radj/oaktif stronsiyum için B.A.E.T.A. (bis amıııoetoksı tetra setik asit); polonyum için B.A.L. (British antiTevisit-dimerkapto-2-3-pcopanol) kullanılır.
• Cisimleri temizleme. Radyoaktiflik, za manla giderek azaldığından, binalar, araçlar ve yaşam için gerekli öbür eşyalar mümkün olduğu kadar uzun sûre terk edilir ya da deterjan çözeltilerde yıkanır ve kimyasal ya da mekanik temizleme uygulanır.
—Metalürj. Yüzey temizleme. Metallerin yüzeyi oksit, tuz, yağ, organik; ya da anorganik çeşitli maddelerle kaplı dır. Bu maddeler biçimlendirme sırasında: çeşitli tufal- lar oluşturdukları ya da parlatma ve perdahlama sırasında mat bir yütteye yol açtıkları için daha sonra uygulanacak işlemleri güçleştirirler. Hatta tam biı çıplak yüzeye uygulanması gereken toynak yapma, kalaylama, elektrolizle kap lama, metal kaplama vb. işlemlerin uygulanmasını tümüyle olanaksız hale getirirler Yüzey temizleme, hem kimyasal, hem do mekanik işlemlerle gerçekleştirilir.
• Kimyasal yüzey temizleme. Kinnyasal yüzey temizleme çeşitli yöntemlerle yapılır.
1. asit banyosuna daldırılarak yapılan yüzey temizleme. Bu yöntemde parça az ya da uzun bir süre ve genellikle soğukta seyreltik bir asit banyosuna daldı "il.r; sonra bol suyla yıkanır. Bu işlemde rlemir ve alüminyum için hidroklorik asit, t akır alaşımları için nitrik asit, demir ve bakır alaşımları için özellikle sülfürik asit kullanılır. Asidin derişimi, yüzeyden temizlenecek ürünlerin türüne ve bu ürünlerin kalınlıklarına göre belirlenir. Asidin etkisiyle kimi durumlarda büyük ölçüde hidrojen açığa çıktığından ve bu da metal tarafından so- ğurulma tehlikesi gösterdiğinden (hidrojenin soğurulması metalde kırılgan! ığa yol açar), asit banyolarına çeşitli yavaşlatıcı tar, yani tepkime yavaşlatıcı ürünler katılır. Ayrıca işlem sırasında ortama bol miktarda zararlı gazlar yayılacağından uygulama çok iyi havalandırılan bir yerde yapılmalıdır;
2. alkali yüzey temizleme. Alkali yüzey temizlemede parça, soğukta bir sodyum hidroksit çözeltisine daldırılır; sonra suyla yıkanır. Bu yöntem özellikle alüminyum ve çinko alaşımlarına uygulanır;
3. elektrolitik yüzey temizleme. Bu yöntem çoğunlukla alkali bir çözeltide (sodyum hidroksit, karbonat, siyanür) yağ giderme işlemine dayanır Parça, anot ya da katot olarak yerleştirilir Elektrolit olarak ayrıca asitler de (sülfirik asit, hidroklorik asit) kullanılır;
4. sodyum hidrûrle yüzey temizleme Parça eriyik halindeki bir sodyum hidrokside daldırılır, işlem 400 °C'ta uygulanır ve parça banyo içinde birkaç saniye bekletilir; daha sonra oksit katmanının kolayca ayrılabilmesi için soğuk su banyosuna sokulur;
5. asit buharlarıyla (hidroklorik asit, hidro- fluorik asit) yüzey temizleme. Çok özel durumlarda, özellikle demirin yüzeyini temizlemede kullanılır.
• Mekanik yüzey temizleme. Mekanik yüzey temizleme, kazıma, raspalama, bir tel fırçayla kuvvetle fırçalama ya da kum ve saçma gibi sert bir aşındırıcıyı metal yüzeyine püskürtme yoluyla yapılır. Kumlama ve saçma savurmayla temizleme parçayı bir banyoya daldırma olanağı bulunmadığında, kaplamanın yapışmasını kolaylaştıran taneli bir yüzey elde etmek gerektiğinde ya da önemli miktarda yüzeysel katmanın asitle klasik yüzey temizleme işlemiyle giderilemediği durumlarda uygulanır.
