Tuzluluk Nedir?

TUZLULUK a. itızlu olma durumu.

—Biyol. Bir ortamın, özellikle deniz suyunun tuzlu olma hali. (Bk. ansikl. böl.)

—Denizbil. ve Gölbil. Bir kilo deniz ya da göl suyunun içerdiği çözünmüş mineral tuzlarının gram olarak miktarı. (Bk. ansikl. böl.)

—ANSİKL. Biyol. Doğal tuzlu ortamlarda özel bir flora bulunur; nitekim, kırmızı ve kahverengi suyosunları hemen tamamen bu ortamlarda (denizler, okyanuslar) yer alır. Üstün yapılı bitkilerden bazıları hafif bir tuzluluğa katlanabilir (pancar, kereviz, hurma, pamuk), bunlar seçmeli tuzcul* bitkilerdir; fakat bir kısmı oldukça tuzlu topraklarda rahatça gelişebilir, tuzlu çayırların florasını oluşturur (çorakotu, sodaotu, karapazı, esas tuzcul bitkiler) ve başka bitki türlerinin rekabet yokluğundan yararlanırlar. Deniz hayvanları arasında, stenohalin olanlar yalnız okyanusların ortalama tuzluluğuna sahip sularda yaşayabilirken, örihalin olanlar önemli tuzluluk değişimlerine katlanırlar ve böylece haliçlerde, denizkulaklarında, aşırı tuzlu göllerde vb. yaşayabilirler.

—Denizbil. ve Gölbil. Genellikle binde olarak belirtilir. Çözünmüş gazlar, yükseltilmiş organik maddeler, oksitlere dönüşmüş karbonatlar ve eşit miktarda klor iyonlarıyla yer değiştirmiş brom ve iyot iyonları, tuzluluk kapsamının dışındadır. Yeni bir tanıma (1967) göre tuzluluk, suyun nispi iletkenliğine bağlı olarak da ifade edilir.
Deniz ve okyanus sularında tuzluluğun coğrafi dağılışını sıcaklık, yağış, buharlaşma gibi iklim faktörleri ile akarsuların getirdiği tatlı su miktarı, yüzeysel ve derin akıntıların ve farklı su kütlesi karışmalarının etkileri belirler. Örneğin Akdeniz'de tuzluluk bu etkilere bağlı olarak havzanın doğusundan, Cebelitarık boğazına doğru gidildikçe %o 40'tan, %o 37’ye düşer. Bu faktörlerde zamanla, özellikle mevsimlere göre meydana gelen değişimler, tuzlulukta da değişimlere yol açar.
Okyanuslarda tuzluluk geniş alanlarda aynı kaldığı halde, karaların etkisinde daha çok bulunan denizlerde kısa mesafelerde değişir. Okyanusların yüzeyinde tuzluluğun dağılışı ana çizgileriyle kuşaksal- dır. En yüksek tuzluluğa %o 37'yi aşan değerlerle okyanusların kurak subtropikal enlemlerdeki kesimlerinde erişilir. Bu alan; lardan, karasal buzların büyük miktarda tatlı su sağladığı ve buharlaşmanın azaldığı kutupsal bölgelere ya da bol yağışlı ekvatoral bölgeye, özellikle burada kutupsal kökenli az tuzlu dip sularının yükseldiği bazı alanlara yaklaşıldıkça tuzluluk %o 32’ye kadar iner. Ayrıca, Golfstrim gibi yüksek enlemlere sokulan bazı akıntılar, ana çizgileriyle kuşaksal olan bu dağılışta bazı düzensizliklere yol açar. Genelde bu sınırlar içinde kalan okyanusların ortalama tuzluluğu %o 35 dolayındadır.
Buna karşılık, çok daha yüksek ve çok daha düşük tuzluluk değerlerine denizlerde erişilir. Dünyanın en tuzlu denizleri, Eski Dünya'nın sıcak-kurak kuşağındaki kara kütleleri arasında yer alan Kızıldeniz, Basra körfezi ve Doğu Akdeniz'dir. Buralarda tuzluluk °/oo 40'ı geçer. Dünyanın en az tuzlu denizleri ise ılıman iklim bölgesinde bulunan ve nehirlerle bol tatlı su alanlardır (Baltık ve Karadeniz gibi). Buralarda tuzluluk akarsu ağızlarına yaklaştıkça ve buharlaşmanın daha az olduğu enlemlere çıkıldıkça ayrıca bir azalma gösterir. Örneğin Karadeniz'in ortalarında %o18 olan tuzluluk, büyük akarsuların döküldüğü K. -B. kesiminde %o 10'a iner. Aynı şekilde, Baltık’ın G. kesiminde %o 10 iken, Botni ve Fin köriezlerinde %o 3'e düşer. Marmara denizi'nde de tuzluluk Çanakkale boğazına yaklaştıkça karışan Ege suları nedeniyle %o 24'ten % 27’ye, Ege’de ise Çanakkale boğazı dışında %o 27 iken G.'de %o 39'a yükselir.
Göl sularının tuzluluğu üzerinde, gölün dış drenaja bağlı ya da kapalı olması başlıca belirleyici rolü oynar. Gideğenden yoksun göller genel kural olarak tuzludur. Ama tuzluluk oranı iklim koşullarına ve gölün yaşına bağlı olarak büyük değişiklik gösterir (Lut gölü %o 300, ABD’deki Büyük Tuz gölü %o 240, Van gölü %o 21, Hazar denizi %o 14, Araş gölü %o 10, yazın Tuz gölü %o 320).