Tüketicilik Nedir?

TÜKETİCİLİK a. Tüketici olma durumu,

—ikt. Tüketicilik hareketi, tüketicilere iktisadi ve sosyal alanda etkin bir rol verilmesini amaçlayan hareket. (Bk. ansikl. böl.)

—ANSİKL. Birleşik Devletlerde tüketicilik hareketi. 60'lı yıllarda, Ralph Nader ve ekibinin eylemlerinden doğan hareket. Bunlar, güçlü büyük firmalara (General Motors gibi ve, daha sonra, işletmeleri denetlemekle görevli iktisadi kuruluşlara (Food and Drug Administration gibi) saldırmaktan çekinmiyorlardı. Tüketiciler için güvenlik, bilgi edinme ve temsil edilme hakkı, seçme hakkı istiyorlardı. Bu şekilde başlayan hareket, sonunda yeni bir düzenlemeye (otomobil güvenilirliği kredi istihbaratı, çok tüketilen malların güvenilirliği ve etiket yöntemi konularında) ulaştı. Bu düzenleme önemli kamu kuruluşlarınca denetleniyordu. 1970'te R. Nader, bu kuruluşlara karşı saldırıya geçti ve bunları uyuşuklukla, düzene sokmakla görevli oldukları bazı firmaları kayırmakla suçladı. 1975'te hükümet, içinde tüketicilerin de temsil edileceği ulusal bir kuruluş oluşturmayı reddetti (oysa ki, bu konudaki tasarı, 1971'de, Temsilciler meclisi'nde kabul edilmişti). Bu reddedişin nedeni, bir yandan iş çevrelerinde uyanan hoşnutsuzluk, öte yandan da iktisadi konjonktürün bütçede kısıntı yapılmasını gerekli kılmasıydı.
Ancak, 1976'da, bazı önemli yönetim görevleri, tüketicilik, hareketinin bazı liderlerine verildi. Amerikan vatandaşları tüketici derneklerine üye oldular. Birlik halinde hareket eden bu dernekler, tüketicilerin eğitilmesi işine uğraşları arasında ön planda yer verdiler.

♦ Türkiye'de tüketicilik hareketi. Türkiye' de tüketiciler henüz haklarını etkin bir biçimde koruyacak düzeyde örgütlenememişlerdir. Ekonomide sağlam rekabet koşullarının oluşmamış olması da üretilen mal ve hizmetlerin standratlaşmasını, kalitelerinin yükselmesini, güvenilirliklerini ve pazarlama tekniklerinin gelişmesini sınırlamaktadır. Ayrıca, tüketicilerin denetim eksikliği ve mevzuat yetmezliğinden kaynaklanan önemli sorunları bulunmaktadır.
Türkiye'de tüketiciyi korumaya yönelik ilk örgütlenme 1930'larda çok sınırlı olarak başlayan, 1970’lerin başında gelişmesi hızlanarak özellikle büyük kentlerde, fabrika ve kurumlarda yaygınlaşan tüketim kooperatiflerinin kurulması olmuştur.
Günümüzde sayıları 422’ye yükselen tüketim kooperatiflerinin 54 000 üyesi bulunmaktadır. Ülkede tüketiciyi koruma çalışmaları Türk standartları enstitüsü'nün (TSE) kuruluşuyla desteklenmiştir. Belgelenmiş olan madde ve ürünlerin kalitelerinin TSE tarafından garanti edilmesi, enstitüye ulaşan tüketici şikâyetlerinin değerlendirilmesi ve çözüme kavuşturulması tüketiciyi belgeli mal almaya, üreticiyi ise ürettiği malı belgelendirmeye yöneltmektedir. Tüketiciler, satın aldıkları malların bozuk çıkması durumunda, malda TSE damgası varsa TSE’ye; öteki mallar içinse Sanayi ve ticaret müdürlükleriyle, Ticaret odalarında oluşturulan “Tüketici şikâyetleri masasT'na ya da Tüketiciyi koruma derneği'ne başvurabilirler. Yasal olarak ise bozuk çıkan mallar (ayıplı mallar) yüzünden uğradıkları zararlar için ilgili mahkemelerde "maldaki maddi ayıplar" adıyla dava açabilirler. Türkiye'de, 1987'den beri, bazı bankalarca tüketicilere, ferdi kredi adı altında tüketici kredisi de verilmeye başlanmıştır.