Yüzey temizleme, sağlıksız ve kimi sakıncaları olan bir işlemdir: yüzeysel kabarmaların oluşması, çözünme yoluyla önemli miktarda metal kaybı, gaz tutma sonucunda oluşan kırılganlık. Bu yüzden, yükseltgen olmayan denetimli bir atmosfer altında, örneğin ısıl hazırlama işlemleri uygulayarak yüzey temizleme işleminden kaçınmak gerekir Yüksek sıcaklıkta uygulanan kaynak yapma, lehimleme işlemleri sırasında metal oksitlerinin hızla oluştuğu gözlenir Bu oksitler bir eritici (akışkan) kullanılarak giderilir.
—Su işler. En çok kullanılan ızgara temizleme düzeneği, akıntı yönüne dikey olarak yerleştirilmiş, yatayla genellikle 45°' lik bir açı yapan, akış yönüne doğru eğimli bir ızgaradan oluşur. Çubuk aralıkları genellikle 2 cm dolayındadır. Izgaranın üst bölümünde kimi zaman daha büyük maddelerin toplandığı bir çukur ya da bir baypas bulunabilir Büyük tesisat larda, "mekanik ızgaralar" pis maddeleri toprak düzeyine kadar çıkaran hareket lı bir kazıyıcıyla temizlenir Temizleme so nucu açığa çıkan atıklar delikli bir kepçey le toplanır; bu da yakılmadan ya da atıl madan önce atıkların sularını süzmeye olanak verir.
—Tarım mak. Tohum temizleme düzeninin en önemli parçası, üzerinde tanelerin kaydırıldığı ve aralıkları ya da delikleri tüm taneleri tutacak ve yabancı maddeleri ge çirecek ya da aksine taneleri geçirecek ve yabancı maddeleri tutacak boyutta olan bir ızgaradan ya da delikli metal levhadan oluşur. Döner temizleme düzenleri de vardır.
1. Temizlemek eylemi.
Sponsorlu Bağlantılar
—Aşındc. Bir şeridin aşındırıcı yüzündeki taneli katmanı, bir ek yeri elde etmek için kaldırma.
—Bayınd. Bir kayaç içinde gerçekleştirilen kazı sırasında çeperlerdeki gevşek blokları kaldırma.
—Bes. san. Elle ya da otomatik olarak, üretim aygıtlarını (borular, pompalar, küvler, tanklar, türlü makineler) pisliklerden arındırma işlemi. (Bunun için deterjanlı ya da deterjansız sıcak su, kaynar su, yahut buhar kullanılır.) || Sebze temizleme, pişirmeden ya da konserve yapmadan önce sebzelerin yaramaz kısımlarının (kılçık, sap vb.) çıkarılıp atılması. || Tavuk temizleme, tavuğun tüylerinin yolunması ve içinin dışkılık yoluyla çıkarılması işlemi.
—Cerr. Nedbeleşmeyi kolaylaştırmak ya da ilaçların etkisini artırmak için, ölü dokuları ve yabancı cisimleri çıkartarak yarayı paklama.
—Değirmene. Buğdaya karışmış yabancı unsurları gidermeyi amaçlayan işlemlerin tümü. (Bk. ansikl. böl.)
—Denize. Taşla temizleme, tuğla büyüklüğünde düz bir taşla bir geminin ağaç öğelerini (güverteler, masalar, oturaklar) olarak temizleme.
—Deric. Sepileme ya da mordanlamadan önce, bitkisel sepileme görmüş derinin kısmi olarak sepiden arındırılması. || Kireç temizleme KİREÇ GİDERMEnin eşanlamlısı.
—Fiz. Herhangi bir kirlenmenin etkenlerini ve etkilerini gidermeye ya da azaltmaya yönelik eylem. || Temizleme oranı, bir temizleme işleminden önce ve sonra radyoaktif madde derişimlerinin oranı. || Radyoaktiflik temizleme, bir ortamı ya da yüzeyi kirletmiş olan radyoaktif maddelerin azaltılması ya da giderilmesi. (Bk. ansikl. böl.)
—Isıl mot. Otomatik temizleme, benzinli bir motor bojislnin, yüksek sıcaklıkta, benzin-hava karışımının yanması sonucunda yanma odasında meydana gelen karbon tortularının büyük bir kısmını kendiliğinden yok etmesi.
—Kâğ. san. Kâğıt hamurundaki yabancı maddeleri fiziksel yöntemlerle (çekim etkisiyle, merkezkaçlamayla ve elemeyle temizleme) gidermeye dayanan işlem.
—Kim. Bir kirlenme kaynağını etkisizleştirerek ya da kirlenmiş bir ortama çeşitli işlemler uygulayarak kirliliği giderme işi.
—Kozmet. Cilt temizleme cilt yüzeyindeki ölü hücreleri özel bir ürünle giderme.
—Metalürj. Asitle yüzey temizleme yavaşlatıcısı, boyanacak ya da galvanizle kaplanacak parçaların temizlenerek hazırlanmasında kullanılan yüzey temizleyici maddelerin etkisini sınırlandırmaya yarayan ürün. (Demirli metallerin yüzeyini temizleme işleminde, asidin metal üzerindeki etkisini sınırlandırmak üzere kullanılan yüzey temizleme yavaşlatıcılarının başlıcaları ya jelatin, asfalt ve katran gibi yanürünler ya da piridin, kinidin, aldehitler, tiyoalde- hitler ve kükürtlü öteki bileşikler gibi sentetik ürünlerdir.) || Döküm ocağını temizleme, metalin akmasından sonra bir kupol fırınında ya da bir başka fırında tuğlalara yapışarak kalan izabe cürufunu ve metal kalıntılarını giderme || Sac yüzeyi temizleme, teneke üretmek amacıyla kalaydı lanacak sacların yüzeyini temizleme. || yüzey temizleme, bir metal yüzeyindeki oksidi, eski boya katmanı vb'yi gidermek amacıyla uygulanan temizleme işlemi. (Buna dekapaj da denir.) [Bk. ansikl. böl.)
—Petr. san. Kova yardımıyla bir sondaj kuyusunun dibindeki kesintileri boşaltma işlemi.
—Polim. Temizleme maddesi, bir enjeksiyon presinin ısıtma silindirinin içinde kalan maddeleri, farklı bileşimde bir başka madde koymadan önce temizlemeye yarayan granül durumunda madde.
—Su işler. Izgara temizleme, bir su ızgarası üzerinde toplanan pislik ve katı artıkları temizlemek işlemi.
— Kirli su arıtma işleminin, su içinde bulunan en iri maddeleri bir ızgaradan geçirerek gidermeye dayanan ilk evresi. (Bk. ansikl. böl.)
—Tarım mak. Temizleme düzeni, bir biçer -döverde, taneleri temizlemeye ve toplamaya yarayan parçaların tümü (kafesler, vantilatör, kepçeler, tane ve başak toplayıcılar). || Tohum temizleme düzeni, taneleri ve tohumları sınıflandırmaya, organik atıklardan, tozlardan ya da içerdikleri yabancı tohumlardan arındırmaya yarayan eleme aygıtı. (Bk. ansikl. böl.)
—Ted. Böbrekdışı temizleme, .böbreklerin idrar süzme işlevinin yetersizliği (anürili ya da anürisiz akut böbrek yetersizliği) durumunda, kanın metabolizma adıklarından temizlenmesini sağlayan teknik. (Uy gulanan yöntemler çeşitlidir: periton yo lııyia diyaliz yöntemi, hemodiyaliz ya da hemofıltrasyon yapan yapay böbrek.)
—Teknol. Temizleme teli, planya ya da tor- nadaı ı işleme artığı olarak ortaya çıkan ve çeşitli temizleme ve parlatma işlerinde kullanılan az çok ince tel biçiminde metal talaş.
—Tekst Yum i sabunlu suyla yıkayarak yağını gidermek eylemi || İpliklerin üzerin deki yabancı maddeleri ayıklama. || ipek fabrikalarında, iplikleri, bir çile makinesi nin palet biçimindeki çerçeveleri arasın dan geçirerek tüylenmiş bölümlerini gidermeyi amaçlayan işlem. (Benzer düze nekler, pamuk, yün, keten vb. için kullanılan bobin makinelerinde de vardır.) || Te mızleme ağzı, ipek çile makinelerinin palet biçiminde çerçevesi, (iplikler bobine sarılırken, bu parça üzerinden geçerek temizlenir.) | Temizleme elemanı, tarama makinesinin tarağı gibi bir organın üzerin deki arlıkları temizlemeye yarayan organ.
—Tıc. Kuru temizleme, tekstil eşyasının, suyla yıkanmaksızın, çözücü olarak genel likle trikloroetilen kullanılarak temizlenmesi.
—ANSİKL Değirmene Tüm buğdaya uygulanan bir kuru temizleme, bir de gerektiğinde, bu işlemi tamamlayan, yıkayarak temizleme vardır Kuru temizlemede, önce elekten geçirme işlemi uygulanarak, buğdaydan daha büyük ya da daha küçük yabancı unsurlar ayrılır, bundan sonra, buğdayla aynı boyutlara sahip diğer unsurlar (fiğ, kırhardalı, yulaf, taşlar), kal bur makinesi ya da taş ayıklama makinesiyle ayıklanır. Daha sonra, yapışık olmayan tozlar ve hafif yabancı unsurlar (balya, saman çöpleri), eleme makineleriyle birlikte kullanılan aspiratörler içindeki hava akımıyla uzaklaştırılırlar Son olarak yapışık tozlar ve tahılın tüyleri tarafından ta hıla ve silona yerleşmiş tozlar, tanelerin birbirine göre hareketli ıkı yüzey arasında fırçalanmasıyla giderilir Yıkama işlemi ise buğdayı, bir su akımı içinde tarıştırmakfan ibarettir Hafif parçacıklar su yüzüne çıkar ve atılır Taşlar dibe çöker iki su akı mı arasında sürüklenen buğday, tozların bulunduğu çamurlu suyu dışarı atan bir kurutma makinesine alınır.
• Canlı varlıkları temizleme. Radyoaktif serpinti bölgesinde kalmış bir kişi yalnız kirlenmiş değil, aynı zamanda kirleticidir de Elbiseleri ile saç ve derisi üzerinde radyoaktif toz ya da damlacıklar taşır. Temizlemenin amacı bu kişiyi, taşıdığı radyoaktifliği mekanik olarak gidermeye yönelik yoğun bir yıkamaya sokmaktır, çünkü bu radyoaktifliği gidermenin başka bir yolu bilinmemektedir. Radyoaktif maddenin organizmaya girmemesi için bu temizleme işleminin en kısa zamanda yapılması gerekir Temizleme, bir dizi özel odalardan oluşan seyyar ya da sabit istasyonlarda, uzmanlaşmış ekipler tarafından yapılır.
Dış kirlenme az alkali bir sabun ya da asitli detegan preparatları ile fırçalamadan yapılan yıkamalarla giderilmeye çalışılır. Yerel kirlenmelerin dağılmasını önlemek bakımından, çok fazla ovarak yıkamalar tavsiye edilmez. Radyoaktif deri yanıkları (radyodermitler) birinci evrelerinde analjeziklerle, ikinci evrelerinde ise yafa kapatıcı pomatlarla (A vitamini, metiyonin vb.) tedavi edilir iç temizlemenin gerçekleştirilmesi daha nazik bir iştir, çünkü bunun temizleme oranını hesaplamak daha zordur.
Kirlenme solunum yollarıyla olmuşsa, kirletici element çözünmez olduğu durumda (burnun, boğazın yıkanması gibi) yerel bir tedavi etkili olabilir Eğer çözünür bir elementse, her tedavi sonuçsuzdur.
Genellikle solunumla birlikte olan sindirim yoluyla kirlenme, 100 g suda çözün müş 10 g magnezyum sülfat içilmesiyle tedavi edilmeye çalışılır. Fakat radyoele- mentler önceden organlarda tutulmuşsa, bunları kana geçirerek bulundukları yerlerden çıkarmak ve kandan atılmalarını hızlandırmak gerekir.
Uygulanan birçok teknik vardır: radyoaktif bir izotopun kararlı izotopla aynı kimyasal özelliklere sahip olduğu bilinmektedir; nitekim lugol çözeltisi nin alınması, iyot 131 'in tiroide yerleşmesin önler ya da daha önce yerleşmişse orada onun yerini alır Daha sonra kelat yapıcılarla, içinde elementin gizli kaldığı bir Itararlı kompleks içine metal iyonu alıkoyulmaya çalışılır. Kurşun zehirlenmesi gibi zehirlenmelerde yaygın olarak kullanılan kelat yapıcılar radyoaktif metalleri de organizmadan çıkarmayı sağlar. Plütonyum için E.DT.A. (etilen -dıamın-tetraasetik asit); nadir toprakların radyoizotopları için D.T.RA. (dietilen-tri- amino-pentasetik asit), radj/oaktif stronsiyum için B.A.E.T.A. (bis amıııoetoksı tetra setik asit); polonyum için B.A.L. (British antiTevisit-dimerkapto-2-3-pcopanol) kullanılır.
• Cisimleri temizleme. Radyoaktiflik, za manla giderek azaldığından, binalar, araçlar ve yaşam için gerekli öbür eşyalar mümkün olduğu kadar uzun sûre terk edilir ya da deterjan çözeltilerde yıkanır ve kimyasal ya da mekanik temizleme uygulanır.
—Metalürj. Yüzey temizleme. Metallerin yüzeyi oksit, tuz, yağ, organik; ya da anorganik çeşitli maddelerle kaplı dır. Bu maddeler biçimlendirme sırasında: çeşitli tufal- lar oluşturdukları ya da parlatma ve perdahlama sırasında mat bir yütteye yol açtıkları için daha sonra uygulanacak işlemleri güçleştirirler. Hatta tam biı çıplak yüzeye uygulanması gereken toynak yapma, kalaylama, elektrolizle kap lama, metal kaplama vb. işlemlerin uygulanmasını tümüyle olanaksız hale getirirler Yüzey temizleme, hem kimyasal, hem do mekanik işlemlerle gerçekleştirilir.
• Kimyasal yüzey temizleme. Kinnyasal yüzey temizleme çeşitli yöntemlerle yapılır.
1. asit banyosuna daldırılarak yapılan yüzey temizleme. Bu yöntemde parça az ya da uzun bir süre ve genellikle soğukta seyreltik bir asit banyosuna daldı "il.r; sonra bol suyla yıkanır. Bu işlemde rlemir ve alüminyum için hidroklorik asit, t akır alaşımları için nitrik asit, demir ve bakır alaşımları için özellikle sülfürik asit kullanılır. Asidin derişimi, yüzeyden temizlenecek ürünlerin türüne ve bu ürünlerin kalınlıklarına göre belirlenir. Asidin etkisiyle kimi durumlarda büyük ölçüde hidrojen açığa çıktığından ve bu da metal tarafından so- ğurulma tehlikesi gösterdiğinden (hidrojenin soğurulması metalde kırılgan! ığa yol açar), asit banyolarına çeşitli yavaşlatıcı tar, yani tepkime yavaşlatıcı ürünler katılır. Ayrıca işlem sırasında ortama bol miktarda zararlı gazlar yayılacağından uygulama çok iyi havalandırılan bir yerde yapılmalıdır;
2. alkali yüzey temizleme. Alkali yüzey temizlemede parça, soğukta bir sodyum hidroksit çözeltisine daldırılır; sonra suyla yıkanır. Bu yöntem özellikle alüminyum ve çinko alaşımlarına uygulanır;
3. elektrolitik yüzey temizleme. Bu yöntem çoğunlukla alkali bir çözeltide (sodyum hidroksit, karbonat, siyanür) yağ giderme işlemine dayanır Parça, anot ya da katot olarak yerleştirilir Elektrolit olarak ayrıca asitler de (sülfirik asit, hidroklorik asit) kullanılır;
4. sodyum hidrûrle yüzey temizleme Parça eriyik halindeki bir sodyum hidrokside daldırılır, işlem 400 °C'ta uygulanır ve parça banyo içinde birkaç saniye bekletilir; daha sonra oksit katmanının kolayca ayrılabilmesi için soğuk su banyosuna sokulur;
5. asit buharlarıyla (hidroklorik asit, hidro- fluorik asit) yüzey temizleme. Çok özel durumlarda, özellikle demirin yüzeyini temizlemede kullanılır.
• Mekanik yüzey temizleme. Mekanik yüzey temizleme, kazıma, raspalama, bir tel fırçayla kuvvetle fırçalama ya da kum ve saçma gibi sert bir aşındırıcıyı metal yüzeyine püskürtme yoluyla yapılır. Kumlama ve saçma savurmayla temizleme parçayı bir banyoya daldırma olanağı bulunmadığında, kaplamanın yapışmasını kolaylaştıran taneli bir yüzey elde etmek gerektiğinde ya da önemli miktarda yüzeysel katmanın asitle klasik yüzey temizleme işlemiyle giderilemediği durumlarda uygulanır.
Yüzey temizleme, sağlıksız ve kimi sakıncaları olan bir işlemdir: yüzeysel kabarmaların oluşması, çözünme yoluyla önemli miktarda metal kaybı, gaz tutma sonucunda oluşan kırılganlık. Bu yüzden, yükseltgen olmayan denetimli bir atmosfer altında, örneğin ısıl hazırlama işlemleri uygulayarak yüzey temizleme işleminden kaçınmak gerekir Yüksek sıcaklıkta uygulanan kaynak yapma, lehimleme işlemleri sırasında metal oksitlerinin hızla oluştuğu gözlenir Bu oksitler bir eritici (akışkan) kullanılarak giderilir.
—Su işler. En çok kullanılan ızgara temizleme düzeneği, akıntı yönüne dikey olarak yerleştirilmiş, yatayla genellikle 45°' lik bir açı yapan, akış yönüne doğru eğimli bir ızgaradan oluşur. Çubuk aralıkları genellikle 2 cm dolayındadır. Izgaranın üst bölümünde kimi zaman daha büyük maddelerin toplandığı bir çukur ya da bir baypas bulunabilir Büyük tesisat larda, "mekanik ızgaralar" pis maddeleri toprak düzeyine kadar çıkaran hareket lı bir kazıyıcıyla temizlenir Temizleme so nucu açığa çıkan atıklar delikli bir kepçey le toplanır; bu da yakılmadan ya da atıl madan önce atıkların sularını süzmeye olanak verir.
—Tarım mak. Tohum temizleme düzeninin en önemli parçası, üzerinde tanelerin kaydırıldığı ve aralıkları ya da delikleri tüm taneleri tutacak ve yabancı maddeleri ge çirecek ya da aksine taneleri geçirecek ve yabancı maddeleri tutacak boyutta olan bir ızgaradan ya da delikli metal levhadan oluşur. Döner temizleme düzenleri de vardır.
Kaynak: Büyük Larousse
X-Sözlük Konusu: ne demek anlamı tanımı.
